Пастухоў: Мы далёкія ад дна

Сёння тыя, хто сцвярджае, што рэвалюцыі ў Расіі не будзе, не больш маюць рацыю, чым тыя, хто сцвярджае адваротнае.

Сітуацыя будзе развівацца ў поўнай адпаведнасці з адным з законаў Паркінсана — ад дрэннага да горшага. Прынамсі, гэта вельмі верагодны сцэнар, лічыць расійскі навуковец, гісторык і палітолаг Уладзімір Пастухоў.

Нягледзячы на ўсе «жахі нашага гарадка» і нават у прамой сувязі з імі, у рускамоўным экспертным асяродку расце новы «аптымістычны кансэнсус» адносна будучыні Расіі, у той яго частцы, якая пачынаецца словамі «пасля Пуціна». 

Амаль адначасова з'явілася некалькі вельмі сур’ёзных і на самай справе вельмі пераканаўчых тэкстаў, у якіх абгрунтоўваецца высокая верагоднасць і нават няўхільнасць цалкам «вегетарыянскага» сцэнара развіцця сітуацыі пасля таго, як Пуцін, тым ці іншым чынам, аддасць канцы праўлення ў іншыя рукі.

У самых агульных рысах гэты пазітыўны кансенсус зводзіцца да наступных пастулатам:

•  Расіі не пагражае распад, у самым горшым выпадку будуць невялікія лакальныя канфлікты па перыферыі і, можа, нешта абламаецца па краях. Прычына — захаванне ўстойлівых цэнтраімклівых тэндэнцый і эканамічных сувязяў, якія робяць нявыгадным лакальны ізаляцыянізм;
•  Палітычная ўлада пасля некаторага перыяду ўнутрыкланавай вайны засяродзіцца ў руках умераных аўтакратаў, ідэалам якіх уяўляецца двухаблічны рускі кансерватыўны Янус «Сабянін-Мішусцін». Прычына — а каму яшчэ?
•  Новае палітычнае кіраўніцтва, калі ўмацуецца ва ўладзе, пачне плаўны дэмантаж рэжыму Пуціна, заручыўшыся падтрымкай буйнога і сярэдняга бізнэсу, а таксама значнай часткі «маўклівай большасці», якая сёння падтрымлівае рэжым, трымаючы «дулю ў кішэні». Прычына — ім самім гэта ўсё не трэба.
•  Дэмантаж рэжыму будзе суправаджацца мяккай лібералізацыяй, а мяккая лібералізацыя будзе суправаджацца такім жа паэтапным выхадам з вайны з перамовамі аб змякчэнні санкцыйнага рэжыму. Прычына — альтэрнатывы такой палітыцы няма.

Нечаканым чынам вельмі вялікая колькасць людзей неяк адразу і адначасова паверыла ў гэтую вясёлкавую перспектыву і адчула сябе значна шчаслівейшай, чым да гэтага. Гэта натуральна — чалавек абавязаны не сумаваць і адчайвацца, а верыць у лепшае.

Новая «жалезная заслона» XXI стагоддзя. Дзе пройдзе мяжа?

Я таксама не выключаю, што такі аптымістычны прагноз можа спраўдзіцца. Урэшце, нават зламаны гадзіннік рускай гісторыі два разы за стагоддзе паказвае дакладны час. У мінулым стагоддзі гэта здарылася двойчы: у 1953 і ў 1989. Чаму б не здарыцца яшчэ раз? І ўжо з чым я дакладна згодны, дык гэта з тым, што такі сцэнар быў бы самым гуманным і зберагалым для Расіі.

Але мяне грызуць сумневы наконт высокай верагоднасці рэалізацыі такога аптымістычнага сцэнара на практыцы. Сумневы гэтыя зводзяцца да двух простых пярэчанняў:

• Большасць аптымістычных сцэнарыяў грунтуецца на фундаментальнай здагадцы, што так званае «пасляпуціна» пачнецца з таго пункту, у якім Расія знаходзіцца сёння, што цяперашні ўзровень дэградацыі сацыяльных і палітычных інстытутаў – гэта і ёсць «дно». 

Я ж дапускаю, што сітуацыя будзе развівацца ў поўнай адпаведнасці з адным з законаў Паркінсана — ад дрэннага да горшага, і таму лічыць цяперашнія ўмовы стартавымі для транзіту трохі саманадзейна. Мы далёкія ад дна.

• Ва ўсіх разліках маса разглядаецца як інертны газ, які не мае ўласнага зарада. У найбольш аптымістычных прагнозах — як пазітыўна зараджаны газ. Мяркуецца, што 20 гадоў мілітарысцкай і нацыянал-бальшавіцкай накачкі разам з цяжкай ідэалагічнай спадчыннасцю не будуць мець на этапе транзіту ніякага значэння.

Мне ж здаецца, што па законе захавання ідэалагічнай энергіі «хвост вайны» яшчэ доўга будзе вызначаць інерцыю пачуццяў і думкак вялікіх масіваў насельніцтва, і яны будуць аказваць сур'ёзнае тармозячае ўздзеянне на любы працэс нармалізацыі.

Гегель калісьці глыбакадумна заўважыў, што людзі, якія сцвярджаюць, што чалавек па натуры добры, не больш правыя, чым тыя, хто сцвярджае, што чалавек па натуры злы. Я думаю, што сёння тыя, хто сцвярджае, што рэвалюцыі ў Расіі не будзе, не больш маюць рацыю, чым тыя, хто сцвярджае адваротнае. Я б, прынамсі, разглядаў абодва сцэнары як у роўнай ступені магчымыя.