Квантавая будучыня чалавецтва: рай на зямлі або войны са штучным інтэлектам
Чалавецтва навучыцца не старэць, вынайдзе лекі ад раку і здолее кантраляваць штучны інтэлект, але адна пагроза будзе вісець над людзьмі пастаянна.
Квантавы камп'ютар IBM Quantum System One. Фота: dw.com
Амерыканскі фізік-тэарэтык і папулярызатар навукі Міціа Каку перакананы, што квантавая эра вызначыць будучыню чалавецтва. На яго думку, пакуль яшчэ рана сур'ёзна баяцца непажаданага развіцця штучнага інтэлекту, а квантавыя кампутары дапамогуць вырашыць многія сур'ёзныя праблемы чалавецтва — за выключэннем, мабыць, адной.
77-гадовы Міціа Каку набыў шырокую вядомасць як папулярызатар тэарэтычнай фізікі, які здолеў растлумачыць шырокай публіцы складаныя навуковыя тэорыі простай і даступнай мовай.
Каку — прафесар тэарэтычнай фізікі ў Гарадскім універсітэце Нью-Ёрка і аўтар шматлікіх кніг, у тым ліку такіх як «Ураўненне Бога: У пошуках тэорыі ўсяго», «Фізіка будучыні» і «Квантавая перавага: як квантавая рэвалюцыя камп'ютараў зменіць усё».
У апошняй ён разглядае магчымасці квантавых камп'ютараў для вырашэння некаторых з найбольш надзённых праблем, якія стаяць перад чалавецтвам: ад выкаранення цэлага шэрагу хвароб да магчымасці пракарміць насельніцтва нашай планеты, якое пастаянна расце.
Амерыканскі фізік, які нарадзіўся ў сям'і імігрантаў з Японіі, лічыць, што штучны інтэлект можа прадстаўляць для чалавецтва пэўную пагрозу, але яшчэ не сышоў час на тое, каб навучыцца яго кантраляваць.
«Бі-бі-сі» звярнулася да Міціа Каку з просьбай растлумачыць бачанне будучыні, пра якое ён расказвае ў сваёй кнізе.
Глядзіце таксама
— У сваіх кнігах вы неаднаразова гаварылі пра тое, што ў чалавека ёсць «тры мозгі». Што менавіта вы маеце на ўвазе?
— Калі паглядзець на мозг чалавека, то відавочна, што ён складаецца як мінімум з трох частак. Задняя частка — гэта мозг рэптылій, які адказвае за распазнаванне ежы, або здабычы, і аналізуе ў трох вымярэннях наваколле, у якім мы знаходзімся. Па меры эвалюцыі чалавека яго мозг станавіўся ўсё больш складаным. У яго з'явілася так званая лімфатычнай сістэма, то-бок цэнтр, які адказвае за матывацыю, эмоцыі і паводзіны ў сацыяльнай іерархіі і ўсведамляе, якое месца ў ёй займае, дапусцім, ваш сусед — вышэй або ніжэй. Гэта сацыяльны, або «малпавы» мозг.
І, нарэшце, пярэдняя частка мозгу — гэта прыфрантальная кара. Можна сказаць, што гэтая яго частка з'яўляецца своеасаблівай машынай часу. Яна бачыць будучыню. Яна ўвесь час разглядае, па якім шляху будуць развівацца падзеі.
— Здольнасць бачыць будучыню — яна маецца ва ўсіх людзей у роўнай ступені ці не?
— Што адрознівае мозг звычайнага чалавека ад мозгу генія? Мозг звычайнага чалавека рэагуе толькі на імгненныя магчымасці, то-бок разглядае толькі тыя з іх, якія знаходзяцца непасрэдна перад яго вачыма. Такі мозг амаль нічога не плануе. Напрыклад, якія-небудзь дробныя зладзюжкі хапаюць толькі тое, што непасрэдна бачаць. Яны планаваць не ў стане. Тады як вялікія мысляры здольныя пісьменна карыстацца гэтай машынай часу, якой іх надзяліла прырода. Яны могуць мадэляваць будучыню. Яны разумеюць законы прыроды, таму могуць спраецыраваць сучаснасць у будучыню і выказаць здагадку, якой жа яна будзе.
— Ці можна сказаць, якім будзе найвялікшае адкрыццё, зробленае чалавецтвам у бліжэйшыя 100 гадоў, зыходзячы з таго, што нам вядома на сённяшні дзень?
— Найбуйнейшыя навуковыя дасягненні мінулага тычыліся як вельмі маленькіх, так і вельмі вялікіх рэчаў.
Пад маленькімі я, вядома, маю на ўвазе пабудову і функцыі чалавечага мозгу і генетыку. Пад вельмі вялікімі — тэорыю Вялікага выбуху. Цяпер мы сталі разглядаць сусвет з пункту гледжання квантавай тэорыі.
Наступны вялікі скачок адбудзецца, калі мы здолеем аб'яднаць вялікае з маленькім. Калі мы здолеем прымяніць квантавую тэорыю да разумення генетыкі і чалавечага мозгу.
І ў гэтым нам павінны дапамагчы квантавыя камп'ютары. У нейкім сэнсе такім квантавым камп'ютарам з'яўляецца сама маці-прырода. Цяпер мы выкарыстоўваем камп'ютары, якія працуюць на бінарным кодзе. Але прырода працуе інакш. Яна, у адрозненне ад лічбавага розуму, думае не нулямі і не адзінкамі. У яе квантавы розум. Гэты розум разумее атамы, электроны і фатоны. Менавіта з іх складаецца мова сусвету. І менавіта гэта і будзе наступным вялікім прарывам у навуцы.
— Ці варта чакаць гэтага вялікага скачка толькі ў фізіцы, ці ён распаўсюдзіцца і на іншыя навукі, напрыклад, на медыцыну?
— Сучасная медыцына працуе метадам спроб і памылак. Давайце паспрабуем гэтыя лекі. А яны спрацуюць? Мы не ведаем. Добра, давайце паспрабуем іншыя. А яны дапамогуць? Мы зноў не ведаем. Добра, тады давайце паспрабуем трэцяе.
Многія цудадзейныя лекі былі знойдзеныя выпадкова. Аднак калі ўжыць да медыцыны квантавую тэорыю, то даследаванні будуць весціся на малекулярным узроўні. Вы зможаце ўбачыць і зразумець, як працуе кожная асобная малекула.
Глядзіце таксама
Пасля гэтага вы пачнеце запаўняць прабелы ў наяўных ведах і ствараць новыя лекі літаральна з нуля. Ці азначае гэта, што хімікі проста застануцца без працы, бо яны нам больш не будуць патрэбныя? Ці азначае гэта, што ўсю працу будуць выконваць квантавыя камп'ютары? Зусім не.
Хімікі будучыні будуць прымяняць квантавую тэорыю для разумення хімічных рэакцый. Біёлагі будучыні будуць карыстацца квантавай тэорыяй для больш глыбокага разумення ДНК. Але лекары і навукоўцы, якія займаліся толькі хіміяй і толькі біялогіяй, застануцца без працы. Паколькі будучыня будзе квантава-механічнай, ствараць лекі мы будзем менавіта на аснове квантавай механікі.
— Ці азначае гэта, што мы станем несмяротнымі? Што тады і раку не будзе?
— Квантавыя камп'ютары дапамогуць перамагчы рак. Мы зможам спрагназаваць будучую ракавую пухліну задоўга да яе з'яўлення. Дапусцім, што ваш ДНК-код можна будзе лёгка счытваць кожны раз, калі, вы, напрыклад, прымаеце душ або ідзяце ў прыбіральню. І па цяперашнім стане ДНК можна будзе спрагназаваць, што вас чакае ў будучыні. Ракавую пухліну можна будзе прадказаць за дзесяць гадоў да таго, як яна з'явіцца.
У ЗША ўжо цяпер можна здаць кроў для дыягностыкі раку. Ужо цяпер такі аналіз гарантавана дасць адказ, ці ёсць у вас ракавае захворванне ці не. У будучыні слова «пухліна» проста знікне з нашай мовы, гэтак жа як і слова «рак» ва ўжыванні да захворвання.
— Вы таксама кажаце, што Інтэрнэту ў яго цяперашнім выглядзе таксама больш не будзе, што мы будзем непасрэдна падлучацца да сусветнай інфармацыйнай сеткі праз мозг, гэта значыць праз розум…
— Інтэрнэт будучыні не будзе лічбавым. Лічбавыя тэхналогіі занадта павольныя і занадта грубыя. Інтэрнэт будучыні будзе квантавым і зліецца з мозгам. Ён будзе называцца «брэйнэт» (англ. brainet, сетка мозгу). Чалавек будзе проста думаць, а яго думкі будуць пераносіцца па ўсім свеце, узаемадзейнічаючы з іншымі думкамі ці рэчамі.
Таму драты нам больш не спатрэбяцца. Дастаткова будзе проста падумаць, а брэйнэт зробіць усё астатняе. Чалавек будзе проста думаць, а яго думкі стануць разыходзіцца па ўсім свеце.
— Апошнім часам многія навукоўцы кажуць пра небяспекі, звязаныя з распаўсюджваннем штучнага інтэлекту. Якой вам уяўляецца будучыня ў гэтай галіне?
— Так, ёсць людзі, якія кажуць, што ў адзін цудоўны дзень нашы машыны стануць занадта разумнымі і нападуць на нас.
На сённяшні дзень чалавецтву пагражаюць тры небяспекі: магчымасць ядзернай вайны, біялагічная зброя і глабальнае пацяпленне. Аднак да гэтага спісу давядзецца дадаць і чацвёртую небяспеку: пагроза існаванню чалавецтва, якая зыходзіць ад штучнага інтэлекту. Але яго развіццё можа выклікаць дзве патэнцыйныя пагрозы, і яны зусім розныя.
Глядзіце таксама
Першая з іх абсалютна канкрэтная і непасрэдна пагражае жыццю асобных людзей: дроны, здольныя распазнаваць рысы твару і наўмысна ці выпадкова забіваць каго заўгодна і калі заўгодна. Такім чынам, у нас з'явіцца аўтаматычная машына для забойства. Машына, якая зможа лётаць, якая зможа назіраць за мясцовасцю, ідэнтыфікаваць канкрэтнага чалавека і забіць яго, напрыклад, стварыўшы якую-небудзь аварыю. Сюды ж можна аднесці і войны, то-бок наўмысную спробу адной краіны забіць салдатаў краіны-праціўніка.
І гэта адбудзецца цягам некалькіх найбліжэйшых гадоў. Але другая пагроза больш сур'ёзная і носіць больш доўгатэрміновы характар. Яна наступіць тады, калі ў нас з'явіцца штучны інтэлект, які набліжаецца да інтэлекту чалавека.
Праўда, да гэтага яшчэ далёка. Але рана ці позна нашы робаты зраўняюцца ў інтэлекце з мышамі. Потым яны стануць такімі ж разумнымі, як трусы. Затым наступіць чарга сабак і катоў, а пад канец іх разумовыя здольнасці зраўняюцца са здольнасцямі малпаў. У гэты момант яны і стануць патэнцыйна небяспечнымі, таму што малпы разумеюць розніцу паміж малпай і чалавекам.
Вось я і думаю, што цалкам магчыма, што праз 100 гадоў у нас з'явяцца робаты, практычна неадрозныя ад людзей. Да гэтага моманту мы павінны зрабіць усё магчымае, каб у іх не з'явілася ўласнае меркаванне і каб яны ні ў якім разе і падумаць не маглі на нас напасці. Мы павінны будзем ўставіць у іх мозг чып, які б іх адключаў, калі ў іх толькі ўзнікнуць думкі пра забойства.
Але я думаю, што да гэтага яшчэ далёка і што ў запасе ў чалавецтва яшчэ маса часу, перш чым штучны інтэлект дасягне падобнага ўзроўню. Непасрэдную небяспеку ўяўляюць дроны, якія могуць забіваць без разбору каго заўгодна і дзе заўгодна.
— Да якой ступені квантавыя камп'ютары будуць вызначаць нашу будучыню?
— Сёй-той лічыць, што квантавая рэвалюцыя будзе мець настолькі маштабныя наступствы, што выкараніць усе хваробы. Квантавыя камп'ютары сапраўды могуць зрабіць даволі шмат. Я думаю, што ў рэшце рэшт яны змогуць вырашыць праблему старэння і людзі перастануць паміраць ад старасці.
Праблему старасці мы тэарэтычна можам вырашыць, але я сумняваюся, што квантавыя камп'ютары могуць выратаваць чалавецтва ад міжасобасных праблем, якія ўзнікаюць у працэсе зносін. Гэтыя працэсы вельмі складаныя яшчэ і таму, што ідуць на фоне сацыяльных узаемадзеянняў. У любым выпадку нам трэба знайсці нейкі шлях, каб аб'яднаць людзей, заахвоціць іх жыць у міры замест таго, каб пастаянна весці войны.
Глядзіце таксама
— Якія праблемы квантавая эра вырашыць не зможа?
— Я думаю, што камп'ютары здольныя вырашыць вельмі многія праблемы, акрамя адной. Яны дапамогуць вырашыць праблему глабальнага пацяплення. Яны здольныя даць нам тэрмаядзерныя электрастанцыі, якія не выпрацоўваюць ядзерных адходаў. Яны створаць новыя лекі ад такіх хвароб, як рак, хвароба Альцгеймера або сіндром Паркінсона, яны, безумоўна, стануць крыніцай павышэння дабрабыту грамадства.
Але ёсць адна рэч, якая на дадзены момант квантавым камп'ютарам не па зубах: выкараненне такіх чалавечых слабасцей, як жаданне весці войны або зайздрасць.
Эвалюцыя дала нам магчымасць змагацца, дала нам здольнасць абараняць тое, што нам належыць. Эвалюцыя ўзнагародзіла нас мноствам рысаў, адны з якіх спрыяльныя і прыносяць чалавецтву карысць, а іншыя — не. Але эвалюцыю гэта не хвалюе. Яна проста стварае людзей, якія здольныя выжыць. І калі для выжывання патрабуецца забіць іншых людзей, то, з пункту гледжання эвалюцыі, хай так яно і будзе. І менавіта таму людзі настолькі далёкія ад дасканаласці.