Васкрасенскім будзеш? Што яшчэ не прагаворана аб лукашэнкаўскай «камісіі» па вяртанні

Галоўная тэма на гэтым тыдні — спецыяльнае запрашэнне палітычным эмігрантам вярнуцца на радзіму. Прапанову агучыў Лукашэнка, сярод умоў — адсутнасць у анамнезе сур’ёзных «злачынстваў» супраць рэжыму і неабходнасць дзейна і публічна «раскаяцца».

Экспертная супольнасць, медыя і сацсеткі ўжо прэпаравалі ідэю з усіх бакоў, але пэўныя нюансы дагэтуль не прагавораныя (альбо прагавораныя недастаткова). Запоўнім гэтыя лакуны.

Тым, хто вернецца, не дадуць нармальна працаваць

Менавіта так: памылкова лічыць, нібыта па вяртанні рэжым дазволіць былому «збегламу» аднавіць ранейшы сацыяльны статус. Як мы бачым, праз два з паловай года пасля выбараў і пратэстаў працягваюцца рэпрэсіі ўвогуле і «палітычныя» звальненні ў прыватнасці. Толькі ў апошнія дні стала вядома пра чысткі ў музеі Заіра Азгура і чорныя спісы культработнікаў у Гродне. Няма сумневу, што «рэпатрыянты» ў гэтыя спісы трапяць адразу, інакш сістэма будзе супярэчыць сама сабе.
Для экс-эмігрантаў будуць закрыты дзверы на любую дзяржслужбу, на любую бюджэтніцкую пасаду. Дый у прыватным сектары добра ўладкавацца таксама будзе праблемай. Настаўніка не пусцяць у школу ці ўніверсітэт. Кіроўцу не дадуць стырно, акрамя хіба таксі. Менеджару трэба забыцца пра крэсла ў паспяховай кампаніі, музыку — пра канцэрты, рабочаму — пра працу на дзяржаўных прадпрыемствах.
Нават лекару не варта цешыць сябе ілюзіямі. Бо хоць у Беларусі і існуе вялікі дэфіцыт кадраў у медычнай сферы, камісія пракурора Шведа максімум прапануе такому спецыялісту вакансію недзе ў зоне адчужэння. Бо, вядома, недахоп маецца не толькі ў Мінску ды абласных цэнтрах, а і ў дэпрэсіўнай глыбінцы. Здымнае жыллё і маленькі заробак — хіба на такія «шчодрасці» і застанецца спадзявацца ўчорашняму «змагару».

Памятаеце «справу артапедаў»? Спачатку тых выдатных спецыялістаў, пераважна кіраўнікоў, кінулі за краты. А потым, вызваліўшы за «раскаянне», перавялі на дробныя пасады — фактычна разжалавалі ў шараговыя медыкі. Тое ж самае будзе і з тымі, хто «прыпаўзе на каленях» з Польшчы ці Літвы.

Расследаванне: Як «справа артапедаў» дапамагла бізнесу сяброўкі Лукашэнкі

Хіба што айцішнікам будзе прасцей, бо рынак ІТ застаецца прагрэсіўнай сферай нават пасярод беларускага таталітарызму. Але каму з айцішнікаў прыйдзе ў галаву вяртацца ў гэты таталітарызм з цёплага офісу ў Варшаве альбо Берліне?

«Вяртацца ўжо няма куды». Айцішнікі адрэагавалі на заяву намесніка дырэктара ПВТ

То што застанецца? Як у класіка: усе працы добрыя, выбірай на густ. Можна будзе пайсці вартаўніком, прыбіральшчыкам, на будоўлю, у сельскую гаспадарку. У гэтым сэнсе сітуацыя будзе мала чым адрознівацца ад адбывання «хіміі». Хатняй — бо дома ўсё ж лепш, чым на чужыне, але «хіміі». Цалкам магчыма, што і з праверкамі «кантралюючых органаў» і неабходнасцю спраўна адзначацца ў бліжэйшым РУУС паводле законаў спецуліку.
Ці каштуе такое жыццё асалоды дыхаць родным паветрам і стасавацца з пажылымі бацькамі не праз скайп, а ўвачавідкі?..

Тыя, хто вернуцца, стануць новымі Васкрасенскімі і Пратасевічамі

Менавіта так: на прапагандысцкі эфект ці не найперш разлічвае рэжым, завабліваючы вяртацца тых, хто з’ехаў. Лукашэнка і яго набліжаныя не могуць не разумець, што вялікай плыні «вяртанцаў» не будзе. Для выпраўлення эканомікі гэтага не хопіць. Для прапаганды дастаткова і некалькіх дзясяткаў кейсаў.
Наіўна спадзявацца, што пасля прыезду «рэпатрыянтаў» чакаюць толькі «пяць хвілін ганьбы». Запісаў «пакаяльнае відэа» і ідзі на чатыры бакі? Не, так не будзе. Так гэта не працуе. Лукашэнкаўскі агітпрап возьме такіх людзей у круты абарот. Прыблізна ў такі, у які трапілі, бадай, самыя вядомыя рэнегаты — Юрый Васкрасенскі і Раман Пратасевіч.
Акрамя «пакаяння» на тэлекамеру, маючыя намер вярнуцца мусяць рыхтавацца да поўнага спектру прапагандысцкага выкарыстання. Інтэрв’ю дзяржаўным медыя, у якіх прыйдзецца ўхваляць рэжым і пляжыць Захад з апазіцыяй. Удзел у розных праўладных актыўнасцях кшталту смешных мітынгаў каля замежных абмасадаў і грамадскіх аб’яднаннях кшталту смешнай «Белай Русі». Падаецца, што кожнага, хто вернецца, будуць найперш узважваць па гэтай шкале — шкале прапагандысцкага плёну, які тут можна выціснуць. І што драматычна: жаданне ці нежаданне чалавека ўдзельнічаць у ганебных гульнях прапаганды ўлічвацца аніяк не будзе.

Што гэта азначае? Толькі тое, што ніякіх гарантый рэжым не дае, і любое «памілаванне» можа быць адмененае ў любы момант. Будзеш недастатковым ябацькам. Не прыйдзеш на эфір да Азаронка. Не ўздымеш чырвона-зялёны сцяг на праўладным мітынгу. Усё гэта будзе трактавацца як прыкмета недастатковай любові да Вялікага Брата. З адпаведнымі крымінальнымі наступствамі.
Ці ўсцешыць перспектыва існавання пад каўпаком у рэжыме паменшанай копіі Васкрасенскага-Пратасевіча тых, хто засумаваў па краявідах Міншчыны і глазураваных сырках?..

Прапанова Лукашэнкі — выклік для дэмсіл і актывістаў

Менавіта так: дэмакратычныя сілы і розныя ініцыятывы за мяжой павінны ўключыцца ў працу з тымі, хто завагаўся і схіляецца да таго, каб паехаць дадому. Заклікаў гэтага не рабіць і заяваў пра хлуслівасць і помслівасць Лукашэнкі тут недастаткова.

Усе ведаюць, што рэпрэсіі ў Беларусі працягваюцца. Што колькасць палітвязняў павялічваецца. Што рэжым ніколі не трымае слова, а сілавікі не спыняюцца ў пераследзе іншадумцаў. Што ледзьве не штодзённа ідуць суды па палітычных справах, а ўлады прыдумляюць усё новыя формы ціску і спосабы пакарання. То немагчыма сабе ўявіць, што рэпрэсіўная машына абміне ўчорашніх «здраднікаў», якія «пакаяліся-раскаяліся» і вярнуліся на радзіму. Будуць сярод іх і затрыманні, і новыя справы.
Вось гэта ўсё дэмакратычная супольнасць і мусіць даводзіць эмігрантам. А таксама — па магчымасці аказваць усялякую іншую дапамогу. Якім чынам — пытанне важнае, але тэхнічнае. Гэта можа быць нейкі ўмоўны «тэлефон даверу», куды можна звярнуцца са сваімі рэфлексіямі. Ці нешта яшчэ, але абавязкова дзейснае.

Зразумела, што цалкам прадухіліць вяртанне не атрымаецца. Занадта шмат беларусаў з’ехала за мяжу за апошнія два з паловай года, каб нейкая, хай і невялічкая, частка іх не вырашыла вярнуцца. Даверлівыя, самотныя і паспешлівыя ёсць у любой сацыяльнай групе.
Але задачы прадухіліць тут і няма. Задача фармулюецца інакш: пераканаць — дапамогай, эмпатыяй, падтрымкай і іншым — хоць нейкую колькасць. 2020 год паказаў, што салідарнасць беларусаў — неймаверная сіла. Самы час гэтую салідарнасць прадэманстраваць зноў.
Ці не гэтага наўпрост зараз чакаюць патэнцыйныя рэпатрыянты ад астатніх суайчыннікаў, чый лёс у замежжы складваецца больш паспяхова?..