Венецыянская камісія рэкамендавала Украіне перагледзець закон аб дзяржаўнай мове

Украіна павінна падрыхтаваць закон аб нацменшасцях, лічаць эксперты Рады Еўропы. Інакш, гаворыцца ў выснове Венецыянскай камісіі, закон аб дзяржаўнай мове стварае падставы для дыскрымінацыі нацыянальных меншасцяў.

Закон Украіны «Аб забеспячэнні функцыянавання ўкраінскаq мовы як дзяржаўнай» не змог ўсталяваць неабходны ў грамадстве баланс паміж папулярызацыяй ўкраінскай мовы і належнай роўнай абаронай моўных правоў нацыянальных меншасцяў. Пра гэта гаворыцца ў выснове Венецыянскай камісіі, прынятай у пятніцу, 6 снежня, падчас сесійнага пасяджэння ў Венецыі.
Эксперты раяць Кіеву прыпыніць імплементацыю палажэнняў моўнага закона, якія ўжо ўступілі ў сілу, да таго часу, пакуль у Вярхоўную раду не будзе пададзены закон аб нацменшасцях. «Імплемэнтацыя закона аб дзяржаўнай мове без заканадаўчых рамак для абароны моўных правоў нацменшасцяў можа прывесці да дыскрымінацыі людзей, якія да іх адносяцца», — адзначаецца ў зняволенні.

Супрацоўнічаць з прадстаўнікамі нацменшасцяў

Імкненне ўкраінскай улады на заканадаўчым узроўні зафіксаваць мерапрыемствы для прасоўвання дзяржаўнай мовы з'яўляецца цалкам зразумелым і апраўданым, прызнаюць эксперты РЕ. У той жа час, на іх думку, моўная палітыка з'яўляецца надзвычай складаным і адчувальным пытаннем ва Украіне, якое было і можа стаць у будучыні крыніцай напружання ўнутры дзяржавы і прычынай канфліктаў з краінамі паходжання нацыянальных меншасцяў, якія пражываюць на тэрыторыі Украіны.
У Венецыянскай камісіі звярнулі ўвагу, што ў некалькіх важных сферах прымянення дзяржаўнай мовы закон дазваляе паралельна карыстацца мовай нацменшасцяў, пры гэтым спасылаючыся на закон аб нацменшасцях. «Аднак гэты закон усё яшчэ не падрыхтаваны», хоць «яго варта было б прыняць адначасова з законам аб дзяржаўнай мове, каб з самага пачатку забяспечыць неабходным баланс». Таму эксперты СЕ заклікаюць украінскія ўлады «перагледзець закон аб дзяржаўнай мове і падрыхтаваць закон аб нацменшасцях, прыцягваючы для кансультацый усе зацікаўленыя бакі, асабліва прадстаўнікоў нацыянальных меншасцяў і карэнных народаў».

Адмяніць санкцыі

У рэкамендацыях украінскім уладам эксперты Венецыянскай камісіі раяць таксама адмяніць палажэнні закона аб мове, якія «прадугледжваюць дыферэнцыяванае стаўленне да моў карэнных народаў, моў нацыянальных меншасцяў, якія з'яўляюцца афіцыйнымі мовамі ЕС, і моў нацыянальных меншасцяў, якія не з'яўляюцца афіцыйнымі мовамі ЕС». Акрамя таго, Кіеву прапануюць «разгледзець магчымасць адмены механізму санкцый» за парушэнне нормаў моўнага закону або «прынамсі абмежаваць яго толькі парушэннямі ў грамадскай сферы ў адносна крайніх выпадках». Эксперты раяць таксама выключыць з тэксту закона артыкул 1.6, у якім гаворыцца аб адказнасці, устаноўленай за наўмыснае скажэнне ўкраінскай мовы ў афіцыйных дакументах і тэкстах.
Закон Украіны «Аб забеспячэнні функцыянавання ўкраінскай мовы як дзяржаўнай» уступіў у сілу 16 ліпеня 2019 года. Ён замацоўвае за украінскай статус адзінай дзяржаўнай мовы, якая з'яўляецца абавязковай для органаў дзяржаўнай улады і публічных сфер на ўсёй тэрыторыі дзяржавы. Асобна ў дакуменце адзначаецца, што дзеянне закона не распаўсюджваецца на асабістыя зносіны і мову рэлігійных абрадаў.
Венецыянская камісія, афіцыйна Еўрапейская камісія за дэмакратыю праз права — кансультатыўны орган па канстытуцыйным праве, створаны пры Радзе Еўропы ў 1990 годзе. З 2002 года ўдзельнічаць у працы камісіі могуць і краіны, якія не ўваходзяць у РЕ. Сесіі праходзяць у Венецыі, адкуль і неафіцыйная назва камісіі.
Асноўная форма працы камісіі — аналіз законаў і законапраектаў дзяржаў-удзельніц, якія закранаюць праблемы канстытуцыйнага права, у тым ліку стандарты выбараў, правы меншасцяў і інш. Дакумент можа быць прадстаўлены на заключэнне камісіі самой зацікаўленым дзяржавай, іншай дзяржавай са згоды той краіны, якая прымае дакумент, а таксама Парламенцкай асамблеяй РЕ. Заключэнні камісіі шырока выкарыстоўваюцца ПАРЕ як адлюстраванне «еўрапейскіх стандартаў» у галіне дэмакратыі.
Паводле dw.com