Пад знакам Кастуся Каліноўскага: ці атрымаецца ў дэмсіл і беларускіх добраахвотнікаў ва Украіне аб'яднацца?

Днямі ў Кіеве прайшла першая канферэнцыя, арганізаваная прадстаўнікамі палка Кастуся Каліноўскага пры падтрымцы ГУР Украіны, дзе вайскоўцы чарговы раз паспрабавалі на сабе ролю палітыкаў. Ці атрымаецца з гэтай сустрэчы з дэмакратычнымі сіламі нешта рэальнае?

У перапынках паміж баямі з расійскім войскам полк Кастуся Каліноўскага (ПКК) — найбуйнейшае фарміраванне беларускіх добраахвотнікаў у складзе Узброеных сіл Украіны — правёў у Кіеве сваю першую палітычную канферэнцыю «Шлях да волі». Перад дэлегатамі стаяла амбіцыйная задача — «зацвердзіць канцэпцыю стратэгіі вызвалення Беларусі». Трыма месяцамі раней на форуме «Новая Беларусь» прадстаўнікі палка крытыкавалі дэмсілы і цяпер рыхтаваліся прымерыць на сябе ролю каардынатараў «нацыянальна-вызваленчага руху», піша «Deutsche Welle».

У аргкамітэт канферэнцыі добраахвотнікі паклікалі і прадстаўнікоў дэмакратычнага руху, у тым ліку Офіс Святланы Ціханоўскай, Каардынацыйную Раду і Аб'яднаны пераходны кабінет. Аднак ключавая роля ПКК была відавочнай: без пратэкцыі іх куратараў з Галоўнага ўпраўлення выведкі (ГУР) Мінабароны Украіны большасць дэлегатаў наогул наўрад ці перасеклі б украінскую мяжу.

ГУР настаяла і на экстраардынарнай, нават па кіеўскіх мерках, канспірацыі форуму: удзельнікаў рэгістравалі праз ананімны бот, забаранялі браць з сабой сумкі і тэлефоны і не паведамлялі дакладны адрас да самага пачатку мерапрыемства. Зрэшты, менш чым праз гадзіну карэспандэнт DW беспамылкова апазнаў патрэбны будынак па натоўпе дэлегатаў з бэйджамі на бчб-стужках, якія палілі ля ўваходу.

Ваенны сімвалізм

Абмеркаванне стратэгіі вызвалення пачалося здалёк, але сімвалічна — з прэзентацыі формы і знакаў адрознення будучых Узброеных сіл дэмакратычнай Беларусі. «Сімвалізм для нас вельмі важны, бо ўжо цяпер стаіць патрэба ў стварэнні вызваленчай арміі», — патлумачыў адзін з аўтараў канцэпта, які пажадаў захаваць ананімнасць, — як, зрэшты, і палова ўдзельнікаў форуму, якія адзначылі свае бэйджы чырвонымі маркерамі. 

«Задача — дабіцца кансалідацыі». Як у Кіеве прайшла канфэрэнцыя, арганізаваная «каліноўцамі»

Намераў стаць касцяком такой вызваленчай арміі полк Каліноўскага не хавае, хоць і застаецца фармальна часткай УСУ. Бо гатоўнасць мяняць уладу ў Беларусі ў тым ліку сілавым шляхам — ці ледзь не галоўная ідэя, якая аб'ядноўвае яго байцоў самых розных палітычных поглядаў. Наогул, вайскоўцаў сярод сотні з лішнім удзельнікаў канферэнцыі было не менш за траціну. У кулуарах яны тлумачылі карэспандэнту DW: з пазіцый прыехалі ўсе, каму было цікава і каго адпусцілі камандзіры.

«Беларусь акупаваная Расійскай Федэрацыяй, гэта неабходна прызнаць. І калі яна не будзе дэакупаваная, то мы можам знікнуць не толькі як краіна, але і як нацыя. Для гэтага мы павінны выкарыстоўваць усе магчымасці: палітычныя, санкцыйныя, дыпламатычныя, але і сілавыя таксама», — пераконваў прысутных палітычны прадстаўнік руху «Супраціў» Дзмітрый Шчыгельскі, перад тым як перайсці нарэшце да размовы пра стратэгію. Прапанаваная ім канцэпцыя зводзілася да простай прапановы: каб сфармаваць дастатковы ціск на беларускі рэжым, апазіцыі трэба аб'ядноўвацца.

З пазіцыі сілы

За абмеркаваннем важнасці аб'яднання ўдзельнікі канферэнцыі правялі наступныя дзве гадзіны канферэнцыі. «Мы цяпер у вельмі паслабленым стане знаходзімся. Праз тры гады пасля пратэстаў мы, здаецца, страцілі разуменне таго, з кім змагаемся і хто нам супрацьстаіць», — расказаў кіраўнік місіі дэмакратычнай Беларусі ў Кіеве Генадзь Манько.

З ім часткова пагадзіўся палітолаг Павел Усаў, які па відэасувязі прадстаўляў рух «Вольная Беларусь». «Калі справы і далей так пойдуць, то няма каму будзе змагацца з рэжымам, — ацаціў ён унутраныя канфлікты беларускай апазіцыі, — мы павінны ствараць палітычныя сілы — колькасныя і якасныя — гатовыя да вырашэння рэальных палітычных задач, дапусцім, праз пяць гадоў. І праз пяць гадоў апазіцыя павінна заставацца скаардынаванай».

Пры гэтым, паводле яго слоў, апазіцыя наўрад ці даб'ецца падтрымкі беларускага народа абяцаннямі будучай грамадзянскай вайны і ўзброенага звяржэння рэжыму Лукашэнкі. 

«З рэжымам Лукашэнкі давядзецца весці перамовы, але, напэўна, не з ім самім, — згадзіўся спікер Каардынацыйнай Рады Андрэй Ягораў. — Магчыма, гэта будзе "круглы стол" паміж асобнымі прадстаўнікамі ўлады і дэмакратычнымі сіламі. Пасярэднікам будзе Украіна, і, магчыма, там будзе нават прадстаўнік РФ».

«Хацелася сустрэцца з сілавікамі твар у твар». Былы каліновец — пра вайну, пратэсты і ПТСР

Зала адказвала на такія ідэі гучным нараканнем і асобнымі гнеўнымі рэплікамі вайскоўцаў-добраахвотнікаў: для многіх беларусаў, якія ўжо другі год ваююць супраць крамлёўскай агрэсіі, такі фармат перамоваў здаецца непрымальным. 

Роля Украіны

Ролі Украіны ў будучай дэмакратызацыі Беларусі была прысвечаная асобная панэль. Полк Кастуся Каліноўскага ў сваіх тэзісах настойваў: менавіта Кіеў, а не Брусэль або Вашынгтон, павінен стаць прыярытэтным стратэгічным партнёрам нацыянальна-вызваленчага руху.

«Для такога партнёрства беларуская апазіцыя павінна не толькі аб'яднацца, яна павінна ўяўляць пэўную сілу ў прамым сэнсе гэтага слова, — растлумачыў карэспандэнту DW сябра міжфракцыйнага аб'яднання «За дэмакратычную Беларусь» ва ўкраінскім парламенце Багдан Ярэменка (прапрэзідэнцкая фракцыя «Слуга народа»). — Полк Каліноўскага ўяўляе рэальную сілу, якая цяпер рэальна абараняе ўкраінскую свабоду на фронце. А вось астатнія, здаецца, спрабуюць уцягнуць нас у свае разборкі».

Да абмеркавання ўкраінска-беларускіх адносін па відэасувязі далучылася і Святлана Ціханоўская. Яе фізічная адсутнасць на канферэнцыі, як і іншых лідараў апазіцыйнага руху, была адной з тэм абмеркаванняў у кулуарах. Звяртаючыся да прысутных з экрана, Ціханоўская ў чарговы раз патлумачыла, што чакае фармальнага запрашэння ад украінскага ўрада і МЗС.

«Мы цалкам падтрымліваем Украіну, незалежна ад таго, як будуць складвацца нашы адносіны з афіцыйным Кіевам — таму што гэта адпавядае нашым інтарэсам», — паабяцала Ціханоўская.

Як прыватныя асобы

За агульнымі размовамі пра важнасць аб'яднання, механізмы ўладкавання будучыні Беларусі і будучыя адносіны з Украінай удзельнікі канферэнцыі мала гаварылі пра бягучыя важныя праблемы. «Скажыце, а вы маглі б стаць "хроснымі" для соцень беларускіх палітвязняў, якія сядзяць у турмах, у тым ліку за падтрымку Украіны, за антываенную пазіцыю?» — звярнулася да Багдана Яроменкі з залы Ганна Краўчанка, сябра Каардынацыйнай Рады. 

Дэмсілы vs. полк Каліноўскага: вайна або мір?

«Мы гатовыя, але не можам дамагчыся ад вас нават поўных і дакладных спісаў палітвязняў, каб гаварыць на гэтую тэму, напрыклад, у ПАРЕ», — адказаў украінскі дэпутат.

«Гэта не зусім так, — тлумачыла Краўчанка карэспандэнту DW ужо ў кулуарах, — спісы ёсць, але ідзе дыскусія, каго лічыць палітвязнямі». Ад Украіны беларуская апазіцыя ў гэтым кірунку чакае больш рашучых крокаў, чым проста размовы з еўрапейскімі дэпутатамі, прызнала яна. «Мноства людзей арыштаваныя ў Беларусі за рэальную барацьбу супраць расійскай агрэсіі — напрыклад, "рэйкавыя партызаны". Кіеў мог бы падняць пытанне аб іх абмене на ваеннапалонных — тых жа беларускіх наймітаў з ПВК "Вагнер"».

У зале канферэнцыі тым часам спрабавалі падпісаць выніковы мемарандум — у агульных словах ён абвяшчаў аб'яднанне тых, хто сабраўся, у нацыянальна-вызваленчы рух. Зрэшты, аказалася, што афіцыйныя прадстаўнікі Офіса Ціханоўскай і Аб'яднанага кабінета не маюць права візаваць яго без кансультацый. Пасля яшчэ больш бурнага абмеркавання Генадзь Манько і Анатоль Лябедзька, прадстаўнік Аб'яднанага кабінета, усё-ткі паставілі свае подпісы, але як прыватныя асобы.