Людміла Уліцкая: Расія сыходзіць з вялікай гістарычнай сцэны

Замежжа 10.03.2023

Нядаўна споўнілася 70 гадоў з дня смерці Іосіфа Сталіна. Пісьменніца Людміла Уліцкая ў інтэрв'ю каналу Bild узгадала, што ёй тады было ўсяго 10 гадоў, але яна выразна запомніла ўсенароднае гора ў гэты дзень. Але цяпер, на яе меркаванне, смерць правадыра краіну не ўратуе.

Уліцкая адзначыла, што ў дзень смерці Сталіна яна не плакала з усімі астатнімі, паколькі ў яе сям'і Сталіным ніхто не захапляўся: абодва яе дзеда сядзелі ў сталінскіх лагерах. Але чаму ж многія так пакутавалі па сыходу з жыцця Сталіна?

— Гэта імперская традыцыя. Расія ў глыбокім сэнсе імперыя. Яна была ёй да рэвалюцыі, потым стала Савецкай імперыяй. Яна прэтэндавала на тыя рэчы, да якіх звычайна схільная імперыя: заваяваць, падмяць, далучыць, — кажа Уліцкая. — І ўсе гэтыя імперскія характарыстыкі яна захавала дагэтуль.

Іншая справа, што не заўсёды атрымліваецца, але тэндэнцыя тая ж самая. Можа быць, гэта апошняя імперыя ў свеце, але імперская свядомасць Расіі вельмі ўласціва.

І вось гэта імперская свядомасць у нейкім сэнсе патрабуе імператара, дадае пісьменніца. Яна дадае, што Расія вельмі адрозніваецца ад ЗША, паколькі ЗША — гэта федэрацыя, дзе ў кожнага штата свае законы.

— Гэта ўсё ж такі злучэнне некалькіх розных дзяржаў, даволі моцна адрознае заканадаўства, парадкі, законы і звычкі. У Расіі такога ніколі не было.

Я думаю, Расія — апошняя імперыя, цалкам якая адбылася, трохі распадалася, таму што кавалкі ўсё ж такі адколваюцца. Аднак будучыня даволі вызначана. Ужо цяпер можна прадбачыць, што Казань будзе аддзяляцца, верагодна, таксама з'явіцца нейкая Далёкаўсходняя Рэспубліка. У любым выпадку гэтая дэцэнтралізацыя можа прайсці і бяскроўна, пад каўпаком улады: дадуць крыху больш свабоды ўладам на месцах, і гэта было б добра, і нават выратавальна.

Калі будзе больш жорсткае жаданне падпарадкаваць усё цэнтральнай уладзе, то, я думаю, гэта будзе хваравіта для самой улады. І гэта ўсе — падзеі бліжэйшых гадоў.

Пісьменніца адзначае, што на смерць кіраўнікоў разлічваць не варта. З яе слоў, калі вось-вось з жыцця сыдзе Уладзімір Пуцін, не варта чакаць пераменаў да лепшага ў Расіі.

— Улада вельмі добра падрыхтаваная. Пуцін не самастойная фігура, ён прадстаўляе арганізацыю, назву якой мы выдатна ведаем — КДБ. І ўлада сёння насамрэч не ў руках Пуціна, а ў руках гэтай арганізацыі, а Пуцін — гэта яе партрэт. Доўгі час у Расіі былі дзве сілы, паміж якімі былі адносіны: партыйная ўлада і ўлада органаў.

Сёння гэтай парнай улады не стала, сёння яна адна. І калі там ёсць нейкія рознагалоссі, то, хутчэй, рознагалоссі паміж людзьмі, якім хочацца пабольш «аджаць». У адрозненне ад папярэдняй генерацыі, гэтыя, насамрэч, матэрыялісты-за ідэю там ніхто не змагаецца. Яны ўсе маюць дастаткова вялікія капіталы.

Навошта чалавеку столькі ўсяго? Гэта людзі, у якіх апетыт на тое, каб з'есці слана. Яны забываюць, што чалавек смяротны. Ілюзія неўміручасці, з якой яны жывуць, нават кранальная. У гэтым ёсць нейкая наіўнасць — яны жывуць так, быццам ім гарантавана пасмяротнае існаванне.

У Расіі, са слоў Уліцкай, няма дэмакратычнага грамадства, якое магло б супрацьстаяць галоўнай арганізацыі ў краіне, якая на гэты момант мацнейшая за іншых.

— Чаму краіна захацела, каб ёй правілаў чэкіст — я не ведаю. Але краіна гэтага заслужыла. Уся яе будучыня ідзе пад гэтым сцягам. Гэта трагічная гісторыя для Расіі, на жаль, нічога добрага я ад гэтага не чакаю.

На жаль, Расія сама сябе вызначыла ў трэці свет, калі не ў чацвёрты. І калі б не наяўнасць ядзернай зброі, то Расіі б проста не было.

Навукоўцы ўжо даўным-даўно з'ехалі, эканоміка буксуе са страшнай сілай, насельніцтва скарачаецца. Апошнія пару гадоў у Расіі ўзровень нараджальнасці ніжэй, чым смяротнасці — бабы новых не нараджаюць. Па-мойму, краіна сыходзіць з вялікай гістарычнай сцэны. Але маючы атамную бомбу, яна яшчэ пагражае і махае.