Мацукевіч: Лукашэнкам можна скарыстацца ў сваіх мэтах

Палітычны аналітык і былы дыпламат Павел Мацукевіч у сваім блогу «Пульс Леніна-19» разважае над тым, якім чынам прысутнасць Лукашэнкі ва ўладзе можа быць карыснай.

Хто перад кім сцелецца дывановай дарожкай і вышуквае — заўважна няўзброеным вокам, але гэта можа быць спосабам выжывання ў гэтай спецыфічнай пары, у якой партнёры не спалучаюцца ні па вазе, ні па гараскопе. 

Пры гэтым цяпер на выгляд адносіны паміж Лукашэнкам і Пуціным перажываюць ідылію, што гэтыя двое, якія ведалі розныя часы, ніколі яшчэ не перажывалі. 

Нягледзячы на частыя кантакты і візіты Лукашэнкі ў Расію як на працу кожная асабістая сустрэча з Пуціным падаецца як звышзначная і таму хвалюючая амаль як самая першая. Прычым апошняя, якая здарылася ў Мінску ў фармаце сесіі АДКБ, наколькі можна меркаваць, кранула Аляксандра Рыгоравіча да дрыжыкаў твару. «Злыя языкі» ўбачылі ў гэтым нешта медыцынскае, а не выраз трапяткога стаўлення да Уладзіміра Уладзіміравіча, якое дзяржканалы не заўважылі, зразумела, асабліва з далікатнасці.

Намечанай (з нагоды саміту ў Мінску) двухбаковай сустрэчы паміж імі на палях не адбылося, а толькі нефармальныя зносіны сам-насам спачатку па-сяброўску на канапе, ну і затым у аўтамабілі па дарозе ў аэрапорт, куды Лукашэнка адправіўся праводзіць Пуціна. Зноў жа, для «злых языкоў» адсутнасць звыклай шматгадзіннай сустрэчы стала падставай западозрыць нядобрае ў адносінах, хоць будзь яно там, наўрад ці б Пуцін стаў дзяліць з Лукашэнкам канапу, а тым больш свой «Аўрус» у сезон усялякіх вірусаў і прастуд. 

Гэта ігнор? У Мінску Пуцін усяго толькі дазволіў Лукашэнку пагрэцца ў сваёй машыне

Наогул, па ідэі, у тым становішчы, у якое сябе загнаў Аляксандр Рыгоравіч яшчэ ў 2020 годзе, ён павінен паводзіць сябе прыкладна як Пушылін з непрызнанай ДНР: дзейнічаць толькі па камандзе з Масквы і гнуць расійскую лінію. На словах ён так, як правіла, і робіць, а на справе не супраць палавіць любы спадарожны вецер, адкуль бы ён ні дзьмуў — і нават калі з «варожых» месцаў, — каб адплыць ад Крамля на бяспечную, па яго мерках, адлегласць. 

Яскравым доказам гэтаму з'яўляюцца адкрыцці кіраўніка фракцыі «Слуга народа» ў Вярхоўнай Радзе Украіны і кіраўніка ўкраінскай дэлегацыі на перамовах з РФ Давіда Арахаміі пра званок Лукашэнкі Зяленскаму ў першыя дні вайны. Сваім расповедам Арахамія «засвяціў» шпагат, на які расцягнуўся Аляксандр Рыгоравіч паміж Кіевам і Масквой, нягледзячы на ўзрост, вайну, санкцыі і свой марыянеткавы статус, якім прынята апісваць яго становішча.

Быццам бы саўдзел рэжымнай Беларусі ў расійскай агрэсіі супраць Украіны павінен быў давесці бакі да поўнага разрыву. І вось нібыта перапынены гандаль, закрытыя і замінаваныя межы (хоць пры неабходнасці людзі праз іх ездзяць), але розныя аўтарытэтныя ўкраінскія палітыкі і чыноўнікі (цяпер Арахамія, а да яго — Буданаў) на другім годзе вайны «аддаюць належнае» Лукашэнку, Украіна не рве з Беларуссю дыпламатычных адносінаў. Гэта з аднаго боку. З іншага — Расіяй Аляксандр Рыгоравіч і зусім аблашчаны, ёй ён расказвае і паказвае, адкуль на Беларусь рыхтаваўся ўкраінскі напад. У адказ Масква як быццам задавальняе ўсе запыты Мінска, не ўладкоўваючы ні малочных, ні мясных, ні камбайнавых войнаў. 

Паводле слоў Арахаміі выходзіць, што ў самыя першыя дні расійскага ўварвання, калі і сама Беларусь, на думку многіх у беларускіх дэмсілах, ужо была акупаваная расійскімі войскамі, Лукашэнка спрабуе выйсці на кантакт з Зяленскім, што само па сабе можа характарызаваць яго стаўленне да Крамля, і прызнаецца, што не мае магчымасці перашкодзіць Расіі атакаваць Украіну з тэрыторыі Беларусі, але гарантуе, што ні адзін беларускі салдат не перасячэ ўкраінскую мяжу.

Яму на тым канцы провада, натуральна, тады не паверылі, а цяпер кажуць, што Лукашэнка, атрымліваецца, стрымаў слова.

Зразумела, гэта аспрэчваецца ў дэмакратычных колах Беларусі і тым, хто спачуваюць ва Украіне, агульным довадам, што Лукашэнка — марыянетка Крамля і што яго словам нельга верыць. Хоць афіцыйнаму Кіеву ў дадзеным выпадку можа быць лепш відаць дзякуючы захаванню пасольства ў Мінску, дзеючым каналам камунікацыі, выведвальным і агентурным звесткам, чым тым, хто назірае за дзействам з замежжа па стужцы навін у смартфоне.

Пуцінская «гібель багоў»: удар адплаты і ядзерная зіма

Адкрыцці Арахаміі паказваюць, што Лукашэнка застаецца верным толькі сабе і нікому, акрамя сябе і сваіх інтарэсаў, не верны. Гэтай своекарыслівасцю яго палітыка аддалена нагадвае лінію генерала Франка, які быў вельмі многім абавязаны Германіі і Італіі, але абстаўляў свой удзел у вайне на баку дзяржаў «восі» загадзя непад'ёмнымі ўмовамі і патрабаваннямі, уключаючы тэрытарыяльныя, якія тыя павінны былі задаволіць да ўступлення Іспаніі ў вайну. Становішча Лукашэнкі не дазваляе яму патрабаваць ад Расіі, а толькі хітрыць і выкручвацца, каб таксама, як Франка, застацца ў баку ад канфлікту.

Украінскія хвалы на адрас Лукашэнкі, хоць гэта гучна сказана, выклікаюць хваравітае здзіўленне сярод беларускіх дэмсіл і крытыку адтуль, нібы Лукашэнка — абсалютнае зло і нешта чалавечае яму чужое. Усё, натуральна, зусім не так, а прыкладна як у афарызме Антуана дэ Рывароля толькі ў крыху адаптаваным пад нашага героя выглядзе: дзеля ўлады Аляксандр Рыгоравіч гатовы на ўсё — і нават на добрую справу.

Факт застаецца фактам: абстрэлы Украіны з тэрыторыі Беларусі не вядуцца і ні адзін беларускі салдат украінскую мяжу пакуль не перасёк. Але ці можна ставіць гэта ў заслугу Лукашэнкі?

Больш за год таму я пытаў пра гэта расійскага эксперта Міжнароднага аналітычнага фонду Карнегі Максіма Самарукава, і яго адказ мне да гэтага часу здаецца найлепшым: «Складана сказаць, што гэта — ваша дасягненне або наша недапрацоўка. Хутчэй за ўсё, гэта двухбаковы працэс. З аднаго боку, Крэмль не занадта ціснуў, з другога — Лукашэнка актыўна супраціўляўся».

Магчыма, Пуцін і Лукашэнка, у сілу асаблівасцей міжнароднай сітуацыі, якая склалася вакол іх, не ставяць адно аднаго ў нязручныя становішчы, калі аднаму давядзецца супраціўляцца, а другому — ціснуць, разумеючы далікатнасць свайго альянса. Бо цяжка ўявіць, каб Мінск мог ухіліцца ад указанняў Масквы, калі тая паставіць пытанне жорстка. Проста няма куды ўхіліцца. З іншага боку, і сама Масква не ў тым становішчы, каб ставіць жорстка пытанні перад Мінскам і тым ствараць канфлікт са сваім, па вялікім рахунку, адзіным саюзнікам, хай і свавольным. 

Лукашэнка гэтым карыстаецца, а Пуцін з нейкай прычыны дазваляе, магчыма, знаходзячыся ва ўпэўненасці, што ўсё роўна яго мінскаму сябру ўжо не збегчы.

Хоць уся гульня можа быць яшчэ больш тонкай, чым таемныя сазвоны, а ўдзельнікі — зусім нечаканымі. Згадваецца пазіцыя генерал-лейтэнанта Бэна Ходжэса, былога камандуючага сіламі ЗША ў Еўропе, які прапаноўваў правядзенне пазачарговых вайсковых вучэнняў NATO ў Літве і Польшчы, каб даць падставу не прыцягваць беларускія войскі да баявых дзеянняў супраць Украіны. Матывацыя была такая: Лукашэнка зможа сказаць Пуціну, што на заходнім флангу праходзяць вучэнні NATO і трэба на гэта рэагаваць.

«Ідзе нетаропкая рэвізія». Што азначае скасаванне пагадненняў паміж Украінай і Беларуссю?

Увасабленне ідэі генерала можна пры жаданні ўбачыць у нарошчванні Польшчай Узброеных сіл на мяжы з Беларуссю, павелічэнні ваеннага бюджэту і актыўным пераўзбраенні. Гэтым Варшава — наўмысна ці выпадкова — робіць паслугу Мінску, забяспечваючы аргументамі перад Крамлём: адна справа кардонныя пагрозы з боку Захаду ў прапагандысцкіх прамовах Лукашэнкі, а іншая — зусім не кардонныя войскі і танкі, якія палякі копяць і сцягваюць да мяжы Саюзнай дзяржавы. Да гэтага не прыдзярэшся. 

Атрымліваецца, што дзякуючы «горача любімай» рэжымам Польшчы Аляксандру Рыгоравічу ёсць чым «крыць» козыры Уладзіміра Уладзіміравіча, калі ён імі ходзіць, і выводзіць іх з гульні як бітыя. 

Я ўжо неяк адзначаў, што пры ўсім пры тым, што менавіта Лукашэнка нясе ўсю паўнату адказнасці за небяспечнае збліжэнне з Расіяй, ён жа па-ранейшаму ўяўляе адзіную сілу ў краіне, здольную супраціўляцца гэтаму працэсу і зацікаўленую ў супраціве. Не таму, што начальнік усяе Беларусі з'яўляецца знатаком суверэнітэту, а таму што гаворка ідзе пра замахі Крамля на яго ўладу. 

Безумоўна, на Лукашэнку нельга спадзявацца, але адштурхоўваць яго таксама недальнабачна, калі існуе поле агульных інтарэсаў і нават мінімальная магчымасць ім скарыстацца ў супрацьстаянні Крамлю. Гэта не «здрада» ідэалам, гэта здаровы сэнс.

Любыя гістарычныя аналогіі ў нейкай ступені кульгаюць, але важны кірунак думкі. Прывяду на завяршэнне такую: калі асабісты сакратар Уінстана Чэрчыля напярэдадні нападу Германіі на СССР спытаў свайго шэфа, ці не будзе для яго, лютага ворага камуністаў, адступленнем ад прынцыпу, калі ён падтрымае СССР і Сталіна, той адказаў: «Ніколькі. У мяне толькі адна мэта — знішчэнне Гітлера... Калі б Гітлер уварваўся ў пекла, я, прынамсі, добразычліва адазваўся б пра сатану ў Палаце абшчын».