Як уладальнік «Амкадора» Аляксандр Шакуцін зарабляе дзякуючы санкцыям і ў абыход іх

Сябар Лукашэнкі і ягоны «кашалёк», які трапіў пад абмежаванні Еўразвяза, зарабляе дзякуючы санкцыям ЕС і ЗША. Холдынг Шакуціна «Амкадор» заваёўвае расійскі рынак, выкарыстоўваючы забароненыя дэталі і выдаючы канчатковы прадукт за беларускі. Хоць і сам прадпрымальнік, і вытворцы санкцыйных складнікаў адмаўляюць гэта.

Забарона Еўрасаюза на ўвоз у Расію тэхнікі і недасканаласць санкцыйнага заканадаўства дапамагаюць узбагачацца бізнесоўцу, якога называюць «кашальком» Аляксандра Лукашэнкі. Аляксандр Шакуцін выкарыстоўвае нежаданне заходніх вытворцаў губляць даходы і расійскую праграму імпартазамяшчэння. Магчымасці, якія яна дае, значна павялічыліся праз ізаляцыю Расіі, піша Беларускі расследавальніцкі цэнтр.

Заваёўваючы расійскі рынак пад дэвізам імпартазамяшчэння, беларускае прадпрыемства «Амкадор» выкарыстоўвае мноства імпартаваных дэталяў. Пра іх колькасць ускосна можа сведчыць аб'ява на сайце Гомельскай Гандлёва-прамысловай палаты за 2021 год. Там прыводзіцца пералік еўрапейскіх кампанентаў тэхнікі, якія прадпрыемства імкнецца замяніць праз санкцыі або рызыкоўныя ўмовы паставак. Усяго ў спісе фігуруюць 32 кампаненты: ад ключавых элементаў (харвестараў і рубільных модуляў) да такіх дэталяў, як колавыя дыскі, дысплэі і джойсцікі. На сайце «Амкадора» мы знайшлі інфармацыю пра выкарыстанне ў зборцы еўрапейскіх, амерыканскіх і японскіх дэталяў, у тым ліку тых, якія трапілі пад санкцыі. 

Пад санкцыямі знаходзіцца і сам Шакуцін, вядомы нефармальнымі сувязямі з Лукашэнкам: яны разам збіралі бульбу, лёталі ў камандзіроўкі і вясельнае падарожжа бізнесоўца, наведвалі цешчу нязменнага кіраўніка Беларусі. Ён падтрымаў Лукашэнку на выбарах 2020 года і ўзяў удзел у яго таемнай інаўгурацыі. У чорным спісе ЕС бізнесовец значыцца як прадпрымальнік і кіраўнік кампаній «Амкадор», UAB EM System, Anulatrans SIA, «Амкадор-цэнтр», «Іскамед», «ПМІ Інжынірынг» і SV Maschinen GmbH. 

Спецыяльная гандлёвая аперацыя

Ліпень 2023-га, Екацярынбург, Расія. 13-я Міжнародная прамысловая выстава «Інапрам». Старшыня рады дырэктараў ААТ «Амкадор — кіруючая кампанія холдынга» Аляксандр Шакуцін заключае пагадненне аб стварэнні ў Падмаскоўі аптова-размеркавальнага сэрвіснага цэнтра запасных частак для дарожна-будаўнічай і камунальнай тэхнікі. Там жа ён падпісвае дамову аб супрацы з Башкартастанам, дзе «Амкадор» будуе завод, а таксама кажа пра дасягненні за 2022 год і амбіцыйныя планы на 2023-ці:  «Па выніках мінулага года мы занялі каля 10% рынку Расіі і Беларусі, у бягучым годзе наша задача павялічыць долю да 50%».

У расійскіх рэгіёнах на момант публікацыі працуюць або будуюцца пяць заводаў «Амкадор». На прадпрыемстве «Амкадор-Бранск» вырабляюць дарожна-будаўнічую, камунальную, сельскагаспадарчую тэхніку. На «Амкадор-Анега» ў Петразаводску (Карэлія) — лесанарыхтоўчыя камбайны (харвестары) і машыны для пагрузкі і транспартавання лесу (форвардары). Ва Уфе (Башкартастан) заканчваецца будаўніцтва завода сельгасабсталявання для апрацоўкі збожжа «Амкадор-Агідэль». За 40 км ад Санкт-Пецярбурга будуецца завод «Эксам» па вытворчасці камунальнай і сельгастэхнікі. У Ліпецку ствараецца машынабудаўнічы кластар «Амкадор‐ЛТЗ» са спецыялізацыяй на выпуску трактароў. 

Дырэктары гэтых заводаў, акрамя Бранскага — беларусы. «Амкадор-Агідэль» узначальвае былы памочнік Лукашэнкі ў Мінску і да 2019 года дырэктар Мінскага трактарнага завода Фёдар Дамаценка. «Эксам »узначальвае былы супрацоўнік аддзялення беларускай амбасады ў Санкт-Пецярбургу Ігар Заламай. 

Усе гэтыя прадпрыемствы атрымліваюць дзяржпадтрымку ў Расіі: працуюць на ільготных умовах крэдытавання або атрымання зямлі, уваходзяць у асаблівыя эканамічныя зоны. 

Падтрымліваюць холдынг і на радзіме. Напрыклад, у лістападзе 2022 года Мінск і Масква падпісалі пагадненне аб выдзяленні Беларусі 105 млрд расійскіх рублёў (блізу €1,5 млрд) на імпартазамяшчальныя праекты на тэрыторыі краіны, сярод якіх — праекты «Амкадора».

Расследаванне: Кашалёк Лукашэнкі робіць мільённы бізнес у Еўропе, а страты — за кошт беларускага бюджэту

Імпартаванае імпартазамяшчэнне

У 2018 годзе «Амкадор» набыў маёмасць Анежскага трактарнага завода ў Петразаводску, які знаходзіўся ў працэдуры банкруцтва, і стварыў на яго базе кампанію «Амкадор-Анега». Завод можа ўвайсці ў першую ў Карэліі асаблівую эканамічную зону, стварэнне якой анансавалі ўлады рэгіёна — гэта гарантуе прадпрыемству «гатовую інфраструктуру, створаную за кошт сродкаў рэгіянальнага і федэральнага бюджэтаў, падатковыя ільготы і магчымасць прымяняць мытную працэдуру свабоднай мытнай зоны». 

«Амкадор-Анега» збірае тэхніку з камплектуючых, частка якіх — дэталі заходніх вытворцаў. Расследавальнікі БРЦ высветлілі, што з 13 гатовых і прадстаўленых да продажу лесанарыхтоўчых машын у 12 выкарыстоўваюцца імпартныя кампаненты. Вытворца большасці ключавых элементаў — фінская «Kesla».

Маніпулятары фінскага вытворцы сустракаюцца на форвардарах Амкадор 2262 Е, 2682 (Kesla 700/700т), Амкадор 2631 (Kesla 304), на цягачах тралёвачных Амкадор 2243 (Kesla 700RT).

У студзені 2021-га кампанія заявіла, што прыпыняе пастаўкі беларускаму холдынгу «Амкадор» пасля ўвядзення санкцый Еўрасаюза супраць Шакуціна як асобы, якая атрымлівае выгаду ад супрацы з адміністрацыяй Лукашэнкі (само прадпрыемства не папала пад санкцыі). Але ўжо праз чатыры месяцы, у траўні таго ж года, пасля кансультацый з «экспертамі, знаёмымі з санкцыйным заканадаўствам, а таксама Міністэрствам замежных спраў» «Kesla» абвясціла аб пачатку паставак на «Амкадор-Анега» ў Петразаводску. У гэты час адна палова прадпрыемства належала беларускаму ААТ «Амкадор — кіруючая кампанія холдынга», другая — фірме «Амкадор-Бел», уладальнікам якой з'яўляецца сын Шакуціна, таксама Аляксандр. 

Да сакавіка 2021 года «Амкадор-Бел» напалову  валодалі Шакуціны малодшы і старэйшы, змена схемы ўласнасці дазволіла абысці еўрапейскія санкцыі і захаваць «Kesla» ў якасці пастаўшчыка. 

Замоў менш — продажаў больш 

Праз дзень пасля ўварвання ва Украіну, 25 лютага 2022 года, генеральны дырэктар «Kesla» Сіма Саастамойнен заявіў, што кампанія адмяняе пастаўкі на «Амкадор-Анега» на агульную суму €10 млн. Пазней прадаваць краіне-агрэсару некаторыя дэталі фінскага вытворцы стала нельга праз абмежаванні ЕС. Тэрмін выканання апошняга дасанкцыйнага кантракта скончыўся ў сакавіку 2023-га — праз год пасля пачатку вайны. Аднак на момант публікацыі «Амкадор-Анега» ўсё яшчэ прапануе новую тэхніку з фінскімі дэталямі, у тым ліку забароненымі для ўвозу ў Расію. 

У харвестарах Амкадор 2541, Амкадор 2551, Амкадор 2561, Амкадор 2531 выкарыстоўваюцца маніпулятары і харвестарныя галоўкі «Kesla».

Некаторыя з іх на «Амкадор-Анега» спрабуюць скапіяваць: у красавіку 2023-га вырабілі першы ўзор маніпулятара (прылада для ўздыму і пераносу цяжкавагавых грузаў) для харвестараў, які з'яўляецца поўным аналагам «Kesla». 

Вывучыўшы фінансавую справаздачнасць фінскага вытворцы, БРЦ высветліў, што пасля адмены паставак агульная колькасць заказаў за год зменшылася амаль на адну траціну, але на продажы гэта не паўплывала — яны нават выраслі. 

Доказаў, што ў «Kesla» ведалі пра закуп прадукцыі гэтымі кампаніямі дзеля далейшага перапродажу ў Расію, у нас няма.

Каб даведацца, ці можна цяпер замовіць тэхніку з санкцыйнымі дэталямі, мы звярнуліся непасрэдна ў «Амкадор-Анега», а таксама да дыстрыб'ютара прадпрыемства на Урале. Менеджар карэльскага офіса паведаміў, што на ўсю тэхніку са снежня мінулага года ставяцца маніпулятары толькі ўласнай вытворчасці. Затое прадстаўнік дыстрыб'ютара не толькі пагадзіўся прыняць заказ на некалькі харвестараў з фінскімі маніпулятарамі, але і гарантаваў сэрвіснае абслугоўванне на працягу двух гадоў пасля куплі, у тым ліку з заменай імпартаваных кампанентаў. У камерцыйнай прапанове, якую нам выслаў дылер, таксама гаворыцца, што яны гатовы вырабіць тэхніку з санкцыйнымі маніпулятарамі «Kesla». 

На пытанне, ці можна замовіць тэхніку з расійскімі дэталямі, дылер адказаў: «Няма такой магчымасці, гэта глупства [на сайце] напісана».

На наш запыт з просьбай пракаментаваць наяўнасць на тэхніцы «Амкадор» у Беларусі і Расіі забароненых дэталяў вытворчасці «Kesla» афіцыйнае прадстаўніцтва кампаніі паведаміла, што ведала пра санкцыі, уведзеныя ў 2020 годзе супраць Шакуціна, і ў адпаведнасці з санкцыйнай палітыкай ЕС спыніла супрацу са звязанымі з ім кампаніямі. Таксама ў адказе гаворыцца, што «Kesla» спыніла дзейнасць са студзеня 2021 года ў Беларусі і з лютага 2022 года ў Расіі і з таго часу не прымала заказаў і не дастаўляла тавары ў гэтыя краіны, у тым ліку запчасткі, а таксама не аказвала пасляпродажную падтрымку.

У БРЦ няма доказаў таго, што «Kesla» ведала аб тым, што «Амкадор» быў канчатковым пакупніком яе прадукцыі пасля ўвядзення санкцый.

Аляксандр Шакуцін у тэлефонным каментары БРЦ заявіў, што ўсе дэталі «Амкадор» «робіць самастойна»: «[«Амкадор»] стаў трэцім вытворцам тандэмных мастоў у свеце пасля кампаніі «Dana» (Злучаныя Штаты Амерыкі) і кампаніі «NAF». Мы вырабляем самастойна тандэмныя масты. Прадукцыю, якую па «Kesla»... усе маніпулятары — гэта 12 адменнікаў маніпулятараў — мы вырабляем на ўласных заводах. Мы не маем патрэбы ні ў якой «Kesla». Мы пачалі вытворчасць харвестарных галовак самастойна, і яна праходзіць выпрабаванне. Таму мы не маем патрэбы больш ні ў прадукцыі «Kesla», ні кампаніі «NAF» (Нямеччына), ні Злучаных Штатаў Амерыкі. Мы сёння самастойныя, незалежныя ні ад каго, ні ад адной кампаніі ў свеце. Усё».

Пасля гэтай размовы аферта на сайце беларускага прадпрыемства змянілася: да маніпулятара і харвестарнай галоўкі «Kesla» на адной з машын дадалі беларускі варыянт, прыбралі магчымасць замовы італьянскага рухавіка на аўтапагрузчык відэлечны.

Праз санкцыі еўрапейскія кампаніі адмаўляюцца супрацоўнічаць з «Амкадорам»

Сямейны падрад па абыходзе санкцый 

Яшчэ адзін санкцыйны тавар, які выкарыстоўваецца пры вытворчасці тэхнікі «Амкадор», — рухавікі. Еўрасаюз забараніў іх экспарт у Беларусь у чэрвені 2022-га, а ў Расію — у сакавіку 2023 года. Вялікая Брытанія далучылася да эмбарга ЕС у дачыненні да Расіі. Аднак расследавальнікі БРЦ знайшлі ў прадукцыі «Амкадора» рухавікі нямецкай «Deutz», брытанскай «Perkins»  і італьянскай «Iveco» (у апошні тыдзень жніўня з каталога выдалілі пазіцыю з італьянскім рухавіком і дадалі замест яе аўтапагрузчык з кітайскім), а таксама забароненыя да паставак маніпулятары славенскай фірмы «Tajfun Liv».

У землявозах Амкадор 20232 выкарыстоўваюцца рухавікі TCD2013L064V нямецкай фірмы «Deutz», у бульдозерах гусенічных Амкадор DC 200 — рухавікі TCD2012L062V гэтай жа фірмы.

У гэты працэс уцягнута і яго сям'я. Жонцы Аляксандра Шакуціна Марыі належаць 10% кампаніі «Амкадор-Цэнтр». У 2022 годзе яна зарабіла €485 тыс. Палова гэтай сумы прыпадае на дзяржкантракты. «Амкадор-Бел» Шакуціна-малодшага, зарэгістраванае ў Татарстане, прынесла ў мінулым годзе больш за €200 тыс. чыстага прыбытку. 

БРЦ адправіў запыты кампаніям «Tajfun Liv», «Perkins», «Iveco» і «Deutz» з просьбай пракаментаваць сітуацыю. На момант публікацыі мы атрымалі адказы двух вытворцаў: «Iveco Group» паведаміла, што правярае наш запыт, «Tajfun Liv» заявіла, што строга выконвае нацыянальныя нарматыўныя акты і нормы ЕЗ, не вядзе бізнес з асобамі, уключанымі ў санкцыйны спіс ЕС, не імпартуе і ніколі не экспартавала якія-небудзь прадукты ці кампаненты, якія падпадаюць пад абмежаванні. 

Доказаў таго, што гэтыя кампаніі прадавалі свае тавары наўпрост «Амкадору» пасля ўвядзення санкцый, у нас няма.

Матэрыял падрыхтаваны БРЦ у партнёрстве з выданнем «Вёрстка» (Расія) пры падтрымцы «Кіберпартызанаў».