Беларусы маюць магчымасць легалізавацца ў Германіі
Вельмі невялікі адсотак беларусаў, якія праз рэпрэсіі вымушаны былі ўцякаць за мяжу, змаглі застацца ў Германіі: урад гэтай краіны не меў практыкі прадастаўлення прытулку для грамадзян Беларусі. Ці змянілася штосьці зараз, разбіралася «Deutsche Welle».
Гуманітарная віза Германіі — выратаванне ад пераследу. Ілюстрацыйнае фота «НЧ»
Аляксандр з Маладзечна паспеў скончыць БДУ да пратэстаў 2020 года і паўдзельнічаў у першых акцыях салідарнасці. Пасля пачатку масавага пераследу па палітычных матывах ён праз Украіну з'ехаў у Польшчу па праграме для студэнтаў, адкуль увосень 2021 года паехаў на семестр па абмене ў Германію, у Дрэздэнскі тэхнічны ўніверсітэт.
У красавіку 2022 года, калі заканчваўся семестр, мінаў і тэрмін дзеяння студэнцкай візы Аляксандра. У гэты час ужо ва ўсю ішла вайна ва Украіне. Адначасова былы студэнт даведаўся пра заведзеную на яго крымінальную справу ў Беларусі. Следчыя, паводле слоў хлопца, ціснулі на яго бацькоў. Аляксандр вырашыў папрасіць палітычнага прытулку ў ФРГ: «Я лічыў, што доказаў майго палітычнага пераследу дастаткова і можна паспрабаваць легалізавацца ў Германіі. Гэта было памылкай».
Са студэнтаў — у бежанцы
Амаль паўтара года хлопец з'яўляецца суіскальнікам статусу бежанца. За гэты час з адвакатам ён здолеў дамагчыся дазволу на працу, а дзякуючы веданню мовы і падтрымцы германскіх сяброў — знайсці працу. Пры гэтым атрымаць працоўную візу не дазваляе заканадаўства ФРГ: «Я працую і здымаю кватэру ў Саксоніі, пры гэтым працягваю афіцыйна лічыцца ў Баварыі і плаціць за пакой у лагеры для бежанцаў».
Аляксандр кажа, што сёння ён ні за што б не стаў прасіць палітычнага прытулку: «Мне каштавала гэта такіх нерваў і намаганняў, я ляжаў з паралічам твару, — дзеліцца хлопец. — Нават з веданнем нямецкай мовы цяжка. Законы напісаныя даўно, Беларусі ніякім чынам не тычацца. Большасць немцаў не ў курсе падзей 2020 года, таму да беларусаў ставяцца прадузята».
Глядзіце таксама
Але галоўная праблема — ізаляцыя ад грамадства, працягвае Аляксандр. Толькі ў 2023 годзе ўлады ФРГ дазволілі суіскальнікам статусу бежанца наведваць інтэграцыйныя моўныя курсы: «Да гэта людзі не ведалі, чым заняцца, і з'язджалі з глузду, таму што табе не даюць магчымасць інтэгравацца і мець зносіны з людзьмі».
Што змянілася?
Хоць гісторыю Аляксандра можна лічыць цалкам удалай, атрыманне палітычнага прытулку ў Германіі для беларусаў па-ранейшаму застаецца няпростым. З 2020 па май 2023 года ў ФРГ афіцыйна падалі заявы аб прадастаўленні статусу бежанца больш за 1100 грамадзян Беларусі, паведаміла DW Федэральнае ведамства па справах міграцыі і бежанцаў (BAMF). На фоне вайны ва Украіне гэтая колькасць вырасла ўдвая: 441 хадайніцтва аб прадастаўленні прытулку ў 2022 годзе супраць 249 — у 2021-м.
Сёлета ўпершыню за некалькі гадоў вырас так званы агульны каэфіцыент абароны. У 2021 годзе ўсяго толькі 2,6% ад усіх хадайніцтваў аб прадастаўленні прытулку, пададзеных грамадзянамі Беларусі ў ФРГ, былі задаволеныя германскімі ўладамі. У 2022-м — 3,5%, а ў першым паўгоддзі бягучага года — ужо 11,8 %. Але на практыцы ўсё аказваецца складаней.
У супольнасці беларускай дыяспары «Razam» такі нізкі працэнт станоўчых рашэнняў тлумачаць некалькімі прычынамі. Адна з іх — да 2020 года практычна не было заяў ад беларусаў, якія пераследуюцца па палітычных прычынах. Таму спачатку міграцыйным органам ФРГ патрабавалася разабрацца ў сітуацыі. «Толькі ўдзел у пратэстах без доказаў палітычнага пераследу, як правіла, не з'яўляецца падставай для надання статусу ўцекача. Але разглядаецца індывідуальна ў кожным асобным выпадку», — удакладняюць у «Razam».
Глядзіце таксама
Акрамя таго, прэтэндаваць на абарону могуць толькі тыя, хто наўпрост прыбыў у Германію. Таму асобы, якія прыехалі ў ФРГ, напрыклад, праз Літву ці Польшчу па візах гэтых краін, трапляюць пад дзеянне Дублінскага пагаднення. Паводле яго, у прыватнасці, адказнасць за прадастаўленне прытулку нясе тая краіна ЕС, у якую беларус заехаў першапачаткова або якая выдала яму візу. Таму статус бежанца не для ўсіх беларусаў з'яўляецца аптымальным варыянтам. Але даведваюцца многія пра гэта ўжо па факце.
Гуманітарная віза — для каго гэтая альтэрнатыва?
Дэпутат бундэстага ад германскай партыі «Саюз-90 / Зялёныя» Робін Вагенер (Robin Wagener) нагадвае, што для беларусаў, якія пераследуюцца за іх прафесійную дзейнасць або палітычную пазіцыю, ёсць альтэрнатыва — так званая гуманітарная віза па 22 параграфе міграцыйнага заканадаўства ФРГ. Як правіла, на яе могуць разлічваць беларускія актывісты, праваабаронцы, журналісты, лідары пратэснага руху і страйкамаў.
Гуманітарную візу для беларусаў германскі ўрад увёў пасля падзей 2020 года. Спачатку для беларусаў выдзелілі квоту ўсяго ў 50 месцаў, напрыканцы 2021 года абмежаванне знялі. Паводле слоў Вагенера, з 2021 года да сённяшняга дня такія візы ўжо атрымалі 300 беларусаў.
Дэпутат прызнае, што гэта невялікія лічбы і яны маглі б быць большымі. Пры гэтым ён мяркуе, што не ўсе ведаюць пра такую магчымасць: «Гуманітарныя візы існуюць, таму людзі ў Беларусі, якія шукаюць абароны, павінны ведаць, што яны могуць звярнуцца ў амбасаду Германіі па дапамогу».
Якія абмежаванні ёсць у ВНЖ па параграфе 22?
Зрэшты, у супольнасці беларускай дыяспары «Razam» паказваюць на шэраг умоў, неабходных для прадастаўлення гуманітарнай візы ФРГ для тых, хто пераследуецца па палітычных прычынах. Па-першае, заяўніку нельга мець адкрытыя шэнгенскія візы, выдадзеныя амбасадамі іншых краін.
Глядзіце таксама
«Пункт 22 прызначаны для хуткай дапамогі, калі іншай магчымасці няма. А калі ёсць у чалавека адкрыты "шэнген" іншай краіны, ён можа хутка выехаць і папрасіць абароны там», — тлумачаць у «Razam».
Акрамя таго, падаваць заяву на такую візу трэба ў Беларусі ці ў нееўрапейскай краіне, з чым цяпер складаней. Напрыклад, робячы гэта ў Грузіі ці Малдове, цяпер практычна немагчыма атрымаць германскую гуманітарную візу, таму што і Грузія, і Малдова ў Германіі прызнаныя бяспечнымі краінамі.
Пры гэтым юрысты адзначаюць, што для рэпрэсаваных беларусаў застаецца магчымасць хутка атрымаць шэнгенскую візу ў германскай амбасадзе ў Беларусі, а потым ужо ў Германіі падаваць хадайніцтва аб прадастаўленні прытулку. Але тады для іх пачынаецца складаны шлях суіскальнікаў статусу бежанца.