«Беларусь — гэта радзіма. Там мы ўжо адбыліся»
Гісторыя беларусаў, якія стаміліся чакаць перамен на радзіме і вырашылі пачаць новае жыццё — у Ізраілі.
Усё часцей беларусы выбіраюць іншыя краіны для жыцця. Ілюстрацыйнае фота «НЧ»
Плынь беларусаў, якія выязджаюць апошнія амаль тры гады, не спыняецца. Яна праходзіць хвалепадобна, раптоўныя панічныя ад'езды змяняюцца перманентнай спланаванай і загадзя падрыхтаванай эміграцыяй.
Калі яшчэ год-два таму многія спадзяваліся выехаць хоць кудысьці на час, часта без сям'і, з абавязковым жаданнем вярнуцца, то зараз едуць цэлымі сем'ямі, забіраючы нават жывёл, з надзеяй пабудаваць новае жыццё на новым месцы.
Прычым едуць у асноўным тыя, хто ў 2020-21 гадах смела і адчайна выступаў супраць рэжыму, марыў пра перамены ў сваёй краіне. Але з часам людзі стамляюцца чакаць, разумеючы, што жыццё праходзіць.
Пра прычыны, якія падахвочваюць беларусаў кардынальна мяняць сваё жыццё, кідаючы абжытае месца, «Салідарнасць» паразмаўляла з сям'ёй мінчукоў, якія днямі атрымалі пашпарты грамадзян Ізраіля.
«Паперу ў садзе дзецям не давалі, бо яны "могуць яе разматаць"»
Насця і Ігар (імёны зменены) кажуць, што першапачаткова планавалі толькі атрымаць пашпарты, якія дазваляюць бязвізавы выезд у 161 краіну свету. Але падзеі апошняга года прымусілі іх прыняць больш сур'ёзнае рашэнне.
— Мы выступалі супраць рэжыму больш за дзесяць гадоў, як маглі, былі на знакамітай «Плошчы», на мітынгах дармаедаў, у 2020-м, вядома, выходзілі на пратэсты і данацілі пацярпелым, — расказвае Насця. — У нас нават дзіця з трох гадоў ведала на памяць «Муры».
Але рашэнне з'ехаць назаўжды з'явілася не адразу. Мы доўга спадзяваліся і чакалі. Пасля пачатку вайны ва Украіне задумаліся пра магчымасць хутка выехаць у выпадку, напрыклад, мабілізацыі.
У мужа ёсць яўрэйскія карані, таму сабралі дакументы для атрымання ізраільскага грамадзянства. Але нават тады яшчэ рашэння пераязджаць не было, думалі, з'ездзім летам, адпачнём, атрымаем пашпарты і вернемся.
Аднак з кожным затрыманнем чарговага знаёмага думка пра пераезд здавалася ўсё больш рэалістычнай. Потым закрылі прыватную школу, дзе працавала я.
У Ігара ўсё яшчэ заставалася добрая праца ў прыватнай кампаніі, але гарантый таго, што яе не крануць, не прыйдзе якая-небудзь падатковая або АБЭЗ, як да многіх, не было.
— Нядаўна ўжо тут, у Ізраілі, я пазнаёміўся з рускамоўным хлопцам, — кажа Ігар. — Даведаўшыся, што мы з Беларусі, ён радасна паведаміў: «Я так люблю вашага «бацьку»! Вельмі здзівіўся, як шмат беларусаў прыязджае апошнім часам, хоць у краіне няма вайны».
Нават спрабаваў спрачацца, прыводзячы традыцыйныя прапагандысцкія аргументы пра «крэпкага гаспадарніка». Мы яму расказалі, што адбываецца ў Беларусі. Ён удакладніў: няўжо людзей затрымліваюць проста так? Я сказаў, калі ён лічыць, што мець іншае меркаванне і ставіць лайкі ў сацсетках — гэта злачынства, то не проста так.
Увогуле, у тым выпадку хапіла паўгадзіны, каб усё растлумачыць і нават паказаць чалавеку медыя, дзе можна шукаць праўдзівую інфармацыю.
Аднак рэпрэсіі, прызнаюцца муж і жонка, былі не адзінай прычынай для ад'езду. Не менш важнай у гэтай сям'і лічылі адукацыю дзіцяці, да якой з кожным днём з'яўлялася ўсё больш прэтэнзій.
— Гэта стала апошняй кропляй. Я з жахам уяўляла, што пасля садка мне давядзецца змагацца яшчэ і са школай, — адзначае Насця, падрабязна расказваючы пра рэаліі беларускай сістэмы дашкольнага выхавання, з якімі даводзіцца мірыцца і дзецям, і іх бацькам. — У нашым садку, як і ў многіх, быў недахоп выхавальнікаў. Іх пастаянна замянялі то нянечкі, то прыбіральшчыцы — гэта значыць работнікі наогул не маюць педагагічнай адукацыі.
Праз недахоп спецыялістаў не было многіх заняткаў, уключаючы музычныя і фізкультуру. Замест усяго гэтага ў першай палове дня адразу праводзілі платныя гурткі, якія павінны быць пасля абеду.
Я датэлефанавалася ў Мінадукацыі, і вельмі хутка па фізкультуры з'явіўся настаўнік.
Далей, па нормах Санпіна, штодня дзецям належалі прагулкі на свежым паветры па тры гадзіны — за некаторым выключэннем у сувязі з дрэнным надвор'ем. Але гэтыя нормы ніколі не выконваліся.
Кожны дзень даводзілася пытацца ў загадчыцы, чаму дзяцей не выводзілі на вуліцу. Я тэлефанавала ва ўпраўленне адукацыі, скардзілася, але чыноўнікі са мной заўсёды размаўлялі, як з дурніцай: маўляў, не можа быць, што вы такое кажаце.
Насуперак тым жа нормам, летам аб'ядноўвалі групы, перавышаючы колькасць у 20 чалавек. Збіралі па 30 дзяцей і кожны дзень разводзілі іх спаць па розных спальнях. Але малыя ж прывыкаюць да свайго ложка!
Самі правілы выхавання ў нашых дзіцячых садках таксама вельмі спецыфічныя. Дзецям усё нельга без дазволу: бегаць, скакаць, нават уставаць з крэсла. Часта, прыходзячы за дзіцём, бачыла, што дзеці сядзяць за сталамі, а не гуляюць.
У нашай групе іх любілі пасадзіць і паказваць з тэлефона выхавальніцы мультфільмы. З таго, што мне расказвала дзіця, у нас у садзе практыкавалася ставіць у кут, палохаць міліцыяй.
Аднойчы наогул выхавальніца сказала, што ў кагосьці з дзяцей тата міліцыянт: «Будзеце сябе дрэнна паводзіць, ён прыйдзе і вас пакарае». Пасля такіх пагроз маё дзіця, калі бачыла міліцыю, стала пытацца: «Мама, яны мяне не забяруць?»
Былі моманты, пра якія нават казаць няёмка. Мы ўжо прывыклі закупляць у садкі ўсё па доўгіх спісах, пачынаючы ад канцылярыі, мыйных сродкаў і да туалетнай паперы. І гэту туалетную паперу дзецям не давалі, яе спецыяльна ставілі кудысьці наверх, дэманструючы, што яна ёсць. Але дзеці да яе дацягнуцца не маглі.
Паклікаць выхавальніка і папрасіць большасць саромеліся, таму ў некаторых даходзіла да праблем, звязаных з раздражненнем. Бацькі, вядома, падымалі пытанне, але нам адказвалі, што паперу не даюць, таму што «дзеці яе могуць разматаць».
Краіна для жыцця
Пакуль Ігар і Насця не працуюць, вучаць мову, каб у будучыні ўладкавацца на больш аплатную працу.
— Прагназуючы свае магчымасці, мы знялі вялікую кватэру, і ў дзіцяці ўпершыню з'явіўся свой пакой. У Мінску ў нас была двухпакаёўка. Палепшыць жыллёвыя ўмовы мы маглі толькі з крэдытам пад драконаўскія працэнты, на што так і не адважыліся.
— Ізраіль — дарагая краіна?
— Даволі дарагая. Ёсць шмат чаго, што каштуе даражэй, чым у Беларусі, у тым ліку нерухомасць, мэбля, нейкія прадукты... А вось адзенне, абутак, бытавая тэхніка, бытавая хімія — танней, часам у разы.
Садавіна, гародніна таксама танней. Мяса даражэй, а свежая рыба, накшталт ласося, танней. Шмат сапраўдных акцый, з вялікімі зніжкамі або калі нешта ў дадатак можна ўзяць бясплатна.
На зніжках можна злавіць усё, напрыклад, тэлевізар «Самсунг» апошняй мадэлі памерам 65 цаляў — за 1500 беларускіх рублёў.
У адной краме бачылі цікавую акцыю: кожную гадзіну касіры пачыналі пляскаць у ладкі, пакуль не загаралася лямпачка на нейкай касе. Таму, хто ў гэты момант там апынаўся, усе пакупкі дарылі.
Праязны ў транспарце на паўтары гадзіны каштуе 3,8 беларускага рубля.
— І ўсё ж Ізраіль — гэта краіна, якая ўвесь час вядзе ваенныя дзеянні, унутры бурліць палітычнае жыццё. Не страшна?
— Пасля таго, што мы перажылі ў Беларусі, усё гэта не палохае. Тэракты, пратэсты, абстрэлы — мы пра ўсё гэта чуем з навін. У нашым горадзе ціха.
Але, вядома, тут адчуваеш сябе па-іншаму, адразу зараджаешся гэтай энергіяй і хочацца ўключыцца ў працэс. Мы ўжо купілі ізраільскі сцяг і таксама маем намер удзельнічаць у акцыях, якія вырашым падтрымаць.
— Калі ў Беларусі зменіцца сітуацыя, вы дапускаеце, што вернецеся?
— Першае, што мы зрабілі па прылёце проста ў аэрапорце — падпісаліся на ўсе «экстрэмісцкія» каналы, — кажа Насця. — На вуліцы, размаўляючы па тэлефоне, усё яшчэ лаўлю сябе на думцы, што перыядычна пераходжу на шэпт.
Але аднойчы ў дзве гадзіны ночы не вытрымала, адкрыла акно і гучна ад душы крыкнула «Жыве Беларусь!» і «Пуцін х*****» — і мяне як быццам адпусціла.
— Цяпер цяжка сказаць катэгарычна: ніколі не вернемся. Беларусь — гэта радзіма, — разважае Ігар. — Там усё для нас зразумела, там мы ўжо адбыліся.
А тут інтрыга ў тым, што табе даецца шанец паспрабаваць яшчэ раз перазапусціць сваё жыццё. І нам цікава гэтым шанцам скарыстацца.
Цалкам размову пра жыццё Насці і Ігара ў Ізраілі чытайце тут.