Шрайбман: Чаму Лукашэнка загаварыў пра сваю рэзідэнцыю і вырашыў размяркоўваць платнікаў?

Навошта Лукашэнка вырашыўся пракаментаваць будаўніцтва сваёй чарговай рэзідэнцыі? І з якой прычыны рэжым вырашыў абавязкова размяркоўваць платнікаў? На гэтыя пытанні «Люстэрка» адказвае палітычны аналітык Арцём Шрайбман.

— Нядаўна ў Мінску выявілі меркаваную новую рэзідэнцыю Лукашэнкі. Сам палітык нават пракаментаваў гэтую інфармацыю і назваў яе «ўкідам». Навошта яму наогул падымаць гэтую тэму і звяртаць у чарговы раз на яе ўвагу?

— Лукашэнка не саромеецца многіх сваіх рыс, якія могуць адштурхоўваць або злаваць розныя часткі беларускага грамадства. Але ёсць адна яго рыса, якую ён па-сапраўднаму хваравіта ўспрымае, калі яму на яе хтосьці паказвае. І насамрэч гэта атрыбут амаль любой аўтарытарнай улады. Гаворка аб раскошных палацах, дарагіх машынах, рэзідэнцыях і проста багацці.

Лукашэнка пабудаваў увесь свой імідж у вачах прыхільнікаў на тым, што ён не ганяецца за багаццем, што яму не трэба шмат грошай, што ён змагаецца з карупцыяй, што ён не падобны на кіраўнікоў тыпу Януковіча з залатым батонам і гратэскавай рэзідэнцыяй. Таму, мабыць, і цяпер ён вырашыў не даваць падстаў сваім прыхільнікам і наменклатуры сумнявацца ў гэтым вобразе. Бо калі даваць апазіцыі пра гэта казаць, не абвяргаючы, то атрымліваецца, што табе як бы няма чаго адказаць.

У прынцыпе, ідэнтыфікаваў пагрозу ён дакладна, таму што нішто так не раз'ядае падтрымку любога палітыка, як вычварнае паказное багацце на фоне не самага багатага народа.

Невыпадкова першым з гонкі 2020 года выключылі менавіта Сяргея Ціханоўскага, які біў якраз у гэты пункт. Ён выбіваў у Лукашэнкі ідэалагічную глебу з-пад ног, аперыруючы яго ж дыскурсам з сярэдзіны 90-х. І калі чалавека відавочна кранае нейкая крытыка, ён не заўсёды можа рацыянальна ацэньваць наступствы сваёй рэакцыі. Канкрэтна ў гэтым выпадку, рэагуючы на новы фільм «BELPOL» аб меркаванай рэзідэнцыі ў цэнтры Мінска, Лукашэнка, вядома ж, у большай ступені падсвяціў фільм, зрабіў яму рэкламу, чым зняпраўдзіў нейкія з абвінавачванняў.

Так, напэўна, частка кіруючай верхавіны і наменклатуры праглядае апазіцыйныя СМІ. І яны, напэўна, убачылі навіны аб фільме пра рэзідэнцыю. Але я сумняваюся, што для большасці прыхільнікаў улады гэта было нейкай навіной, што гэта прасачылася ў іх інфармацыйную бурбалку. А цяпер дзякуючы Лукашэнку і гэтыя людзі пачулі пра нейкую рэзідэнцыю. Хтосьці з іх палезе шукаць, у чым справа. А для тых, хто паглядзіць фільм «BELPOL» ці хаця б пачытае тэкст да яго, тлумачэнні Лукашэнкі не будуць гучаць занадта пераканаўча.

Ён, нагадаем, заявіў, што на месцы былой бальніцы ў цэнтры Мінска з'явіцца нейкі рэабілітацыйны цэнтр, дзе да таго ж будуць размяшчацца офісы розных НДА, якія ўлады закрывалі раней, і дабрачынных фондаў. Але гэта вельмі дрэнна стасуецца з планам будынка. Незразумела, навошта простым пацыентам на рэабілітацыі або дабрачынным фондам басейн з VIP-залай, пакоі для аховы або пакоі для кіроўцаў. Незразумела, навошта там зброевы пакой, або пункт пропуску з металадэтэктарам, або снегагенератар у СПА. Незразумела, якому з дабрачынных фондаў патрэбна вялікая абедзенная зала з дарагім вітражом на столі. Або іншыя залы, вельмі падобныя на перагаворныя пакоі для палітыкаў.

Пашпарты, адпрацоўка, англійская. Як рэжым Лукашэнкі пачаў рабіць самаразбуральныя крокі

— У Беларусі плануюць увесці абавязковае размеркаванне і для платнікаў. Таксама хочуць павялічыць тэрмін адпрацоўкі да пяці гадоў. Няўжо сітуацыя ў сферы занятасці настолькі крытычная, што ўлады гатовы пайсці на такія непапулярныя меры, тым самым пашырыўшы пратэсны электарат? Якія могуць быць наступствы ў гэтага рашэння?

— У гэтай ініцыятывы адразу некалькі прычын, усе з якіх сышліся ў адным пункце. Па-першае, у краіне сапраўды пагрозлівая сітуацыя з занятасцю. У Беларусі не закрыта больш за 130 тысяч вакансій. Гэта гістарычны максімум, якому паспрыяла як масавая эміграцыя, так і дэмаграфія. Беларусь зараз праходзіць перыяд дэмаграфічнай ямы, калі ў грамадстве аб'ектыўна мала маладых людзей — гэта значыць, і маладых спецыялістаў. Сотні тысяч людзей пакінулі Беларусь пасля 2020 года. Прычым сярод іх ёсць не толькі палітуцекачы або айцішнікі, там таксама шмат людзей рабочых спецыяльнасцей. У Беларусі ўжо намячаецца вялікі дэфіцыт лекараў. Нарэшце, расце колькасць абітурыентаў, якія не хочуць паступаць у беларускія ВНУ. Больш за 12 тысяч студэнтаў вучыцца ў Польшчы, прыкладна столькі ж — у Расіі.

Зрабіць нешта з беларускай сістэмай адукацыі або з краінай у цэлым, каб пераканаць людзей заставацца дома, для ўлад складана. Нашмат прасцей пайсці па звыклым шляху — забарон.

І тут прыходзіць чарга, на мой погляд, самага галоўнага адказу на ваша пытанне. Беларускія ўлады традыцыйна спрабавалі, караючы грамадства за нейкія няправільныя, з іх пункту гледжання, паводзіны, пры гэтым не раздражняць занадта вялікую колькасць людзей. Так, напрыклад, было з дэкрэтам аб дармаедстве. Для ўлады не працаваць — гэта няправільныя паводзіны. Добры беларус павінен «распранацца і працаваць». І таму непрацуючых вырашылі пакараць. Але потым зразумелі, што перагнулі палку, і працэс затармазілі.

Ёршык у прыбіральню за 600 рублёў. «BELPOL» сцвярджае, што знайшоў новую «рэзідэнцыю Лукашэнкі»

Цяпер Лукашэнка зноў сутыкнуўся з «няправільнымі» паводзінамі беларусаў. Некаторыя з іх сталі чамусьці з'язджаць з краіны. Але стрымлівання ў выглядзе боязі раззлаваць яшчэ большую частку грамадства ва ўлады ўжо няма. З'явілася звычка разбірацца з любой незадаволенасцю рэпрэсіямі. І паколькі яны працуюць, яны праграмуюць на тое, каб, прымаючы новыя абмежавальныя меры, яшчэ менш клапаціцца аб грамадскай думцы.

А тое, што абавязковае размеркаванне для платнікаў і павелічэнне тэрміну размеркавання для бюджэтнікаў — гэта менавіта абмежавальныя меры, не хаваюць нават улады. Яны самі прама абмяркоўваюць гэты крок не ў кантэксце таго, што гэта такая сацыяльная мера, падтрымка беспрацоўнай моладзі. Яны адкрыта кажуць, што гэта спроба барацьбы з адтокам людзей. Гэта значыць прывязка маладых спецыялістаў да іх працоўнага месца, каб раптам не з'ехалі.

І не трэба быць палітолагам, каб прадказаць, што людзям, якіх прымушаюць працаваць там, дзе яны працаваць не хочуць, усё гэта не спадабалася. Разам з сем'ямі колькасць закранутых гэтымі мерамі можа дасягаць многіх дзясяткаў тысяч у год.

Іншая справа, што калі мы паглядзім на дэмаграфічны партрэт сярэдняга прыхільніка і сярэдняга апанента ўлады, то адукаваная моладзь заўсёды была самай апазіцыйнай групай грамадства. І таму сярод гэтых людзей наўрад ці ёсць вялікі запас для павелічэння долі праціўнікаў улады. Такіх сярод іх і так большасць.

Хутчэй, гаворка будзе ісці пра тое, што больш апалітычныя або ўмерана апазіцыйныя людзі з гэтай кагорты будуць станавіцца нашмат больш злымі на ўладу. Назапашванне гэтай злосці ў розных сегментах грамадства прыводзіць да таго, што мы бачылі ў 2020 годзе. Але гэта адбываецца не за адзін раз. А ў сённяшняй моладзі ўсё яшчэ застаецца магчымасць з'ехаць з краіны, у якой ім становіцца занадта некамфортна жыць. Прытым тыя маладыя людзі, якія ўсё ж вырашаць пераехаць без адпрацоўкі, хутчэй, будуць з'язджаць з канцамі. Для многіх людзей парваць усе сувязі з краінай будзе нашмат прасцей, чым выплачваць дзясяткі тысяч рублёў штрафу або адпрацоўваць некалькі гадоў у сельскай мясцовасці.