Памёр Генры Кісінджэр — легенда дыпламатыі ЗША

Генры Кісінджэр, лаўрэат Нобелеўскай прэміі міру, прапанаваў Украіне мір у абмен на тэрыторыю і ў ліпені 2023 года, маючы ўжо 100 гадоў, наведаў Кітай з неафіцыйным візітам, каб зноў размарозіць кітайска-амерыканскія стасункі.

Генры Кісінджэра ставяць у адзін шэраг з Талейранам і Метэрніхам. Толькі легендарныя дыпламаты пазамінулага стагоддзя не схадзілі з авансцэны гадоў па трыццаць, а Кісінджэр усяго за восем паспеў стаць бацькам аднаўлення амерыкана-кітайскіх адносін, міру ў В'етнаме і «разрадкі» з Масквой. Любога з гэтых здзяйсненняў дастаткова, каб увайсці ў гісторыю, піша ВВС.

Казалі, што Кісінджэр па здольнасцях і заслугах мог бы прэтэндаваць на прэзідэнцтва, калі б толькі не нарадзіўся за межамі ЗША.

Будучы архітэктар сусветнага парадку з'явіўся на свет 27 мая 1923 года ў Фюрце, Баварыя, у сям'і школьнага настаўніка і атрымаў імя Хайнц, якое потым змяніў на «Генры».

Новая Айчына

Калі яму было 15 гадоў, сям'я ўцякла ад нацыстаў у Нью-Ёрк. Юны Кісінджэр вучыўся ў школе на Манхэтане і адначасова падзарабляў на фабрыцы пэндзлікаў для галення.

У 1943 годзе ён быў прызваны ў армію і дзякуючы веданню нямецкай мовы залічаны ў разведку 84-й пяхотнай дывізіі. У 1945–1946 гадах займаўся дэнацыфікацыяй і вышукам былых эсэсаўцаў у Германіі, у Гановеры і зямлі Гесэн.

У 1950 годзе Кісінджэр з адзнакай скончыў Гарвард (яго дыпломная праца пад назвай «Значэнне гісторыі» аб'ёмам у 388 старонак з'яўляецца самай доўгай за чатыры стагоддзі існавання ўніверсітэта) і амаль 20 гадоў рабіў паспяховую кар'еру прафесара і эксперта.

У студзені 1969 года, адразу пасля сваёй інаўгурацыі, Рычард Ніксан прапанаваў вядомаму на той час аналітыку пасаду свайго памочніка па нацыянальнай бяспецы.

Прэзідэнт бязмежна давяраў Кісінджэру — і выказваў пры гэтым, на думку вашынгтонскіх назіральнікаў, грэбаванне ў дачыненні да дзяржсакратара Уільяма Роджэрса, якое нават выходзіла за рамкі прыстойнасці.

У 1973 годзе Кісінджэр — адзіны раз у гісторыі ЗША — засяродзіў у адных руках абедзве ключавыя знешнепалітычныя пасады. І пры гэтым захаваў выключнае становішча і пры пераемніку Ніксана Джэральдзе Фордзе.

Глабальны зрух

Збліжэнне паміж ЗША і мааісцкім Кітаем, які заходзіў у адмаўленні заходніх каштоўнасцяў нашмат далей за Савецкі Саюз, здавалася ў пачатку 1970-х гадоў абсалютнай фантастыкай. Аднак Кісінджэр верыў, што геапалітычныя меркаванні возьмуць верх — і не памыліўся.

Закулісны зандаж вёўся праз дыпламатаў і палітыкаў трэціх краін, уключаючы румынскага лідара Нікалае Чаўшэску.

У красавіку 1971 года — нечакана для ўсіх Кітай — упершыню запрасіў да сябе заходніх спартсменаў, амерыканскую каманду па настольным тэнісе. Выраз «пінг-понгавая дыпламатыя» ўвайшоў у падручнікі.

9–11 ліпеня 1971 года сам Кісінджэр таемна наведаў Пекін — вельмі рэдкі выпадак у сучаснай міжнароднай практыцы.

Займальны дыпламатычны спектакль завяршыўся афіцыйным візітам Ніксана ў лютым 1972 года, усталяваннем дыпламатычных адносін і прызнаннем Вашынгтонам Тайваня дэ-юрэ часткай КНР.

Нягледзячы на тое, што дзве дзяржавы сталі ключавымі і незаменнымі эканамічнымі партнёрамі адна для адной за апошнія 50 гадоў, вайна Расіі супраць Украіны і пытанне Тайваня ў 2023 годзе моцна астудзілі адносіны паміж Пекінам і Вашынгтонам.

А Кісінджэр, якому на той момант было ўжо 100 гадоў і які не займаў ніякіх пасад, у ліпені 2023 года зноў здзейсніў неафіцыйны візіт у Пекін, каб «размарозіць» адносіны.

«Мы ніколі не забудзем нашых старых сяброў і ніколі не забудзем ваш гістарычны ўклад у развіццё амерыкана-кітайскіх адносін і дружбы паміж народамі дзвюх краін», — заявіў тады кітайскі лідар.

А эксперты задаваліся пытаннем, ці ўдасца Кісінджэру другі раз у жыцці дасягнуць прарыву ў амерыкана-кітайскіх адносінах.

Праз чатыры месяцы кіраўнік Кітая прыехаў у ЗША і сустрэўся з прэзідэнтам Джо Байдэнам — лідары краін дамовіліся аднавіць мінімальны ўзровень супрацоўніцтва ў шэрагу важных сфер.

Генры Кісінджэр: «Украіна павінна быць у NATO». Але якім чынам?

Нобелеўская прэмія міру

У 1973 годзе Генры Кісінджэр атрымаў Нобелеўскую прэмію міру за распрацоўку падпісанага 13 чэрвеня Парыжскага пагаднення па В'етнаме, якое прадугледжвала спыненне агню, вывад амерыканскіх войскаў і мірнае аб'яднанне дзвюх частак краіны на аснове свабодных дэмакратычных выбараў. Цяжкія перамовы вяліся чатыры гады.

Праўда, у красавіку 1975 года «мір» скончыўся ўзброеным захопам Поўдня Поўначчу і ўсталяваннем камуністычнай дыктатуры. Крытыкі сцвярджалі, што з улікам канчатковага выніку Нобелеўскі камітэт крыху паспяшаўся.

Нобэлеўскія ляўрэаты прэміі міра, якія не апраўдалі ганаровае званьне

Архітэктар «разрадкі»

Савецкі візаві Кісінджэра Андрэй Грамыка называў яго «чортам», але паважаў і казаў, што яго слову можна давяраць.

У траўні 1972 года здзейснілася самая знакавая падзея «разрадкі» — афіцыйны візіт у СССР Рычарда Ніксана. Гэта быў першы ў гісторыі прыезд прэзідэнта Злучаных Штатаў у СССР, калі не лічыць удзелу Франкліна Рузвельта ў Ялцінскай канферэнцыі.

«Никсон с его госпожою» ўвайшлі ў песню Высоцкага, і наогул моцна запомніліся савецкім грамадзянам, але рэальным арганізатарам візіту і ключавым перамоўшчыкам з амерыканскага боку быў Кісінджэр, як і на ўсіх астатніх самітах да 1975 года.

Калі Ніксана павезлі ў Ленінград і Кіеў, Кісінджэр застаўся ў Маскве для перамоваў з Грамыкам. Пасля ён неаднаразова прыязджаў у СССР, вельмі хацеў паглядзець Ленінград, і кожны раз нешта не складалася. Ён аднойчы сказаў Грамыку, што ўжо не ўпэўнены, ці існуе гэты горад насамрэч.

«А дзе ж здзейснілася наша рэвалюцыя?» — падтрымаў жарт савецкі міністр.

«У Санкт-Пецярбургу», — адказаў Кісінджэр. Ён ганарыўся сваёй гістарычнай эрудыцыяй, але ў даным выпадку не звярнуў увагі, што ў 1917 годзе горад называўся Петраградам.

У Кісінджэра склаліся асабістыя адносіны з савецкімі лідарамі — зразумела, не сяброўскія, але якія выходзілі за рамкі пратаколу.

Аднойчы пасля ўдалага палявання на дзіка (амерыканец страляць не стаў) Леанід Брэжнеў адаслаў чэлядзь і пачаў сам раскладваць ежу і разліваць гарэлку, А Кісінджэру загадаў «не сядзець без справы» і рэзаць каўбасу, — і патлумачыў, што так смачней.

Цікавасць да Расіі Генры Кісінджэр захаваў назаўжды.

Ён неаднаразова сустракаўся з Уладзімірам Пуціным, апошні раз — 3 лютага 2016 года ў Маскве. У публічных выказваннях ветэран сусветнай палітыкі крытыкаваў расійскую анексію Крыма, але заклікаў не спяшацца з прыняццем Украіны ў NATO.

Сярод шматлікіх званняў і адрозненняў Кісінджэра былі ступені акадэміка РАН і ганаровага доктара Дыпламатычнай акадэміі МЗС РФ.

Як план Кісінджэра можа выратаваць Лукашэнку?

Мір у абмен на тэрыторыю

Пасля сустрэчы з Пуціным і пасля перамогі Дональда Трампа Кісінджэр, як ветэран амерыканкай дыпламатыі, фактычна ініцыяваў рэзанансны план усталявання міру ва Украіне і дасягнення «Вялікага пагаднення» з Расіяй.

У канцы снежня 2016 года ў нямецкай прэсе з'явіліся артыкулы, у якіх нібыта са спасылкай на крыніцы сцвярджалася, што былы дзяржсакратар ЗША Генры Кісінджэр прапанаваў новаму прэзідэнту Дональду Трампу стратэгію ў дачыненні да Украіны.

І яна, нібыта, будзе заключацца ў пэўным кампрамісе адносна канфлікту ва Украіне, у якім Расію больш не будуць папракаць адносна анексіі Крыму, а яна будзе паступова сыходзіць з Данбасу. І санкцыі да РФ будуць змякчацца.

Інфармацыя часткова пацвердзілася, калі дарадца спадара Кісінджэра Томас Грэм у інтэрв'ю амерыканскаму выданню не стаў адмаўляць ініцыятыву кіраўніка, — і дадаў, што ён імкнецца да паляпшэння адносін паміж Расіяй і ЗША.

Ва Украіне гэтую ініцыятыву падтрымаў адзін з найбагацейшых алігархаў Віктар Пінчук, але ініцыятыва скончылася скандалам і не мела выніку.

«Пераблытаў 2022 год з 1938». Зяленскі пракаментаваў заклік Кісінджэра аддаць РФ частку Украіны

А ўжо ў снежні 2022 года Кісінджэр паспрабаваў прасунуць мірны план пасля поўнамаштабнага ўварвання Расіі ва Украіну.

У калонцы для The Spectator ён выказаў думку, што для пачатку мірнага працэсу РФ павінна вывесці войскі з падкантрольных Украіне тэрыторый з 24 лютага 2022 года.

Акрамя таго, ён першым заявіў, што такі мірны працэс павінен звязаць Украіну з NATO на канкрэтных умовах. Па сутнасці, гэта была прапанова сяброўства Украіны (чаго Кісінджэр раней не хацеў) у NATO з гарантыямі бяспекі толькі часткі тэрыторый — без Крыма і часткі Данбаса.

Праз год такая ініцыятыва застаецца на парадку дня — шэраг былых і цяперашніх дзеячаў NATO і заходніх краін таксама прапануюць план сяброўства Украіны ў NATO з гарантыямі бяспекі толькі падкантрольных Кіеву тэрыторый.

Але як і ў 2022 годзе, так і ў 2023 годзе Расія і Пуцін не гатовыя аддаваць ужо захопленыя тэрыторыі.