«Вы там зусім ачмурэлі?!». Школьнікі і бацькі — пра фальсіфікацыі на Цэнтралізаваным экзамене

Уступная кампанія-2023 падкідвае сюрпрызы ўжо на старце. Апублікаваныя на тры дні пазней абяцанага вынікі непрыемна здзівілі многіх: за адну-дзве памылкі школьнікі гублялі 15-20 балаў. Абураныя адзінаццацікласнікі разам з бацькамі цэлы дзень абрывалі тэлефоны Рэспубліканскага інстытута кантролю ведаў (РІКВ). А некаторыя нават прыехалі да будынка і патрабавалі сустрэчы з дырэктарам.

«Л*стэрка» пагаварыла з выпускнікамі, выпускніцамі і іх бацькамі пра тое, як раптоўнае змяненне ў падліках РІКВ адаб'ецца на паступленні ў ВНУ.

«У нас нахабна забіраюць велізарную колькасць балаў»

Вынікі ЦЭ для многіх сталі нечаканымі ў параўнанні з рэпетыцыйнымі тэстамі, якія яны здавалі як падрыхтоўку да новага віду выпрабаванняў. Пра гэта распавядае і Вольга (усе імёны зменены). Дзяўчына родам з Віцебска, апошні этап рэпетыцыйнага тэсціравання яна напісала на 85 балаў (былі тры часткова правільныя і два няправільныя адказы).

— Сёння мы даведаліся пра вынікі. Паглядзела — усё правільна, толькі два часткова правільныя адказы. І тут карцінка пачала разбурацца. Таму што за 78 першасных балаў з 80 раней давалі 95 тэставых, а цяпер — 86, — тлумачыць яна. — Сказаць, што я незадаволеная вынікамі, значыць, не сказаць нічога. Я рада, што напісала тэст добра, але ў шоку з-за балаў. Мае аднакласнікі таксама. Выходзіць, што набраць 97 або 99 балаў немагчыма: адно часткова правільнае пытанне ў частцы «А», за якое раней здымалі бал ці два, цяпер каштуе 8 балаў. Гэта значыць, ты альбо пішаш на 100, альбо адразу на 92 з мінімальнай памылкай.

Дзяўчына спрабавала датэлефанавацца на гарачую лінію РІКВ, але не змагла: было занадта шмат жадаючых. З-за супярэчлівай інфармацыі (камусьці казалі, што пералічаць, камусьці — што не, сам РІКВ таксама доўга не мог вызначыцца, ці будзе пераправяраць вынікі) Вольга ўжо не верыць, што ўсё можа памяняцца.

— Практыка паказвае, што ўлады не прызнаюць сваіх памылак, — кажа яна. — Балы сёлета чакана ўпадуць. Але я хачу паступаць не ў Беларусі, а гэта значыць, што для мяне авантуры РІКВ мяняюць многае. Абурае і тое, што такія змены ўвялі не на апошнім РТ, а толькі пасля іспыту. Усё, што мы можам зрабіць — накіраваць афіцыйны электронны зварот і падпісаць петыцыю. Як вынік, у многіх год і больш падрыхтоўкі ідуць кату пад хвост, таму што РІКВ захацелася эксперыментаў.

Мінчанка Ангеліна да здачы беларускай мовы рыхтавалася ўвесь год і разлічвала на вынік вышэйшы за 90 балаў (трэці этап РТ яна напісала на 85).

— Сёння раніцай мне прыйшло смс з вынікам: 78 балаў. У мяне адразу ж здарыўся прыступ істэрыкі, — успамінае яна. — Я расплакалася і патэлефанавала маме і бабулі. Іх рэакцыя была спакойнай: яны абедзве мяне супакоілі і сказалі, што гэта яшчэ не канец, наперадзе другія ЦЭ і ЦТ. Але асабіста я ўжо ні ў чым не ўпэўнена.

Аднакласніцы і сяброўкі Ангеліны атрымалі падобныя вынікі. Дзяўчына кажа, што ў паловы класа першасны бал супаў з тэставым, хоць раней падобнага не здаралася.

— Усе плакалі, абураліся, тэлефанавалі ў РІКВ. Спачатку нам паведамлялі, што адбылася памылка і пералік ужо ідзе, але праз пару гадзін з'явілася афіцыйная заява аб тым, што ўсе балы падлічаны правільна, — распавядае выпускніца. — Тады мы цалкам упалі ў адчай. Я хацела паступіць на бюджэт у МДЛУ на перакладчыцкі факультэт, але цяпер сумняваюся, што патраплю нават на платнай аснове. Калі толькі на настаўніка ісці. Вельмі крыўдна. Столькі планаў, столькі надзей, увесь год на нервах, а ў выніку атрымліваеш гэта. Усе цяпер упэўнены ў тым, што раз так ацанілі першы ЦЭ, на добрыя вынікі наступнага экзамену і ЦТ разлічваць не варта.

Эксперт: Школа ўсё больш і больш выкарыстоўвае аўтарытарныя метады навучання і выхавання

Адзінаццацікласнік Павел з Пінска вынікамі таксама незадаволены, хоць і рэагуе на сітуацыю менш эмацыйна. Вынік школьніка — 74 балы.

— Калі глядзець па табліцы пераводу першаснага бала ў тэставы, якая выкарыстоўвалася на ўсіх этапах РТ 2022-2023, у мяне павінна было быць 87. Не скажу, што для мяне гэта крытычна, але пэўная крыўда прысутнічае, — разважае ён. — Цяпер я наогул не ведаю, які прахадны бал будзе сёлета на маю спецыяльнасць. Уладальнікі дыплома на рэспубліканскай алімпіядзе могуць паступаць без экзаменаў на тыя спецыяльнасці, для якіх прадмет алімпіяды з'яўляецца профільным. У мяне гэта геаграфія. І з улікам таго, што дыпломаў на алімпіядзе 17, а бюджэтных месцаў на тую спецыяльнасць, куды хачу паступаць, усяго 18, то наогул невядома, колькі месцаў застанецца і які будзе конкурс.

Абураюцца школьнікі і тым, што аб змене метадаў падліку РІКВ паведаміў толькі ў панядзелак. Таму шмат хто проста не быў гатовы да вынікаў, упэўнены Павел.

— Усё ў шоку. Мне цяпер найбольш крыўдна і сумна назіраць за тымі, каго вынікі прама канкрэтна знервавалі і хто вельмі складана гэта перажывае. Таму адназначны дызлайк РІКВ, — заяўляе ён. — Варта было папярэдзіць пра змены загадзя, а ў ідэале правесці хаця б адзін этап РТ у гэтым навучальным годзе з гэтай сістэмай пераводу балаў.

Ірына з Віцебскай вобласці адзначае: заданні на ЦЭ здаліся нескладанымі, пытанні выклікалі толькі два з іх (менавіта гэтыя пытанні ў дзяўчыны і аказаліся часткова вернымі).

— Рэпетыцыйны ЦЭ я напісала на 92, прыкладна такі вынік і чакала. Якое ж было маё здзіўленне, калі пры двух часткова правільных заданнях і першасных балах 78 з 80 я ўбачыла выніковы 86! — абураецца яна. — Нават не паверыла спачатку. Потым наступіла стадыя гневу: маўляў, вы там зусім ачмурэлі? Вядома, я чакала пераліку ад РІКВ. Як можа адна памылка каштаваць 14 балаў? І вось, здаецца, дасягнула мэты, за год будзе дзясятка (у атэстат ставяць 10, калі набіраеш больш за 82 балы), але па гонары б'е вельмі моцна. Гэта не мае балы. У мяне проста іх скралі.

Бацькі Ірыны ўспрынялі вынікі ЦЭ без асаблівага абурэння: у атэстат пойдзе 10, а ва ўніверсітэт дзяўчына разлічвае паступіць з дапамогай дыплома ўніверсітэцкай алімпіяды.

— Але калі б яго не было, у мяне і ў іх была б істэрыка, — упэўнена яна. — Мала таго, што далі менш, чым ты заслужыла, дык яшчэ і «стобальнікаў» у разы больш, чым раней. І цягацца з імі складана, таму што балы ідуць так: 100, 92, 86, 82. Восем балаў — эта вельмі шмат. А чатырнаццаць — тым больш.

Калі толькі ўбачыла вынікі, было нават смешна, успамінае выпускніца. Але тлумачыць гэта шокам і нявер'ем у тое, што лічбы сапраўды будуць такімі.

— Але здзіўленне прайшло і змянілася злосцю: у нас нахабна забіраюць велізарную колькасць балаў. Хтосьці мяняе мэту з БДУ на педагагічны, хтосьці ўжо напявае «Добры дзень, неба ў аблоках», — апісвае яна настрой сярод абітурыентаў. — У маёй аднакласніцы істэрыка: яна залатая медалістка, у яе сярэдні бал атэстата 9,8, усе яе РТ і тэсты вышэйшыя за 90 балаў. Ну не магла яна напісаць на 78!

Дзяцей у школах прымушаюць глядзець прапагандысцкі фільм

Абураная вынікамі і мама адзінаццацікласніка Таццяна з Ляхавічаў. Яе сын тройчы здаваў рэпетыцыйны тэст па рускай, і ўсе тры вынікі былі вышэйшымі за 70. Але сённяшні вынік выклікаў шмат пытанняў.

— Ён атрымаў 52, гадавая адзнака 9 балаў. Але цяжка паверыць, што дзіця стала значна дурнейшым больш чым на 20 балаў, — разважае яна. — І ўжо зусім нерэальна, што РІКВ прызнае памылковы падлік або збой сістэмы.

Сын жанчыны планаваў паступаць у БНТУ. Настрой у яго прыгнечаны, сама Таццяна абураная і засмучаная. Прычым, мяркуючы па бацькоўскім чаце, дадае яна, падобныя настроі ва ўсіх.

— Мінус 20 балаў, вядома, упэўненасці не дадаюць. А гэта ж толькі адзін з чатырох складнікаў. Страшна ўявіць, што будзе па матэматыцы, — кажа чытачка. — Ніякага даверу да падліку балаў, адно суцэльнае бяссілле. Відавочна, што адбыўся нейкі збой, але ж ні за што не прызнаюцца ж.

Як разлічваюцца балы і ў чым праблема сёлета

За кожнае правільна ці часткова дакладна выкананае заданне выпускніку налічваюцца 1 або 2 першасныя балы (у залежнасці ад тыпу задання). Затым сума першасных балаў абітурыента пераводзіцца ў тэставы бал. Гэта робіцца з дапамогай адмысловай формулы, якой РІКВ не публікуе.

У 2022 годзе першасныя і тэставыя балы ЦТ па рускай і беларускай мовах суадносіліся такім чынам, на што і арыентаваліся цяперашнія абітурыенты. Мяркуючы па іх словах, на рэпетыцыйным ЦЭ балы лічыліся гэтаксама.

Афіцыйнай табліцы за 2023 год пакуль няма, але, як удакладнілі ў Міністэрстве адукацыі, сістэма падліку сёлета была наступная. Да 75 балаў першасны бал адпавядае тэставаму. То-бок, калі вы набіраеце 63 першасныя балы, то ў сертыфікаце пакажуць столькі ж. А вось калі першапачатковы вынік будзе вышэйшым, то пры пераводзе дадасца каэфіцыент. Таму ўзрастае значэнне памылкі для тых, хто рашыў тэст добра. І ўжо за адзін-два няправільныя адказы можна атрымаць толькі 70-80 балаў.

Як распавядалі крыніцы, сярод абітурыентаў распаўсюджваецца версія, што такую сістэму падлікаў РІКВ абраў таму, што тэсты сталі лягчэй.

— За кошт гэтага, мабыць, вырашылі панізіць вынікі ўсіх астатніх. Вельмі крыўдна, і ніякай справядлівасці, — пракаментавала такі варыянт Ангеліна.