Чаму ў Лукашэнкі павінна было атрымацца тое, што не змагла зрабіць савецкая таталітарная сістэма?

Эканаміст — пра вынікі 25-гадовага кіравання кіраўніка Беларусі.

Яраслаў Раманчук нагадвае пра абяцанні ўлады — дынамічнай эканоміцы, шчаслівай старасці, сумленнай уладзе.
— Падманулі. Ашукаліся самі або шчыра верылі ў тое, што мадэль Савок / Дзяржплан ў рамках асобна ўзятага палітычнага праекту «Рэспубліка Беларусь» можна дамагчыся краінавага поспеху? — разважае эксперт. — На што разлічвалі? На тое, што беларус будзе працаваць на чужога дзядзьку як на сябе? Што бюракрат будзе сумленным, усёведным і эфектыўным? Што суддзя, пракурор, міліцыянт і кантралёр будзе справядлівым, бесстароннім і народным? Што «чырвоны дырэктар» будзе аддаваць доўг краіне, працоўнаму калектыву, а не чэзнуць над сваім золатам?
Савецкая таталітарная сістэма больш чым за 70 гадоў не змагла стварыць «хомо саветыкус». Чаму ў Лукашэнкі за 25 гадоў ён павінен быў бы атрымацца? Без выразнай ідэалогіі, без жалезнай заслоны, без ўсюдыіснага КДБ з Салаўкоў, псіхушкі і поўнай забаронай рэлігіі? Не атрымалася.
Эканаміст прыводзіць доказы.
Першы — дэмаграфічны. «Калі людзям добра (унутранае, сямейнае самаадчуванне), яны заводзяць дзяцей, ствараюць сямейныя дынастыі, славяць і ўмацоўваюць сваю малую радзіму. У Беларусі у 2019 годзе нарадзілася толькі 87 851 дзіця.
У пасляваеннае ліхалецце, у 1950 г. нарадзілася 197,2 тысяч дзяцей, у разгар брэжнеўскага застою, у 1980 г. — 154,4 тысячы, у галодны пачатак развалу Савецкага Саюза — у 1990 г. — 142,2 тысячы, у 1995 г ., калі заробак быў не больш за $ 50 у месяц, нарадзілася 101,4 тысячы дзяцей.
У 2000-2006 гадах, калі імкліва рос ВУП, нараджальнасць не перавышала 100 тысяч дзяцей. Потым беларусы паверылі ў тое, што могуць атрымліваць не толькі $ 500, але і нават тысячу. Нараджальнасць амаль дасягнула 120 тысяч.
І вось дзікае дэмаграфічнае расчараванне. Гэта не толькі пра грошы. Гэта пра агульнае адчуванне жыцця. Пра справядлівасць, магчымасць планаваць будучыню і ацэньваць свае шанцы. Гэты выраз недаверу улады і грамадству.
Другі доказ — якасць дзяржаўнага кіравання рэсурсамі і актывамі. Аляксандр Лукашэнка зрабіў стаўку на казённыя прадпрыемствы, дзяржаўных «чырвоных дырэктараў», кантроль і цэнтралізаванае планаванне. Маўляў, людзям няма чаго давяраць актывы, яны прап'юць і прафукаюць. А вось мы ў «вертыкалі», наваліўшыся ўсе разам на заводы і фабрыкі — і дагонім Еўропу.
Па ацэнцы Сусветнага банка ў 2018г. сукупная факторная прадукцыйнасць знаходзіцца ў адмоўнай зоне. Гэта значыць, што распарадчыкі чужога Беларусі бяруць у свае рукі рэсурсы, актывы і грошы на ўмоўную суму BYN100, а на выхадзе атрымліваецца BYN95 ці нават BYN90. Гэта называецца праядаць будучыню або прапальваць жыццё.
Зразумелая справа, 1% VIP-распарадчыкаў і спажыўцоў чужога (каля 15 тысяч чалавек) ні ў чым сабе не адмаўляюць і жывуць багацей і больш нахабна нават чым самы багаты і вялікі савецкі начальнік.
Трэці доказ — стан сельскай гаспадаркі. Чвэрць стагоддзя яна была абвешчана кропкай росту. Гэта як трэба было кіраваць калгасна-саўгаснай сістэмай, каб праз 25 гадоў прызнаць: «Ідзе барацьба не на жыццё, а на смерць. Ці мы патонем, ці застанемся на плаву».
У 2019 года без дзяржпадтрымкі 60,4% с/г арганізацый стратныя. Іх рэнтабельнасць без дзяржпадтрымкі блізкая да нуля. Уся сельская гаспадарка зарабляе ў 2-4 разы менш чыстага прыбытку, чым атрымлівае дзяржпадтрымкі ў розных формах. Даўгі па крэдытах у 6 разоў большыя за аб’ём чыстага прыбытку.
...Пры гіганцкай падтрымцы і ў рэжыме ручнога кіравання беларуская сельская гаспадарка робіцца нахабнай настолькі, што сваім грамадзянам прадае асобныя тавары (у прыватнасці цукар) у два разы даражэй, чым замежнікам.
Чацвёрты доказ — дынаміка развіцця краіны. У 2010 г. ВУП Беларусі склаў $ 56,9 млрд, у 2019 г. — $ 63,2 млрд. Сярэднегадавыя тэмпы росту ВУП у доларавым выражэнні за дзевяць апошніх гадоў — 1,2% ВУП. У 2020 годзе будзе значна горш. Дзве апошнія пяцігодкі — кату пад хвост.
Для параўнання за гэты час сярэднегадавыя тэмпы росту сусветнай эканомікі склалі 3,6% ці тры разы хутчэй, чым расла эканоміка Беларусі. Яе доля ў сусветнай эканоміцы як была зневажальныя 0,07% ў 1995 г., так і засталася такой жа у 2019 г. Гэта пастка стагнацыі і загнівання.
У 2020 годзе з высокай ступенню верагоднасці будзе крызіс. Таму што сістэма кіравання краіны занадта доўга спадзявалася на дамоваздольнага ўсходняга суседа. Спадзявалася, каб захаваць свой Дзяржплан. І правалілася. З трэскам. Цяпер чубы будуць трашчаць у нас усіх".
Яраслаў Раманчук мяркуе, што пара прызнаць гэты дыягназ і пагадзіцца, што самая вялікая пагроза Беларусі — яе архаічная, гістарычна асуджаная Сістэма, яе манапольная, бескантрольная, самовлюблённая вярхушка ўлады.
— Магчыма, ўсведамленне да яе аўтара, архітэктара і асноўнага бенефіцыяра прыходзіць. 24 студзеня на сваёй радзіме ў Шклове Лукашэнка справядліва заўважыў: «Нам нельга залежаць ад аднаго чалавека, ад адной краіны, ад аднаго прадпрыемства. Гэта манапалізм. І ў гэтым наша праблема». Дзяржава — гэта не вырашэнне праблемы. Гэта сама праблема. Залатыя словы Рональда Рэйгана.
Паводле Салідарнасці