Яўген Магда: Каханую не аддаюць? Часам яшчэ як аддаюць! Цяпер — нават напракат…
Пад чыім кантролем знаходзіцца Беларусь? Ці можа яе кіраўнік адказаць «не» на загад пасылаць беларускія войскі ва Украіну, калі такі прыйдзе такі загад з Крамля? У якой ступені Лукашэнка залежыць ад Крамля? Ці кантралюе ён тэрыторыю Беларусі і працэсы, якія адбываюцца ўнутры краіны? Пра гэта разважае ўкраінскі палітолаг Яўген Магда.
Чаму краіны Балтыі і Польшча не каардынуюць механізм закрыцця беларускай мяжы з Украінай? Пра ўсё гэта з дырэктарам Інстытута сусветнай палітыкі (Кіеў, Украіна) Яўгенам Магдампагаварыла «СНплюс».
— Барыс Грызлоў заявіў, што напад на Беларусь з боку трэціх краін Расія будзе ацэньваць, як напад на саму сябе. На гэтую мімалётную фразу можна б і не звяртаць увагі, калі б не адно “але”. Пасля расійскай агрэсіі ва Украіну ў Беларусі з'явіліся дзве новыя пагрозы: расійская тактычная ядзерная зброя і расійская ПВК «Вагнер». Абедзве пагрозы — расійскага паходжання, хоць і знаходзяцца на беларускай тэрыторыі. І тады словы Грызлова як «на саму сябе» прачытваюцца зусім інакш. Хацелася б разабрацца, у якой ступені Крэмль лічыць Беларусь сваёй і які сэнс у гэтае паняцце ўкладаецца?
— Шчыра кажучы, «вагнераўцы» на беларускай тэрыторыі ёсць, а вось наконт прысутнасці расійскай тактычнай ядзернай зброі ў Беларусі дагэтуль аб'ектыўных пацверджанняў няма. У мяне ўсё больш узмацняецца ўражанне, што «вагнераўцы» — гэта такая своеасаблівая замена расійскай ядзернай зброі, нягледзячы на тое, што Прыгожын засвяціўся ў Афрыцы.
Я думаю, Грызлоў пазначыў расійскі ўплыў на Беларусь менавіта ў вайсковым сэнсе для таго, каб падкрэсліць: Беларусь знаходзіцца пад расійскім вайсковым парасонам. Але гэта не абавязкова азначае, што пад расійскім ядзерным парасонам. Гэта з'яўляецца элементам нагнятання сітуацыі з Польшчай, краінамі Балтыі, якія на сённяшні момант, па ідэі, павінны быць нашмат-нашмат лепшымі. Але іх паляпшэнне, я думаю, не плануецца, а вось пастаяннае абвастрэнне ў кантэксце парламенцкіх выбараў у Польшчы мы будзем назіраць дастаткова доўга.
— Паўстае пытанне: пад чыім кантролем знаходзіцца Беларусь? Ці кантралюе яе кіраўнік альбо ён знаходзіцца ў ролі «палітычнага дарадцы» пры Пуціне: парады выслухоўваюцца, але пастановы прымаюцца ў Крамлі. Ці можа адказаць «не» на загад пасылаць беларускія войскі ва Украіну, калі такі прыйдзе такі загад з Крамля?
— Лукашэнка ўнутры Беларусі мае паўнату ўлады, прынамсі з фармальнага пункту гледжання Беларусь суперпрэзідэнцкая рэспубліка, а Лукашэнка з'яўляецца яе фактычным кіраўніком, хоць, па сутнасці, ужо мінімум тры гады ён самаабвешчаны прэзідэнт. Але ў любым выпадку, думаю, сам характар перакідвання «вагнераўцаў» на тэрыторыю рэспублікі, іх паводзіны, паводзіны Расіі ў дачыненні да Лукашэнкі, даюць падставу для дыскусій аб ступені ўздзеяння кіраўніка на працэсы, якія адбываюцца.
Абсалютна відавочна, што яна не стопрацэнтная, і адначасова абсалютна відавочна, што яна вышэй 10%. Вось паміж двума гэтымі паказчыкамі і знаходзяцца рэальныя магчымасці спадара Лукашэнкі ўплываць на сітуацыю ў краіне, той краіне, якую, як і каханую, з ягоных слоў, не аддаюць. Атрымліваецца, часам усё ж аддаюць, сёння вось накшталт як напракат.
Глядзіце таксама
— Якія наогул планы Крэмль можа выношваць на Беларусь?
— Я думаю, пытанне аб тым, каб беларускія войскі непасрэдна прымалі ўдзел у вайне супраць Украіны, не стаіць у сённяшнім парадку дня, таму што эфекту раптоўнасці дасягнуць не атрымаецца. У лютым 2022 года, па маіх назіраннях, Лукашэнка займаў значна больш рашучую пазіцыю, чым сёння. У вядомым інтэрв'ю спадарыні для Пачненкі ён шмат распавядае, які мудры Пуцін, што ў Беларусі ніхто ваяваць не хоча, і яшчэ шмат усякага рознага.
Лукашэнка насамрэч разумее, што няма ніякіх аб'ектыўных сацыялагічных даных, якія б дазволілі сцвярджаць, што вось менавіта такі ўмоўны ўзровень страт сярод беларускіх вайскоўцаў гіпатэтычна зможа прывесці да ўсплёску ўнутры краіны. Але ён досыць выразна ўяўляе, што правядзенне мабілізацыі для яго можа быць абярнуцца сур'ёзнымі выступамі насельніцтва са зброяй у руках, паколькі колькасць людзей-пратэстоўцаў у 2020 годзе было дастаткова высокім. Відавочна, многія з гэтых людзей застаюцца ў Беларусі і могуць паспрабаваць узяць рэванш за паразу 2020 года. Я думаю, гэта яшчэ адзін з фактараў, якія стрымліваюць.
Глядзіце таксама
— Суседзі Беларусі — сябры Еўрасаюза і NATO – гатовыя выкарыстоўваць «пагрозу вагнераўцаў» для поўнага закрыцця мяжы. Да якіх наступстваў гэта прывядзе, ці не стане «жалезная заслона» сігналам не толькі да фактычнага, але і фармальнага паглынання Беларусі?
— Я пакуль назіраю ўзмацненне палітыкі бяспекі ўнутры Літвы (і гэта досыць жорсткія дзеянні ў дачыненні да беларускай эміграцыі), я назіраю адкрытую і паказальную гульню мускуламі з боку Польшчы, я назіраю мабілізацыйную актыўнасць памежнікаў і паліцэйскіх у Латвіі. Мяне, шчыра кажучы, засмучае, што іх дзеянні не каардынуюцца з Украінай, таму што якраз ва Украіне ёсць людзі, якія ваявалі супраць «вагнераўцаў» і якія маглі б перадаць баявы досвед нашым хаўруснікам з Польшчы, Літвы і Латвіі.
Закрыццё межаў Беларусі (а мяжа з Украінай сёння фактычна закрытая) прывядзе да таго, што практычна ў поўнай ізаляцыі акажацца беларускае грамадства. А выязджаць праз тэрыторыю Расіі для многіх, як мне здаецца, — гэта не варыянт. Таму, як я разумею, краіны-суседзі, якія з'яўляюцца чальцамі Еўрапейскага саюза і NATO, не спяшаюцца цалкам закручваць гайкі, хоць гатовыя да гэтага сцэнару, бо падпарадкаванасць Лукашэнкі інтарэсам Крамля не ўяўляе ні для каго сакрэту. Трэба разумець, што такі варыянт супрацьстаяння безумоўна існуе.
Глядзіце таксама
