Кожнае дзясятае беларускае дзіця жыве ў беднасці

Як сям’я і дзяржава здольныя змяніць фінансавае становішча дзяцей?

Беларуская эканоміка ўсё яшчэ аднаўляецца пасля крызісных 2015-2016 гадоў. Але беднасць не паспявае зніжацца нават такімі невялікімі тэмпамі, як адбываецца выздараўленне эканомікі. У першым квартале гэтага года ўзровень беднасці быў крыху менш за 6% — прыкладна на 1% вышэй, чым у дакрызісны 2014 годзе.
Дэмаграфічная сітуацыя, старэнне насельніцтва, назапашаныя даўгі, магчымыя страты лёгкіх грошай ад нафтавых адносін з Расіяй з-за падатковага манеўру і досыць павольнае аднаўленне эканомікі могуць негатыўна адбіцца на больш неабароненых беларусах — пенсіянерах, шматдзетных і няпоўных сем’ях.

Беларусы ўсё больш дзеляцца на багатых і бедных?

Рэсурсы, якія раней накіроўваліся на падтрымку роўнасці, вычэрпваюцца. Падчас апошняга крызісу няроўнасць паміж беларусамі ўзмацнілася. І цяпер разрыў паміж заробкамі працягвае расці, распавяла Заўтра тваёй краіны акадэмічны дырэктар BEROC Кацярына Барнукова. Разам з гэтым у сувязі са зменамі знешняй сітуацыі ў бліжэйшыя гады могуць знізіцца бюджэтныя выдаткі. Памер сацыяльных выдаткаў, і заробкаў бюджэтнікам.
Чым вышэй у грамадстве ўзровень няроўнасці, тым складаней людзям з больш бедных слаёў перайсці на больш высокі ўзровень жыцця. Пакуль сітуацыя ў Беларусі не ўяўляе сур’ёзнай пагрозы. Але калі такая тэндэнцыя працягнецца, гэта можа стаць сацыяльна небяспечнай з’явай.
Праблемы беднасці звычайным эканамічным ростам не вырашыць, перакананы старэйшы эканаміст дэпартамента па барацьбе з беднасцю і няроўнасцю Сусветнага банка Аляксандру Кожокару.
Распаўсюджванне рынкавых адносін таксама можа прывесці да пэўнага разрыву паміж багатымі і беднымі. Лагічна суправаджаць гэты працэс адпаведнай сацыяльнай палітыкай.
— У нас ёсць перавага — мы робім рэформы пасля ўсіх астатніх. Значыць, мы бачым плён у выглядзе той жа незадаволенасці людзей няроўнасцю і беднасцю. Таму можам праводзіць рэформы, думаючы аб грамадскіх наступствах, уводзячы кампенсацыйныя механізмы, — лічыць Кацярына Барнукова.
Прынцып адрасных субсідый для уразлівых груп можна пашырыць. Дзяржава прытрымліваецца палітыкі падтрымкі сем’яў з дзецьмі, тым не менш каля 85% дапамогі на дзяцей вылучаюць сем’ям з дзецьмі ва ўзросце да 2 гадоў.
— Напрыклад, сёння ў нас дапамогу на дзяцей да 3 гадоў даюць усім — і багатым, і бедным. У чым сэнс заможным людзям даваць гэтыя дапаможнікі? Яны ж не стымулююць нараджальнасць, не дапамагаюць гэтым сем’ям падтрымліваць узровень даходаў. А вось для жанчын у сельскай мясцовасці гэты дапаможнік вельмі важны, — адзначае эксперт.

Доступ да вышэйшай адукацыі можа вывесці дзяцей з групы беднякоў

Ліфт, які часцей за ўсё дазваляе вывесці дзяцей з малазабяспечаных груп у больш заможныя, — гэта адукацыя, асабліва вышэйшая школа, адзначае эканаміст Даследчага цэнтра ІПМ Глеб Шымановіч. Але ва ўмовах абсалютнай беднасці дзецям складаней атрымаць тую самую добрую адукацыю, якая б стала штуршком да больш якаснага жыцця.
— Людзі з вышэйшай адукацыяй практычна не сутыкаюцца з рызыкай абсалютнай беднасці. Гэта значыць, калі дзіця з беднай сям’і атрымала вышэйшую адукацыю, яно з вялікай верагоднасцю ўжо не будзе бедным. У той час як тыя, хто атрымлівае сярэднюю спецыяльную і сярэднюю адукацыю больш звязаны з рызыкай апынуцца ў групе абсалютна бедных. Рызыка для іх узрастае ва ўмовах крызісу, — адзначае эканаміст.
У сучасных дзяцей і моладзі нашмат больш шанцаў вырвацца з пасткі беднасці з-за шырокіх магчымасцяў традыцыйнай і самаадукацыі. Як гаворыцца ў даследаванні Сусветнага банка, у краінах з развівальнай эканомікай 47% людзей, якія нарадзіліся ў 1980-х гадах, больш адукаваныя, чым іх бацькі. У краінах з высокім узроўнем даходу такіх 57%. Больш высокая адукаванасць дазваляе ім змяніць сваё эканамічнае становішча і сацыяльны статус.
Дастаткова адукаваныя бацькі, сучасныя тэхналогіі, глабалізацыя, задэклараваны роўны доступ да адукацыі даюць беларусам шанец падняцца на сацыяльным ліфце.
У ідэале гэта павінна было б усяляць надзею на прагрэс і больш паспяховую будучыню. Але ў гэтым плане эканамічна актыўныя беларусы песімістычныя, распавёў Аляксандру Кожокару падчас семінара «Арыентацыя на будучыя пакаленні: роля інструментаў дзяржаўных фінансаў».
Песімізм можна растлумачыць нестабільным і складаным эканамічным развіццём у апошнія дзесяць гадоў. У гэты час у Беларусі была найгоршая дынаміка ва ўсім рэгіёне з пункту гледжання агульнага ўзроўню задаволенасці людзей сваім дабрабытам. Асабліва гэта адчувалася пасля апошняй рэцэсіі. Менавіта яна магла паўплываць на суб’ектыўнае ўспрыманне людзьмі сваіх магчымасцяў.
Калі людзі разумеюць, што ў іх няма шанцу вырвацца са свайго цяперашняга эканамічнага становішча, то яны прыкладваюць менш намаганняў. Гэта прыводзіць да яшчэ большага нарошчвання няроўнасці, заключае Кацярына Барнукова.