Што чакае Расію пасля паразы пуцінскага рэжыму? Зомбі-імперыя павінна памерці

Ці чакае Расію распад у выпадку ўмоўнай смерці Пуціна, або былая турма народаў нечакана дэмакратызуецца і стане часткай цывілізаванага свету?

Межы Расіі больш не ўспрымаюць сур'ёзна

Аб магчымым краху пуцінскай Расіі, яе распадзе і стварэнні на яе тэрыторыі новых дзяржаўных суб'ектаў кажуць даўно. Палітолагі і гісторыкі адзначаюць, што на сучаснай палітычнай карце свету Расійская Федэрацыя — гэта апошняя «класічная» імперыя, якая кантралюе этнічныя землі дзясяткаў народаў. Усе гэтыя народы па гістарычных мерках нядаўна былі падпарадкаваныя прамой ваеннай сілай, у асобных выпадках — з ужываннем тэрору і элементаў генацыду. Эпоха імперый, як лічыцца, канчаткова завяршылася ў 50-х — 60-х гадах мінулага стагоддзя, калі ад сваіх заморскіх уладанняў адмовіліся еўрапейскія каланіяльныя імперыі — Брытанія, Францыя, Іспанія, Нідэрланды.

У 1991 годзе распаўся Савецкі Саюз, фармальна не зваўся імперыяй, аднак дэ-факта ён працягваў традыцыю расійскага імперыялізму. Замест СССР паўстала 15 незалежных дзяржаў, аднак Расійская Федэрацыя засталася самай вялікай краінай на планеце, захаваўшы тры чвэрці тэрыторыі былой дзяржавы. У яе складзе дванаццаць нацыянальных рэспублік, чатыры аўтаномныя акругі, аўтаномная вобласць, больш за трыццаць нацыянальных раёнаў.

Пачаўшы поўнамаштабнае ўварванне ва Украіну, Уладзімір Пуцін на свае вочы прадэманстраваў усяму свету, што эпоха найноўшага імперыялізму і каланіялізму працягваецца і ў XXI стагоддзі. У той жа час сам стварыў перадумовы для канчатковага краху імперскай ідэі, паказаўшы слабасць на полі бою ў вайне супраць народа, які змагаецца за сваю свабоду і незалежнасць.

Пасля паражэння расійскай арміі ў Харкаўскай, Данецкай і Херсонскай абласцях Крэмль быў вымушаны пайсці на адчайныя крокі — аб'явіць мабілізацыю і незаконна анексаваць тэрыторыі Украіны, пасля чаго аб магчымасці распаду Расійскай Федэрацыі ў бліжэйшай гістарычнай перспектыве пачалі казаць практычна ўсе. Так, у канцы верасня амерыканскі генерал, былы камандуючы арміяй ЗША ў Еўропе Бэн Ходжэс заклікаў дзяржавы свету рыхтавацца да магчымых наступстваў краху Расіі. У прыватнасці, задумацца пра лёс ядзернага арсенала. Ходжэс заўважыў, што пакуль да такога сцэнару ніхто не гатовы. 18 кастрычніка распад РФ спрагназаваў і кіраўнік Галоўнага ўпраўлення разведкі Міністэрства абароны Украіны Кірыл Буданаў. Ён адзначыў, што да лета 2023 года Узброеныя сілы Украіны могуць выйсці на мяжы 1991 года, што прывядзе да цэнтрабежных рухаў унутры краіны-агрэсара. Буданаў дапусціў і адлучэнне ад РФ асобных рэгіёнаў, у прыватнасці Паўночнага Каўказа, і не толькі.

Нават расійскія прапагандысты цяпер спрабуюць мабілізаваць сваю аўдыторыю, палохаючы яе блізкім канцом Расіі. Адыёзны Уладзімір Салаўёў 20 кастрычніка нечакана заявіў, што, калі Расійская Федэрацыя не пераможа Украіну, то яе, Расіі, не стане. Уключаючы «вялікую гісторыю, культуру і ўсіх нас».

Чарговым разам згвалціўшы расійскую Канстытуцыю, унёсшы туды часова акупаваныя рэгіёны Украіны ўперамешку з не да канца акупаванымі, Пуцін сам размыў паняцце тэрытарыяльнай цэласнасці РФ у прававым полі (чаго толькі вартая заява прадстаўніка кіраўніка Крамля Дзмітрыя Пяскова аб тым, што Расія будзе «раіцца» з жыхарамі акупаваных абласцей пра тое, дзе менавіта будзе праходзіць фэйкавая расійска-ўкраінская мяжа). Працягвае гэта рабіць і ўкраінскі парламент, куды 22 кастрычніка была ўнесеная прапанова аб прызнанні Беларусі тэрыторыяй, якая знаходзіцца пад расійскай акупацыяй. Такім чынам увасабляецца мара Пуціна, выказаная ім яшчэ ў 2016 годзе, пра тое, што «межы Расіі нідзе не заканчваюцца». Але можа здарыцца так, што яны нідзе і не будуць пачынацца.

«Зомбі-імперыя павінна памерці»

Сааўтарам праекта пастановы па Беларусі з'яўляецца народны дэпутат Аляксей Ганчарэнка. Ён жа падключыўся і да дакумента аб прызнанні незалежнасці Чачні. Украінскі парламентарый лічыць, што цяперашняя вайна Расіі супраць Украіны — гэта апошняя захопніцкая вайна Расійскай імперыі.

«Гэты монстр, гэтая зомбі-імперыя даўно павінна была памерці, але ўсё ніяк не хоча. Яна нясе пагрозу ўсяму свету, усім кантынентам, суседзям, а таксама самім расійцам. Толькі з поўным распадам гэтага стварэння пагроза знікне. Я лічу, што цяпер гэта апошняя імперыялістычная вайна гэтай імперыі, прайграўшы якую, яна будзе развальвацца. Трэці раз за апошнія сто гадоў. Сто гадоў таму быў першы развал, калі змаглі вызваліцца Польшча, Фінляндыя, балтыйскія краіны, але Украіна, напрыклад, не змагла. Затым 30 гадоў таму іншыя краіны вызваліліся. І цяпер будзе новы распад, я ў гэтым зусім не сумняюся. Гэта адзіны шлях да таго, каб самі расейцы змаглі пабудаваць нармальную нацыянальную дзяржаву», — адзначае Аляксей Ганчарэнка.

Дэпутат дадае, што, на яго думку, акрамя дэімперыялізацыі і дэнацыфікацыі Расія павінна прайсці дэнуклеарызацыю. Інакш свет ніколі не зможа спаць спакойна.

«Улічваючы іх паводзіны, яны больш не заслугоўваюць права мець ядзерную зброю. Быць у ядзерным клубе — гэта адказнасць. І яны паказалі, што не гатовыя да яе. Яны выкарыстоўваюць ядзерную зброю як інструмент шантажу. Гэта галоўны паказчык таго, што ім ядзерную зброю мець нельга», — настойвае Аляксей Ганчарэнка.

«Выдатная Расія будучыні», якая не распадзецца

Сярод расійскіх апазіцыянераў ідэю развалу Расіі падзяляюць далёка не ўсе. Вядомы расейскі апазіцыйны журналіст, заснавальнік і шэф-рэдактар выдання The Insider Раман Дабрахотаў мяркуе, што Расійская Федэрацыя можа прайсці крызіс, звязаны з крахам рэжыму Пуціна, захаваўшы свае існыя межы. У тым выпадку, калі да ўлады ў Маскве прыйдуць здаровыя сілы.

«Умоўна кажучы, калі ўзнікне "выдатная Расія будучыні" — дэмакратычная, сапраўды федэратыўная, прававая дзяржава — ніякіх пытанняў тут не будзе», — адзначае Раман Дабрахотаў.

Журналіст перакананы, што сепаратысцкія рухі ў нацыянальных рэгіёнах РФ — гэта форма праявы незадаволенасці палітыкай Крамля, у прыватнасці бессэнсоўным уварваннем ва Украіну. Калі Масква прыйдзе ў сябе, ніхто не захоча разбураць дзяржаву.

«Сепаратысцкія ідэі не маюць падтрымкі. Мы бачым, што і ў Татарстане, і ў Бураціі, у многіх рэгіёнах латэнтныя калі не сепаратысцкія рухі, то, прынамсі, рухі нацыянальнай ідэнтычнасці. Але яны таму і папулярныя, што людзі не хочуць асацыяваць сябе з вар'яцкай псіхапатычнай палітыкай Крамля. Як толькі яна зменіцца на нармальную еўрапейскую палітыку, мы адразу ўбачым, што, у прынцыпе, нікому і не трэба будаваць гэтыя межы з калючым дротам паміж рэгіёнамі. Усе хочуць жыць у міры і згодзе, проста ў нармальнай дэмакратычнай краіне», — кажа Раман Дабрахотаў.

Вяртанне да Уладзіміра-Суздальскага княства

Яму завочна апаніруе ўкраінскі гісторык, публіцыст і блогер Аляксандр Палій. З яго пункту гледжання як прафесійнага гісторыка, імперыя не можа стаць сапраўднай дэмакратыяй, застаючыся пры гэтым імперыяй, то-бок утрымліваючы ў сваім складзе калісьці заваяваныя тэрыторыі іншых народаў.

«Расія ня можа быць дэмакратычнай краінай. Пра гэта яскрава і красамоўна кажа ўся яе гісторыя. Сямсот гадоў — столькі часу прыблізна існуе Масковія-Расія. За гэты час у яе былі толькі выпадковыя эпізоды нейкага дэмакратычнага існавання. Вельмі недоўгачасовыя, літаральна па некалькі тыдняў або месяцаў. Усё гэта сведчыць аб тым, што ёсць базавы інстынкт народа, ён вельмі таталітарны, і па сутнасці гэта дзяржава не можа існаваць без прымусу. Калі забраць гэты апарат прымусу ў Расіі, калі ён на час перастане дзейнічаць, Расія імгненна распадзецца», — настойвае Аляксандр Палій.

Гісторык перакананы, што дэмакратызаваць Расію можна толькі часткамі. Нават у такім выпадку няма ўпэўненасці, што ўсе былыя нацыянальныя рэспублікі стануць паспяховымі дэмакратыямі. Прыклад — былыя рэспублікі СССР, у значнай частцы якіх пасля здабыцця незалежнасці ўсталяваліся аўтарытарныя рэжымы.

«Мы яшчэ не ведаем, якой была б, напрыклад, (незалежная — рэд.) Башкірыя або Татарстан. Мы можам пра гэта толькі здагадвацца. Было б у грамадствах усіх гэтых так званых рэспублік дастаткова сіл, каб стаць на дэмакратычны шлях развіцця? Я мяркую, што, па меншай меры, у некаторых народаў, якія вымушана пражываюць на тэрыторыі сучаснай Расіі, ёсць цалкам дэмакратычная будучыня. Але нават не дэмакратычная, нават аўтарытарная будучыня ў гэтых так званых рэспубліках была б больш правільнай і спрыяльнай для іх развіцця, чым існаванне цяперашняй Расіі».

Аляксандр Палій таксама лічыць, што распад Расіі можа не абмежавацца тым, што Масква перастане кантраляваць свае «нацыянальныя ўскраіны». Бо і сама «тытульная нацыя» не такая маналітная, як можа здавацца. Расійскі этнас сшывалі разам у XIV — XVI стагоддзях з розных народнасцей, якія жылі на тэрыторыі сучаснай Расіі. Можа здарыцца так, што наўгародцы, разанцы, казакі пачнуць успамінаць сваё мінулае, успамінаць, што яны не заўсёды падпарадкоўваліся імперскаму цэнтру.

«Натуральныя межы Расіі — гэта межы Масковіі, межы Уладзіміра-Суздальскага княства. Ёсць вельмі выразная расейская мяжа — яшчэ 300 гадоў таму на поўдні Масковіі існавала так званая засечная паласа. На поўнач ад яе была ўласна Масковія. Паласа тады праходзіла каля Тулы — прыкладна ў 200 кіламетрах ад Масквы. Усё, што на поўдзень ад яе — гэта не "спрадвечна расійская" тэрыторыя. Таму перспектыва сепарацыі можа адносіцца не толькі да нацыянальных рэгіёнаў Расіі, але і да тых, якія мы прывыклі называць расійскімі. Была вельмі моцная гісторыя Цвярскога, Наўгародскага, Пскоўскага княстваў. Усе гэтыя тэрыторыі былі ў свой час гвалтоўна інкарпараваныя ў склад Масковіі, іх жыхары пераважна знішчаныя», — адзначае Аляксандр Палій.

Пакуль ніхто не можа дакладна спрагназаваць будучыню Расійскай Федэрацыі. Былая імперыя, якая так і не змагла дэмакратызавацца пасля падзення аўтарытарнага рэжыму і страты часткі калоній, у бліжэйшай перспектыве можа перажыць момант ісціны. У любым выпадку, яна перажывае карэнныя змены, бо найбуйнейшая на планеце дзяржава не можа стаць Паўночнай Карэяй, як бы гэтага ні хацелася Пуціну, і яе тэрыторыя не можа ператварыцца ў шэрую зону на карце. Дыктаваць умовы суседзям і ўсяму цывілізаванаму свету неаімперыя з архаічным мысленнем, хай нават з ядзернай бомбай, таксама не зможа. 

Паводле www.lrt.lt