Як найміт знішчыў імперыю

Ён быў пакліканы і наняты, каб абараняць Імперыю і імператара. Але лёс склаўся так, што кіраўнік наймітаў на імя Адаакр у 476 годзе зрынуў з трона імператара Рымскай Імперыі Ромула Аўгустула. Змены могуць надысці неспадзявана.

Малады барбар

Гісторыя Адаакра пачылася не сярод мармуру палацаў Рыма, а ў дзікіх лясах Нямеччыны, сярод племені Скірыяў (альбо па-іншых меркаваньнях, крыніцаў паходжаньня Адаакра да нас не дайшло, ён быў готам).

Мы мала што ведаем пра раньнія гады Адаакра, тым ня менш вядома, што ён нарадзіўся прыблізна ў 433 годзе. Як і шматлікіх іншых амбіцыйных людзей яго эпохі, Адаакра прыцягвала прывабнасьць Рыма. У юнацтве ён увайшоў у рымскую армію. Адаакр увабраў у сябе як ваенную тактыку рымскіх легіёнаў, так і палітычныя інтрыгі калідораў улады.

У тыя часы Рымская Імпэрыя ўжо не была той непрыступнай сілай, як  раней. Імпэратары гэтай эпохі часта былі проста марыянэткамі магутных генэралаў і сваіх дарадцаў.

У 475 годзе новы, малады імпэратар заняў трон: Ромул Аўгустул. Яго імя ўвабрала ў сябе і легендарнага заснавальніка Рыма Ромула і самых знакамітых імпэратараў Аўгустаў. Можна было спадзявацца на адраджэньне некалі фантастычнай дзяржавы. Але ў лёсу былі іншыя пляны. Ромул стварыў Рым, Ромул яго і згубіў.

Калісьці магутныя легіёны былі расцягнутыя ў розныя бакі краіны, дзе змагаліся як з вонкавымі барбарскімі пагрозамі, так і з нутранымі рознагалосьсямі.

Эканамічныя спады, палітычная барацьба і серыя кароткіх імпэратарскіх кіраваньняў падарвалі ўпэўненасьць у трываласьці імпэрыі. Ворагі Рыма адчувалі яго ўразьлівасьць.

Грамадзянскія войны лютавалі, калі генэралы змагаліся за мантыю імпэратара, толькі каб неўзабаве быць зрынутымі наступнымі прэтэндэнтамі. Эканамічная барацьба, якая ўскладнялася празьмернай залежнасьцю ад рабскай працы, выклікала нутраныя канфлікты.

Зьнешнія тэрыторыі, якія калісьці жорстка ахоўваліся рымскімі легіёнамі, цяпер знаходзіліся пад пастаяннай пагрозай. Готы, вандалы, гуны і іншыя плямёны выдатна супрацьстаялі рымлянам, а некаторыя нават пасьпяхова здолелі разрабаваць сам горад Рым.

Ад Цэзара да Пачвары: жахлівая трансфармацыя Нэрона ў Антыхрыста

Пераварот

Каб супрацьстаяць аслабленьню сваіх межаў, імпэрыя пачала інтэграваць барбараў у свае вайсковыя шэрагі. Гэтыя найміты атрымалі рымскія землі ў абмен на ваенную службу. Аднак такая палітыка была палкай аб двух канцах. Гэта ўмацавала рымскія легіёны новымі жаўнерамі, але таксама нарадзіла лідэраў, якія мелі амбіцыі, што выходзілі далёка за межы іх першапачатковых абавязкаў.

Адаакр быў адным з гэтых наймітаў, уцягнутых у рымскую ваенную машыну.

Падмацаваны моцнай кааліцыяй барбарскіх воінаў і незадаволеных рымлянаў, Адаакр зрабіў свой крок. Ён рушыў у 476 годзе на імпэратарскі палац не з намерам разрабаваць або спаліць, а каб завалодаць ім.

Супрацьстаяньне было не сутыкненьнем тытанічных армій, а імклівым, разьлічаным крокам. Адаакр нават не праліў зашмат лішняй крыві. Выкарыстоўваючы незадаволенасць сярод наймітаў, якія адчувалі сябе падманутымі ў дачыненьні да абяцаных им земляў і ўзнагародаў, Адаакр згуртаваў вялізную сілу. Па меры таго, як яны ішлі, шмат хто бачыў перавагу ў хаўрусе з гэтай сілай, што яшчэ больш папаўняла яго шэрагі.

Пасаджаны на трон сваім бацькам Арэстам, магутным палкаводцам і палітыкам, Ромул Аўгустул быў хутчэй сымбалічнай фігурай, чым сапраўдным лідэрам. Узрост, а на пачатак кіраваньня яму было каля 15 гадоў, і недасьведчанасьць зрабілі яго непрыдатным для таго, каб спыніць заняпад велізарнай імпэрыі.

Супраціў, зь якім сутыкнуўся Адаакр, аказваўся не з боку цэнтральнай улады Рыма, а з боку мясцовых легіёнаў і груповак, верных ідэі імпэрыі.

Тое, што адрозьнівала Адаакра ад простых заваёўнікаў, — яго чульлівае разуменьне сымбалізму. Замест таго, каб абвесьціць сябе новым імпэратарам, ён прыняў тытул «караля Італіі», што азначаў як канец, так і пачатак.

23 жніўня 476 года Ромул Аўгустул зрокся свайго трона. Адаакр не стаў забіваць маладога імпэратара. Замест гэтага ён адправіў Ромула ў камфортную ссылку ў рэгіёне Кампанія.

Адаакр прызнаў Усходнюю Рымскую імпэрыю ў Канстантынопалі і даслаў ім імпэратарскія рэгаліі. Так ён адзначыў канец Заходняй Рымскай імпэрыі, і адначасова самым заклаў асновы для новай эўрапейскай эры.

Адаакр быў каралём новай дзяржавы – Італіі з 476 па 493 год, і быў урэшце забіты сваім былым хаўрусьнікам, а потым супернікам Тэадорыхам Вялікім.

Наступствы

З падзеньнем Ромула Аўгустула скончылася эпоха Антычнасьці, і надыйшло Сярэднявечча. Ляцінская мова, мова рымлянаў, пераўтварылася ў сучасныя раманскія мовы: гішпанскую, французскую, партугальскую, італьянскую і румынскую.

Хрысьціянская царква, асабліва ў Рыме, стала значнай духоўнай і сьвецкай уладай. Кляштары сталі цэнтрамі навучаньня, захаваньня старажытных тэкстаў. Уплыў Царквы ахопліваў усе пласты грамадзтва, кіраваў не толькі духоўным, але таксама палітычным і культурным разьвіцьцём.

Палітычная структура пераўтварылася ў феадалізм. Каралі і лорды даравалі землі васалам у абмен на ваенную службу. Дэцэнтралізаваная сістэма стала асновай сярэднявечнай Эўропы, што выхавала ўнікальныя рыцарскія традыцыі. Гэта стварыла глебу для ўздыму магутных сярэднявечных каралеўстваў.

Шмат хто баяўся «барбараў» як прадвесьнікаў хаосу. Але такія плямёны, як вэстготы, вандалы і остготы, хоць першапачаткова лічыліся разбуральнікамі, неўзабаве сталі заснавальнікамі новых каралеўстваў. На землях, дзе яны пасяліліся, гэтыя групы пачалі аб'ядноўваць свае ўласныя традыцыі з рэшткамі рымскай культуры. Каралеўства Остготаў у Італіі, Каралеўства Вэстготаў у Гішпаніі і Каралеўства Вандалаў у Паўночнай Афрыцы зьяўляюцца відавочнымі прыкладамі.