«Каштоўнасць лекара тут нашмат вышэйшая». Стаматолаг эміграваў у Літву і распавёў пра розніцу

Беларускія чыноўнікі ўсё часцей выступаюць з неадназначнымі прапановамі па зменах у медыцыне, у тым ліку стаматалогіі. Адна з апошніх такіх ідэй — ураўноўванне цэн у прыватных і дзяржклініках. І хоць чыноўнікі прызнаюць, што дзяржрэгуляванне цэн у той жа стаматалогіі не дало выніку, але ўсё роўна пагражаюць клінікам праверкамі і пакараннем. «Люстэрка» паразмаўляла з лекарам-стаматолагам, які шмат гадоў працаваў у Беларусі, а цяпер жыве ў Літве. Ён расказаў, як працаваць у гэтай галіне, чым умовы ў нашай краіне адрозніваюцца ад суседняй і якімі могуць быць наступствы непрадуманых рашэнняў.

«Як і многія, у 2020-м засвяціўся». Пра выбар прафесіі, працу ў рэгіёне і як апынуўся ў Літве

Андрэй (прозвішча змененае) — стаматолаг з дынастыі лекараў. Яго спецыялізацыя хірургія і пратэзаванне.

— Гэтую прафесію я выбраў, таму што быў прыклад мамы. Мне падабалася, як яна мае зносіны з пацыентамі, як яна паводзіць сябе на працы, стаўленне людзей да яе. Мне падабаўся нават пах у кабінеце стаматалогіі. Я ніколі не баяўся лячыць зубы. Яшчэ любіў біялогію, анатомію. Памятаю, у дзяцінстве падтырваў мамчыны кнігі па анатоміі, дзе была сапраўдная жэсць. Глядзеў ілюстрацыі, вывучаў іх, — успамінае Андрэй.

Рашэнне аб выбары прафесіі было прынятае ўжо тады, у дзяцінстве. Але так як беларускія стаматолагі, у адрозненне ад калег з многіх заходніх краін, не жывуць багата, будучаму медыку можна было разлічваць толькі на навучанне ў медыцынскім на бюджэце.

— Мама не верыла, што я змагу паступіць, — рэпетытараў мы не маглі сабе дазволіць. Але жаданне было такім велізарным, што я вучыўся сам, добра здаў экзамены і паступіў. У ВНУ канчаткова пераканаўся, што гэта маё.

Прычым Андрэю хацелася не проста «займацца пломбамі», а «мець у практыцы больш медыцыны, хірургіі». На ёй, а таксама на пратэзаванні ён і сканцэнтраваў сваю працу. Для кар'еры абраў не сталіцу, хоць такія прапановы былі, а вярнуўся ў родны горад, дзе ў выніку стаў даволі вядомым і запатрабаваным спецыялістам.

— Мне вельмі камфортна ў невялікім горадзе. А ў Мінску добра сустракацца з сябрамі або проста прыехаць туды, — тлумачыць ён.

Цяпер медык жыве і працуе ў Вільні. Кажа, гэта быў свядомы выбар. Яму з сям'ёй не давялося ўцякаць ад пераследу, хоць і меў бэкграўнд 2020 года.

— Як і многія, у 2020-м паўдзельнічаў, засвяціўся. Частае пытанне на мітынгах, калі мяне пазнавалі, было «што вы тут робіце?»,— успамінае беларус.

Жаданне з'ехаць у Еўропу, прызнаецца стаматолаг, узнікала і раней. Але рашэнне прыйшло ў 2022-м, калі «стала немагчыма».

— У першы год (у 2020-м) мы змагаліся, у другой не верылася, што можам прайграць. А потым зразумеў, што ўсё — капец. Але рыхтавацца на ўсялякі выпадак мы (з жонкай Ганнай, яна таксама стаматолаг) пачалі ўжо з 2021-га: падрыхтоўка дакументаў, вывучэнне мовы. Так што пераход атрымаўся плыўным. За мной не гналіся (хоць упэўнены, што калі цяпер прыеду, ужо не выйду). Так што спробаў ехаць няма, як і жадання. І нават не з-за страху — ёсць нейкая крыўда, засмучэнне. Гэта як у песні: «Я Радзіму люблю сваю, але дзяржаву — ненавіджу».

«Назвалі фашысткай і кінулі за краты». Гісторыя медсястры, якая заступілася за БЧБ-сцяг

«Утрымаць хацелі, быў недахоп кадраў». Чым адрозніваецца прыватная стаматалогія ад дзяржаўнай у Беларусі

— У Беларусі вы паспелі папрацаваць у дзяржаўнай і прыватнай клініцы, у Літве — у прыватнай. Ці бачыце вялікія адрозненні?

— У прыватных клініках фактычна не, яны мінімальныя. У Беларусі стаматалогія на вельмі высокім узроўні. Пры жаданні ў тым месцы, дзе працаваў я, або ў Мінску, дзе працавалі мае сябры, мы маглі сабе дазволіць сусветныя тэхналогіі, самыя сучасныя матэрыялы. У нас не было абмежаванняў. Гэта не параўнаць, напрыклад, з умовамі ў педыятрыі, дзе часам усё самае простае і таннае.

— А калі параўноўваць прыватныя і дзяржаўныя клінікі ў Беларусі, ёсць розніца?

— Тут правал, безумоўна. Калі ў прыватнай ужо ставілі імпланты, карысталіся сканерамі, у дзяржаўных толькі прасілі запусціць імплантацыю. А гэта куча складанасцяў: тэндары на абсталяванне, закупка матэрыялаў, арганізацыя працэсу. І калі пытанні ў прыватнай структуры вырашаюцца лёгка і хутка, то ў дзяржпаліклініцы — гэта тое яшчэ выпрабаванне. Зразумела, што табе яшчэ асабліва за гэта не плацяць. Разумееце, там жа струменевы прыём, туды людзі ў асноўным звярталіся за іншым відам дапамогі — вострая боль, запаленчы працэс.

Іншы прыклад: каб паставіць каронку, у працы ўдзельнічаеш ты, пацыент і зубатэхнічная лабараторыя. Ва ўсіх лабараторый розныя цэны, матэрыялы. А ты, будучы лекарам дзяржпаліклінікі, павінен працаваць з той, якая калі і робіць металакераміку, то выкарыстоўвае самыя простыя матэрыялы. Адпаведна, там ліццё не дакладнае, каляровыя характарыстыкі зусім іншыя. У прыватных пацыенты, выбіраючы металакераміку, плацяць больш. Але і ты выбіраеш прыдатную лабараторыю, можаш быць больш прыдзірлівым да дакладнасці выканання работы.

Здавалася б, робіцца прыкладна ўсё тое ж самае, але многае ўпіралася ў арганізацыйныя моманты, матэрыялы і тэхналогіі. Гэта значыць ведаў хапае, але прымяніць іх няма дзе. Плюс у асноўным ты павінен выконваць простыя віды работ, дзе ты нічому новаму не навучышся.

— Вы таму сышлі ў прыватную клініку?

— Так. Хацелася развівацца, больш самарэалізоўвацца.

— А што з аплатай?

— Якраз перад маім звальненнем з дзяржпаліклінікі (другая палова 2010-х) апошнія гады тры сфармавалася такая сістэма аплаты, якую спрошчана можна назваць здзельшчынай. Яе тады ўжо па ўсёй краіне прыбіралі, а ў нас яна працягвала дзейнічаць. Па сутнасці, чым больш ты навыдаляў зубоў, тым больш грошай атрымаў. А на такую працу прыходзілася каля 50-60% занятасці. Плюс былі дзяжурствы. У выніку набягалі рэальна добрыя сумы. На той момант можна было атрымліваць у эквіваленце адной тысячы долараў, можа, і больш. Гэта было шмат, нават калі параўноўваць з хлопцамі, якія працавалі ў іншых дзяржклініках.

Але я ўсё роўна звольніўся, бо хацелася рухацца далей. Мяне ўгаворвалі застацца — прапаноўвалі і павышэнне зарплаты, і магчымасць адмовіцца ад дзяжурстваў. Утрымаць хацелі, таму што быў недахоп кадраў і на той момант я адзіны ставіў імпланты ў дзяржклініцы на ўвесь горад.

У прыватнай клініцы таксама былі нядрэнныя сумы. Праз 3-4 месяцы пасля пераходу туды гаварыў з бухгалтарам, і яна спытала, ці страціў я ў грашах. Толькі ў той момант зразумеў, што не думаў пра гэта. Гэта было абсалютна не важна, таму што быў іншы ўзровень працы, камфорту, з'явілася больш вольнага часу. Па начах не трэба было дзяжурыць. Але па выніку гэта сапраўды быў іншы дыяпазон заробкаў.

Траціна літоўцаў не жадае бачыць расіян у сваёй краіне. А якое стаўленне да беларусаў?

«Самы дрэнны варыянт — спецыялісты збяруць валізкі і з'едуць»

— Цяпер з боку беларускіх чыноўнікаў ёсць некалькі ініцыятыў, якія тычацца медыцыны. Першая — гэта стрымліванне цэн у стаматалогіі таксама. Як думаеце, якія будуць наступствы для людзей, якія карыстаюцца гэтымі паслугамі?

— Нават не магу выразна ўявіць. Дакладна ведаю, што яны будуць і будуць дрэннымі. Але я не ведаю, калі і наколькі.

Яны ж уводзяць абмежаванні, звязаныя з магчымасцямі рэалізацыі лекарамі сваіх ведаў. На жаль, гэта заўсёды ўпіраецца ў грошы. Гэта значыць, яны абмяжоўваюць класных спецыялістаў. Напрыклад, ёсць умоўны Інакенцій, які робіць па-вар'яцку крутыя працы. За такімі лекарамі сочыш у сацсетках, пішаш або тэлефануеш, каб спытаць парады. Але ён не будзе рабіць такія ж крутыя рэчы, калі за гэта будуць плаціць нават на траціну менш. Адпаведна, ніхто не будзе атрымліваць гэтую працу. Ці людзям прыйдзецца прыдумаць падпольныя схемы.

Мне здаецца, што прыватная медыцына сваё ўсё роўна возьме. Мы ўжо паспрабавалі, дакрануліся да прыгожага — сканеры, 3D-тэхналогіі, навігацыйная імплантацыя, вініры — усе хочуць гэта рабіць і будуць шукаць магчымасці выконваць такую працу.

Самы дрэнны варыянт — спецыялісты збяруць валізкі і паедуць шукаць, дзе можна рабіць сваю працу без абмежаванняў. А людзі ў выніку недаатрымаюць якасныя паслугі.

— Другая ініцыятыва (пакуль гэта толькі прапанова, але яна цалкам можа стаць рэальнасцю) — жаданне зраўнаваць кошты ў прыватных медцэнтрах і дзяржаўных. Зразумела, што гэта закране і стаматалогію. Каб кампенсаваць страты, клінікі могуць прыдумляць новыя абавязковыя паслугі, за якія будуць браць грошы. Але цалкам, напэўна, кампенсаваць не атрымаецца. Што такое рашэнне будзе азначаць для прыватнай стаматалогіі?

— Для некаторых гэта будзе азначаць закрыццё. Памятаеце старую добрую фразу [Лукашэнкі] пра тое, што ён пацісне руку апошняму прадпрымальніку? Вось. Гэта значыць, ініцыятыва не ў раўнаванні, а ў выкараненні прыватнага — забраць апошняе, падмяніць сабой.

— Але дзяржпаліклінікі не могуць замяніць прыватныя стаматалогіі…

— У тэорыі могуць. Але што для гэтага трэба? Возьмем паліклініку ў раённым цэнтры. Трэба зрабіць круты рамонт, паставіць самыя сучасныя ўстаноўкі, закупіць нармальнае абсталяванне для ўсіх відаў аперацый, развязаць рукі ў плане працы з пастаўшчыкамі матэрыялаў і лабараторыямі. Плюс даць зарплату лекара разы ў 3-4 вышэй, прыбраць дзяжурства і неабходнасць пісаніны кучы паперак. Можна? Можна. Рэальна? Не.

Каб гэтага дамагчыся, з дзяржклінік трэба рабіць аналаг крутых прыватных. Але на гэта не хопіць ні грошай, ні намаганняў, ні розуму.

У сярэднім па 100 тысяч за год. Ад Лукашэнкі з Беларусі бягуць хутчэй, чым ад войнаў

«Чаму б чалавеку не знайсці спецыяліста ў іншай краіне за меншыя грошы»

— У Беларусі апошнія гады перад кавідам быў даволі папулярным уязны медыцынскі турызм. Замежнікі з той жа Літвы, Латвіі прыязджалі, бо ў нас было танней, але якасна. Як думаеце, ці мае такога роду турызм сэнс?

— Лагічна заплаціць менш за такую ж якасць або больш высокую? Лагічна. Ёсць нямала негатыўных прыкладаў пра стаматалогію Германіі, Вялікабрытаніі, калі людзі распавядаюць, што ім зрабілі і за якія грошы, калі думаеш, што гэта проста здзек. І ты разумееш, што за гэтыя ж грошы можаш прапанаваць зусім іншы ўзровень. Тады чаму б чалавеку не знайсці ў іншай краіне за меншыя грошы добрую якасць паслуг або за тыя ж сумы, але якасць вышэй?

У Беларусі мы прапаноўвалі добрую якасць паслуг. Мы працавалі на перадавой (ды і цяпер хлопцы працуюць), але пры гэтым цэны на імплантацыю адрозніваліся ў два разы. Літоўцам, напрыклад, праехаць усяго чатыры гадзіны. Ды і ў саму Літву ж таксама шмат ездзяць з той жа Вялікабрытаніі, Швейцарыі, дзе кошты яшчэ вышэйшыя.

Вядома, трэба гэта рабіць [ездзіць па атрыманне паслуг у больш танныя краіны з добрай якасцю]. Іншае пытанне, што часам едуць у краіны, дзе танна, але няякасна. Збольшага такія пытанні могуць быць звязаныя з канкрэтным лекарам. Таму падыходзіць да пытання варта свядома.

Для таго каб мне прыняць замежніка, недастаткова проста стэлефанавацца і прызначыць візіт. Яму трэба выдаткаваць час і прыехаць спачатку на кансультацыю — мне ж трэба паглядзець, што там. Максімум, што можна зрабіць выдалена, гэта вывучыць кампутарную тамаграму. Але гэта толькі частка інфармацыі, якая дазволіць зразумець, ёсць пытанне з адным зубам альбо трэба будзе вялікі аб'ём працы. Дзеля аднаго зуба, напэўна, няма сэнсу ехаць. А каб рабіць вялікі аб'ём працы, павінна быць добра арганізавана сістэма такога медыцынскага турызму.

«Крамбамбулю» настойваю па адмысловых рэцэптах». Як беларусы адкрылі ў Варшаве карчму

«Каштоўнасць лекара ў Літве нашмат вышэйшая»

— У Літве праца лекара цэніцца даражэй?

— Адназначна так. Я не моцна шмат атрымліваю, працуючы ў адной клініцы, плюс у мяне не так шмат пацыентаў — тут зусім іншая канкурэнцыя. Калі ў Беларусі да мяне прыходзілі, бо мяне ведалі і заўсёды была плынь пацыентаў, то тут яна крыху меншая.

Але, выконваючы меншы аб'ём працы і маючы больш вольнага часу, я не зарабляю менш. Так што так, я на сабе адчуў, што каштоўнасць лекара тут нашмат вышэйшая.

— Ёсць адрозненне ў стаўленні пацыентаў да ўрача?

— Так, хапае нюансаў. Такое адчуванне, што людзей, якія звяртаюцца да стаматолага за сур'ёзнай працай, тут надрэсавалі так, што «я лекар, я ўсё ведаю». Людзі часам паняцця не маюць, што ім рабілі, што ім прапануецца. У нас звычка іншая — мы шмат расказваем пацыенту, абмяркоўваем, складаем план лячэння, пра які пацыент ведае. У выніку ён больш свядома ідзе на гэтыя віды працы. А тут было такое, што пацыент здзіўляўся, што ты даносіш яму дэталі.

Па-іншаму тут ставяцца да грошай. Я бачу, што ў апошні год людзі сталі больш эканоміць. Не разумею такога стаўлення да здароўя, калі, напрыклад, купіць дарагую машыну — лёгка, а ў сябе інвеставаць — не. І я цяпер не пра тое, што давайце плаціце, бо я з гэтага грошы зарабляю. Я з тых людзей, хто зарплату лічыць па факце месяца, а не ацэньвае загадзя, колькі заробіць на пацыенце. Але да цябе прыходзіць чалавек з адным імплантам, а ты бачыш, што вось тут моцна сцерлася, яшчэ нешта заўважаеш, што не цяпер, але праз колькі гадоў спатрэбіцца рабіць. Людзям шкада гэтых патэнцыйных укладанняў, нават калі гаворка не ідзе пра тое, каб марнаваць грошы цяпер. У Беларусі, мне здаецца, людзі лягчэй ішлі на вялікія аб'ёмы працы па маім профілі (калі разумелі, навошта гэта, мелі абгрунтаванне з боку лекара), калі гэта было накіравана на добрую канчатковую кропку, пасля якой чалавек да стаматолага будзе прыходзіць толькі на агляд.

Хоць, магчыма, у Беларусі і Літве ў мяне ў выніку розны кантынгент пацыентаў. Дома да мяне ўсё ж часцей прыходзілі за татальнай рэабілітацыяй, таму што ведалі мяне. Тут да цябе ў любым выпадку будуць яшчэ дзесяць разоў прыглядацца. І канкурэнцыя, вядома, не параўнальная ў Вільні і ў маім горадзе ў Беларусі.

«Адчуваеш сябе не «панаехаўшым». Беларусы — пра новае грамадзянства і змены ў жыцці

«Зорак з неба не хапаем, але мы добрыя»

— Для таго каб уладкавацца працаваць у Літве, вам трэба было здаваць экзамен?

— Так. Тут усё адбываецца прасцей, чым, напрыклад, у Польшчы. Трэба было ўсе дакументы падрыхтаваць, пацвердзіць, што ты не хтосьці там, а лекар з нармальным дыпломам і вопытам.

Схема такая, што спачатку ты шукаеш працадаўцу, а потым ён цябе вядзе, калі ты дакументамі займаешся. Знайсці такую працу — гэта асноўная складанасць. Яшчэ адна цяжкасць — гэта экзамен па мове.

— З вопыту вашага і калег, вы бачыце, што беларускія стаматолагі адпавядаюць мясцовым патрабаванням?

— Больш чым. Мы зорак з неба не хапаем, але мы добрыя. І тое, што мы вельмі моцныя ў сваіх ведах і ўменнях, гэта факт.

— Вяртаючыся да гісторыі вашага пераезду, доўга вам давялося вучыць мову, каб здаць экзамены?

— Год інтэнсіўнага вывучэння. Каб мець пэўную базу ведаў, мы з жонкай маглі гадзін 5-7 у дзень займацца адзін з адным і з рэпетытарам.

Спачатку наогул нічога не разумелі, потым паступова ўцягваешся. Рэальна выдаткавалі на гэта шмат сіл і часу.

— Зараз з мясцовымі кліентамі вы маеце зносіны на літоўскай?

— Так, стараюся. Але я стаўлю сябе на месца пацыента і ўяўляю, што са мной доктар размаўляў бы, няправільна ставячы націску, выкарыстоўваючы няправільныя канчаткі. А ты ж да доктара прыйшоў! Стромна крыху. Але дзякуй пацыентам, ставяцца з разуменнем.

Бывае, што прапануюць перайсці на рускую, але я прашу ўсё ж на літоўскай, і калі што, магу сказаць слова на рускай. Наогул стараюся пры кожнай магчымасці размаўляць на літоўскай.

Мы дагэтуль займаемся з рэпетытарам. Мне падабаецца літоўская мова, у тым ліку сваёй складанасцю. Калі ты пачынаеш яе разумець, з'яўляецца дадатковы энтузіязм.

— Некаторыя нашы суайчыннікі, якія пераехалі, мяркуюць, што могуць у Літве абысціся англійскай ці рускай, а літоўскую, можа, вучыць і не трэба. Вы як лічыце?

— Першапачаткова гэта пытанне павагі да краіны. Дзяржава цябе прымае, дакументы афармляе. Сур'ёзна, прыехаць сюды і прасіць мець зносіны з вамі на рускай? Ну, не. Мову трэба вучыць як мінімум з павагі. Другая прычына — гэта магчымасці. Калі ты не вучыш мову, ты ж абмяжоўваеш сябе, напрыклад, колькасцю пацыентаў. Адпаведна, каб пашырыць ахоп, трэба ведаць літоўскую.

Так што ўсе фактары складаюцца за тое, што адназначна варта вучыць мову. Так, гэта складана, можа не хацецца, але трэба. А калі гэта «трэба» перавесці ў звычку і зняць кайданы, што ты сябе прымушаеш, то вывучэнне літоўскай становіцца часткай твайго жыцця.

Яшчэ адзін момант, звязаны з вывучэннем літоўскай, звязаны з тым, што ў мяне не было пункціка, ледзь што — хуценька ірвану ў Беларусь. Адпаведна, я адразу ехаў з разуменнем неабходнасці ведання мовы.

— Цяпер у вас ёсць бачанне, хочаце вярнуцца ў Беларусь ці не?

— Не хачу. Я вельмі хачу ўбачыць сваякоў, наведаць месцы ў вёсцы, дзе ўвесь час збіраліся. Але эмацыйна я гэта перажыў — і цяпер я жыву тут, а галоўнае, каб сям'я была побач.

— Гэта значыць, нават калі з'явіцца магчымасць, не вернецеся?

— Я не разумею, навошта яшчэ раз мяняць сваё жыццё і пачынаць усё з пачатковай кропкі. Нават калі ўмоўна праз год нешта зменіцца, то тут да таго моманту ў мяне будзе кропка вышэй, чым там.

Наадварот, я лепш гадоў праз дзесяць вывучу яшчэ і іспанскую і пераеду ў Іспанію, каб сумясціць працу з морам.

Можна паразважаць і па-філасофску, улічваючы, што я ўсё ж люблю маю краіну. Калі ўсё зменіцца і новая Беларусь пакліча: «Калі ласка, урачы, вярніцеся, падымем краіну. Мы ўсё памянялі, усіх пачвар пасадзілі. Ва ўладзе нармальныя людзі. І мы хочам стаць Сінгапурам за дзесяць гадоў». У такім, можа, я і паўдзельнічаў бы.