«Масква гатовая задавальняць усе запыты свайго саюзніка. А Лукашэнка змог выкруціцца — і аказацца карысным і для Украіны»
Цяперашні расклад і на рэальным полі бою, і на ідэалагічным больш на руку рэжыму, чым яго праціўнікам. Ці будзе і далей шанцаваць Лукашэнку?
Лукашенка ў Казані. Фота: brics-russia2024.ru
У гэтым выпуску «Пульса Леніна-19» былы дыпламат Павел Мацукевіч задаецца пытаннем, чым можа абярнуцца для Беларусі працяг зацяжной расійска-ўкраінскай вайны і на што разлічвае Аляксандр Лукашэнка.
Нягледзячы на курскую аперацыю, лінія фронту паўзе на захад, а не на ўсход, і гэта падштурхоўвае да таго, каб паразважаць пра перспектывы гэтай невясёлай гісторыі для нас. Уплыў вайны ва Украіне на Беларусь у асобе дэмсіл, улады і краіны атрымліваецца зусім розным.
Знясіленыя дэмсілы
Галоўнымі пацярпелымі ў беларускім выпадку пакуль можна лічыць дэмсілы, хоць спачатку лічылася, што будзе наадварот: многім мроіўся чырвона-зялёны закат рэжыму пад абломкамі «разбуранага Карфагена».
З самага пачатку дэмсілы ўбачылі ў вайне шанец на змяненне сітуацыі ў Беларусі ў выпадку перамогі Украіны. Было шмат надзей, звязаных з ідэямі вызваленчых паходаў, а таксама збліжэння офісаў (Святланы Ціханоўскай і Уладзіміра Зяленскага) і роўна столькі ж расчараванняў.
Пасля 24 лютага 2022 года дэмсілам давялося экстрана перагледзець наратывы, затаўраваць Крэмль і дэклараваць выхад з усіх прарасійскіх саюзаў і планы ўваходу ў Еўрапейскі Саюз(ЕС). Усё гэта не моцна наблізіла дэмсілы да Еўрасаюза, але аддаліла ад рэчаіснасці ўнутры Беларусі.
Тэарэма трыумфу дэмакратыі ў Беларусі ў выніку перамогі Украіны над Расіяй дагэтуль нікім не даказаная, хоць па-ранейшаму мае шмат прыхільнікаў, уключаючы такіх аўтарытэтаў, як Зянон Пазняк. Аднак пакуль тэма вычэрпваецца тым сумным фактам, што перамога Украіны, мякка кажучы, адкладаецца, а з ёй — і заяўлены шанец на дэмакратычныя перамены ў Беларусі.
Акрамя ўсяго, вайна зрушыла фокус увагі Захаду з Лукашэнкі на Пуціна і з Беларусі на Украіну і абмежавала маштабы падтрымкі беларускай дэмакратыі за мяжой.
Глядзіце таксама
Далей у гэтым сэнсе можа быць толькі горш. Рэсурсаў становіцца менш, патрэбы Украіны ў іх — наадварот, усё больш. На дэмакратыю ў Беларусі ад гэтага стала ў выпадку зацяжной вайны застануцца, як мяркуецца, толькі драбкі.
Любімчык Крамля
Для ўлады вайна да гэтага дня мела шмат у чым супрацьлеглыя наступствы, у параўнанні з эфектам для дэмсіл.
Саўдзел у расійскай агрэсіі прывёў да ўзмацнення санкцыйнага ціску на Беларусь з боку заходніх краін.
Здавалася б, становішча павінна пагоршыцца — рэжым трапіў у яшчэ большую залежнасць ад Расіі. Аднак праз тое, што сама РФ аказалася пад яшчэ большым санкцыйным ціскам Захаду, гульцы за сталом як быццам памяняліся месцамі.
Беларусь, можна сказаць, стала адным з бенефіцыяраў ваенных санкцый, уведзеных Захадам супраць Расіі. Заходнія рэстрыкцыі грунтоўна пачысцілі расійскі рынак ад заходніх кампаній, але адначасова як бы вызвалілі іх для беларускіх. Даводзіцца вытрымліваць канкурэнцыю з Кітаем, Турцыяй, Індыяй, краінамі СНД, але пакуль месцаў на гэтым рынку хапае.
Беларусь відавочна карыстаецца момантам, каб заняць вакантныя нішы. Актыўна ўключылася ў праграму імпартазамяшчэння ў Расіі прапановай сумесных праектаў на расійскія грошы.
Аб'ёмы ўзаемнага гандлю сталі штогод браць новыя рэкорды. Расійскі рынак фактычна кампенсаваў Беларусі страту доступу да заходніх.
Расія стала транзітным мостам для беларускага гандлю з трэцімі краінамі — ад СНД да самых далёкіх дзяржаў «далёкай дугі».
Складваецца ўражанне, што Масква гатовая задавальняць усе запыты свайго саюзніка — і крэдытныя, і экспартныя, і нават у частцы забеспячэння роўных умоў, у тым ліку ў энергетычнай сферы.
Глядзіце таксама
Унутры Беларусі Лукашэнка змог нядрэнна разыграць антываенную карту, пазіцыянуючы сябе як гаранта міру. Гэта тое, з чым ён ідзе на свае выбары.
Ён стаў самым частым замежным госцем у Крамлі і самым блізкім палітыкам для Пуціна. Іх сустрэчы тэт-а-тэт доўжацца гадзінамі, а адносіны відавочна далёкія ад канфліктных. Крытыкаваць Лукашэнку ў Расіі стала небяспечным заняткам, чаго раней ніколі не бывала.
На знешнепалітычным трэку Масква фактычна пралабіравала далучэнне Беларусі да Шанхайскай арганізацыі супрацоўніцтва і працуе над падключэннем да БРІКС, а гэта крокі ў напрамку ўмацавання беларускай незалежнасці, а не замахаў на суверэнітэт.
Відавочна, што ва ўмовах супрацьстаяння з Захадам Маскве патрэбны голас Мінска на міжнародных пляцоўках. У гэтым сэнсе працяг гэтай канфрантацыі гарантуе захаванне такога падыходу з боку РФ па пытанні ўмацавання фармальнай незалежнасці Беларусі.
На вайне Расія спраўляецца без выкарыстання беларускай тэрыторыі ў якасці плацдарма і па-ранейшаму без прыцягнення беларускіх Узброеных сіл.
Рызыкі прамога ўключэння Беларусі па волі Крамля ў баявыя дзеянні як быццам зніжаюцца, Мінску відавочна адводзіцца іншая роля. Хоць усё гэта не гарантуе бяспекі: рызыкі паражэння аб'ектаў на беларускай тэрыторыі захоўваюцца, пакуль ідзе вайна.
Тым не менш, працяг вайны ва Украіне ў тым ключы, у якім яна развіваецца, азначае поўную занятасць Крамля ўкраінскімі справамі і рэжым найбольшага спрыяння для Беларусі і для Лукашэнкі.
Фінансавыя магчымасці Расіі ў гэтым сэнсе могуць змяншацца пад уплывам санкцый і ваеннай эканомікі, але некалькі мільярдаў на падтрымку любімага хаўрусніка заўсёды знойдуцца.
Рамонт перамоўнай пляцоўкі
Афіцыйны Мінск пры гэтым гне сваю лінію, рэгулярна дэкларуючы зацікаўленасць у хутчэйшым спыненні вайны і мірных перамовах. Некаторую колькасць дзён таму Аляксандр Лукашэнка чарговы раз выказаўся наконт неабходнасці ўдзелу Беларусі ў іх.
Гэтая думка не новая, каб шукаць у ёй вялікія таемныя сэнсы — у прыватнасці, абавязкова звязваць з хуткімі прэзідэнцкімі выбарамі. Усё-ткі ўпершыню яна была агучана яшчэ ў красавіку 2022 года на пасяджэнні Савета бяспекі, калі новымі выбарамі ў Беларусі яшчэ не пахла.
На той момант расійска-ўкраінскія перамовы толькі пераехалі з Беларусі ў Стамбул. Тады, каментуючы пераезд як вынік ціск Захаду на Украіну, Лукашэнка паставіў перад Уладзімірам Макеем задачу забяспечыць удзел у перамовах Беларусі.
Глядзіце таксама
Разумець гэтую задачу варта як зацікаўленасць у абмеркаванні пасляваеннага ўладкавання ў рэгіёне і ўлік беларускіх інтарэсаў у ім. Так бы мовіць, у духу Сан-Францыска, які даўно выветрыўся, але які любіць успамінаць афіцыйны Мінск. А любіць таму, што гэта была ўстаноўчая канферэнцыя ААН у 1945-м з удзелам БССР.
Аднак да новага Сан-Францыска яшчэ трэба дажыць і пра яго яшчэ трэба дамовіцца.
Гісторыя падказвае, што такога кшталт дамоўленасці дасягаюцца вузкім колам уплывовых краін. Наша краіна не ўваходзіць у іх лік і наўрад ці ў Лукашэнкі ёсць іншае меркаванне на гэты конт. З таго месца, дзе Беларусь, на гарызонце пакуль не відаць такіх дамоўленасцей, каб актыўна педаляваць тэму, але ўсё можа змяніцца.
Афіцыйны Мінск не сядзіць, склаўшы рукі ў чаканні «акна магчымасцей». Няцяжка заўважыць, што ў гэтай вайне ў Беларусі ўжо не толькі роля саюзніка Расіі. Лукашэнка змог выкруціцца і аказацца карысным і для Украіны.
Гэтая карысць выяўляецца ў тым, што менавіта на беларускай тэрыторыі адбываецца абмен палоннымі з Расіяй. Пра гэта як пра дасягненне расказваў сам Лукашэнка Вользе Скабеевай на палях саміта БРІКС у Казані.
Акрамя гэтага, менавіта праз Беларусь украінцы, уцекачы ад вайны (у Заходнюю Украіну ці ў краіны Захаду) трапляюць на акупаваныя Расіяй украінскія тэрыторыі, дзе іх дом, сваякі, кватэры, і вяртаюцца назад.
Думаю, што ў ідэале Лукашэнка хацеў бы вярнуць расійска-ўкраінскі перамоўны працэс у Беларусь. І гэтае вяртанне было б у беларускіх інтарэсах, таму што магло б дазволіць вывесці нашу краіны па-за дужкі вайны і якраз улічыць беларускія інтарэсы ў магчымых дамоўленасцях.
На гэтым этапе Расія падтрымлівае спробы беларускага боку рэанімаваць Мінск як дыялогавую пляцоўку. Да іх, у прыватнасці, можна аднесці Канферэнцыю па еўразійскай бяспецы, другая серыя якой пройдзе праз тыдзень.