Чаму Украіна ігнаруе беларускія дэмакратычныя сілы?
Польскі аналітык Славамір Серакоўскі на «Kyiv Independent» выказаў меркаванне, што грэблівае стаўленне да беларусаў шкодзіць украінскай справе.
Адразу пасля Другой сусветнай вайны польскі інтэлектуал Ежы Гедройць, які эміграваў з Парыжа (літовец паводле паходжання, які нарадзіўся ў Мінску) прыдумаў фразу, што пасля стала вызначаць замежную палітыку Польшчы ў дачыненні да сваіх усходніх суседзяў: «Незалежнай Польшчы не будзе без незалежных Беларусі, Літвы і Украіны».
З моманту падзення камунізму ў Варшаве гэта стала сімвалам дыпламатычнай веры. Украінскія патрыёты, якія ажыццяўляюць цяперашнюю ўкраінскую палітыку, думаюць аналагічным чынам. Нават калі Украіна цалкам вызваліць свае акупаваныя Расіяй тэрыторыі, палякі і ўкраінцы не будуць адчуваць сябе па-сапраўднаму ў бяспецы да таго часу, пакуль дыктатар Аляксандр Лукашэнка працягвае кіраваць Беларуссю. Такім чынам, альянс паміж адміністрацыяй прэзідэнта Украіны Уладзіміра Зяленскага і беларускай апазіцыяй уяўляецца натуральным. На жаль, нічога падобнага не з'явілася.
Замест гэтага некаторыя ўкраінскія кіраўнікі адкінулі патэнцыйных партнёраў. Разгледзім рэакцыю Міхаіла Падаляка, дарадцы Зяленскага, на навіну пра тое, што Нобелеўскую прэмію міру 2022 года падзялялі беларускі праваабаронца Алесь Бяляцкі, расійская грамадская арганізацыя «Мемарыял» і ўкраінскі «Цэнтр грамадзянскіх свабод». Ён напісаў у «Твітары»: «Нобелеўскі камітэт цікава разумее слова "мір", калі прадстаўнікі дзвюх краін, якія напалі на трэцюю, атрымліваюць Нобелеўскую прэмію разам. Ні расійскія, ні беларускія арганізацыі не змаглі арганізаваць супраціў вайне».
Глядзіце таксама
Падобная лухта можа толькі нашкодзіць справе Украіны. «Мемарыял», які быў заснаваны для расследавання злачынстваў камуністычнай эпохі, зусім не з'яўляецца «прадстаўніком» пуцінскай Расіі і быў закрыты Крамлём у 2021 годзе. А праваабарончы цэнтр Бяляцкага «Вясна» больш за два дзесяцігоддзі змагаецца з парушэннямі правоў чалавека дыктатурай Лукашэнкі. Сам Бяляцкі ўжо больш за год знаходзіцца ў беларускай турме. Ці меркавалася, што ён арганізаваў свой турэмны блок, каб супрацьстаяць расійскаму ўварванню?
Супярэчлівая заява Падаляка ілюструе больш шырокую з'яву, якая можа мець вялікія наступствы: напружанасць у адносінах паміж украінцамі і беларусамі, двума народамі, якія доўгі час падвяргаліся прыгнёту з боку Расіі. Гаворка ідзе пра нарастаючае пачуццё перавагі украінцаў. У той час як украінцы ў 2014 годзе зрынулі прэзідэнта, які падтрымліваў Расію, беларусы не змаглі зрынуць Лукашэнку пасля фальсіфікацыі вынікаў выбараў у 2020 годзе, а пратэсты на пачатку вайны былі хутка задушаныя сілавікамі.
Але гэтая крытыка несправядлівая. У адрозненне ад Украіны, беларуская апазіцыя ніколі не кантралявала паўкраіны і не мела ніякага кантролю над мясцовымі органамі ўлады або парламентам. Беларуская дэмакратыя была фікцыяй больш за чвэрць стагоддзя. Лукашэнка пабудаваў на яе месцы таталітарную дзяржаву. Тое, што беларусам удалося правесці масавыя акцыі пратэсту ў 2020 годзе, было цудам.
Замест таго, каб ушанаваць гэты мужны момант і заахвоціць беларусаў выжыць і падняцца зноў, калі абставіны стануць больш спрыяльнымі, некаторыя ўкраінцы, такія як Падаляк, абвінавачваюць іх у тым, што яны слабакі або канфармісты. За мяжой да ўцекачоў з Беларусі ставяцца як да расійцаў, што раўнасільна рэпрэсіям у дачыненні да рэпрэсаваных.
Глядзіце таксама
Такое грэблівае стаўленне да беларусаў не толькі амаральнае, але і палітычна неразумнае. Украінцы, палякі і іншыя нацыі па ўсім рэгіёне павінны быць на баку беларускай апазіцыі і выступаць за вызваленне краіны.
Як адзначае беларускі апазіцыйны палітык Павел Латушка, тры палкі беларускіх добраахвотнікаў змагаліся з расійцамі ва Украіне, і некаторыя з іх загінулі там. Беларусы таксама ладзілі дыверсіі на чыгуначных лініях сваёй краіны, каб сарваць пастаўкі для расійскай арміі. Ім пагражае турэмнае зняволенне тэрмінам да 16 гадоў. Навошта адштурхоўваць гэтых саюзнікаў?
Да расійскага ўварвання ўкраінскі ўрад не хацеў раздражняць Лукашэнку, бо Беларусь яшчэ не прызнала акупаваныя Расіяй часткі Данецкай і Луганскай абласцей Украіны. Менавіта таму Украіна не далучылася да санкцый, уведзеных супраць рэжыму Лукашэнкі пасля таго, як ён захапіў пасажырскі самалёт, каб арыштаваць журналіста Рамана Пратасевіча.
Ні адна з краін не хацела адкрытай варожасці. Але тыя часы даўно прайшлі, і варта задацца пытаннем, чаму каманда Зяленскага не запрасіла сапраўдную пераможцу беларускіх выбараў 2020 года Святлану Ціханоўскую выказаць салідарнасць з імі ў Кіеве.
Цяпер, калі Лукашэнка праводзіць ўтоеную мабілізацыю і дазваляе Расіі выкарыстоўваць свае вайсковыя базы і аэрадромы для нанясення ўдараў па Украіне, ураду Зяленскага варта разгледзець пытанне аб спыненні дыпламатычных адносінаў з ім і прызнанні ўрада Ціханоўскай у выгнанні. Гэта паслужыла б прыкладам для іншых урадаў і нанесла б сур'ёзны ўдар па Лукашэнку, які фактычна пачынае сваю ўласную поўнамаштабную вайну з Украінай. Зяленскі хоча, каб астатні свет абвясціў Расію тэрарыстычнай дзяржавай; ён павінен запатрабаваць таго ж для дыктатуры Лукашэнкі. Калі Лукашэнка ўвядзе войскі ва Украіну, заклікі беларускай апазіцыі да іх здацца будуць вельмі важныя.
Глядзіце таксама
На шчасце, ва ўкраінскай прэсе раздаюцца галасы, якія заклікаюць ўкраінскі ўрад змяніць сваю незразумелую пазіцыю. «Ці пачне Кіеў хоць бы часам мець зносіны са Святланай Ціханоўскай? — задае пытанне рэдакцыйны артыкул «Еўрапейскай праўды». — Яна стала сімвалам беларускай апазіцыі для ўсяго свету, а Кіеў дэманстратыўна ігнаруе яе».
Аналагічным чынам, Багдан Яроменка, член украінскага парламента, напісаў: «Перад намі адкрываецца акно магчымасцей абараніць сябе і дапамагчы аднавіць свабоду нашаму брацкаму народу, прадстаўнікі якога адстойваюць свабоду Украіны ў тым жа баявым парадку, што і ўкраінцы».
Магчыма, несправядлівыя словы Падаляка шакуюць кагосьці ва ўрадзе Зяленскага і прымусяць яго прызнаць, што грэблівае стаўленне да беларускай апазіцыі наносіць шкоду самой справе Украіны. Пакуль Беларусь застаецца ў падначаленні Расіі, Украіна будзе знаходзіцца ў небяспецы, нават калі ёй удасца выгнаць расійцаў са сваёй тэрыторыі. Адпрэчваючы Ціханоўскую, урад Зяленскага рызыкуе сапсаваць адносіны Украіны з будучай свабоднай Беларуссю. Нікому не патрэбныя такія рознагалоссі паміж натуральнымі хаўруснікамі — акрамя Крамля, вядома.