Як інфляцыя «зжырае» пенсіі: што будзе ў наступным годзе?
Намінальна пенсіі беларусаў павышаюцца, але рэальна — падаюць. Што ўплывае на іх памер, якія інструменты пенсійнага накаплення выкарыстоўваюцца і якія рэформы неабходныя гэтай сферы?
Рэальны памер пенсій (з улікам росту цэн) у лістападзе 2023 года ў параўнанні з кастрычнікам 2023 года знізіўся на 0,7%. За год пенсіі выраслі на 8,9%, сведчаць даныя Белстата. Аляксандр Лукашэнка ў канцы мінулага года падпісаў указ аб павышэнні працоўных пенсій з 1 лютага 2024 года ў сярэднім на 10%. Пракаментаваць лічбы Myfin.by папрасілі дырэктарку Беларускага саюза прадпрымальнікаў і наймальнікаў ім. Куняўскага Жанну Тарасевіч.
Восем месяцаў падзення і тры — росту
У 2023 годзе працоўныя пенсіі падвышалі двойчы — з 1 траўня і з 1 верасня — на 5%. Павышэнне выклікала і рост рэальнай пенсіі адносна папярэдняга месяца — у траўні на 5%, у верасні — на 3,9%. Крыху рэальная пенсія падрасла ў жніўні да ліпеня — на 0,6%. У астатнія месяцы назіралася падзенне: у студзені 2023 года пенсія з улікам росту коштаў паменшылася на 0,8%, у лютым — на 1,2%, у сакавіку — на 0,6%, у красавіку — на 0,4%, у чэрвені і ліпені — на 0,3%, у кастрычніку — на 0,6%.
Сярэдні памер прызначаных пенсій у лістападзе 2023 года склаў 693 рублі, што ў 2,5 разы вышэй за бюджэт пражытачнага мінімуму для пенсіянераў і складае 35,1% ад сярэдняга заробку.
Глядзіце таксама
Уся справа ў інфляцыі і заробку
Гэтая з'ява зусім не новая, адзначае Жанна Тарасевіч.
— Зніжэнне памеру пенсій можна назіраць у розныя перыяды развіцця нашай краіны. І тлумачыцца яно перш за ўсё інфляцыйнымі працэсамі, якія ёсць практычна ў кожнай краіне. Беларусь — краіна з адкрытай эканомікай, а адпаведна, узровень інфляцыі залежыць не толькі ад унутраных, але і ад знешніх фактараў. Калі інфляцыя вышэй, рэальныя даходы падаюць. За мінулы год узровень інфляцыі быў прыкладна 6-7%, а пенсія павысіліся на 10%. Так што ўсё цалкам нармальна.
Другім фактарам, які ўплывае на ўзровень пенсій, з'яўляюцца заробкі.
— Калі яны расце, то адлічэнні ў ФСАН павялічваюцца і ёсць рэсурсы для павелічэння пенсій, і наадварот. Але тут важным з'яўляецца і колькасць плацельшчыкаў, якія робяць адлічэнні ў пенсійны фонд. Нават пры добрым росце зарплаты і зніжэнні колькасці асоб, якія ажыццяўляюць адлічэнні ў ФСАН, можна не атрымаць рэзерву для павышэння пенсій. Вось чаму важна ствараць працоўныя месцы, мець высокія заробкі, атрымліваць іх не ў «канвертах», а значыць, пералічваць адлічэнні ў ФСАН.
Чаму мала работнікаў аформілі страхоўку на дадатковую пенсію?
З 1 кастрычніка 2022 года работнікі могуць аформіць страхаванне дадатковай пенсіі. На дадзены момант аформлена каля 21 тыс. дагавораў страхавання. Калі параўнаць з колькасцю занятых у эканоміцы (каля 4,2 млн), то гэта зусім няшмат.
Як лічыць Жанна Тарасевіч, прычын тут можа быць некалькі.
— Па-першае, не ўсе працоўныя, магчыма, добра інфармаваныя аб новай сістэме. Па-другое, частка насельніцтва, якая атрымлівае невысокія заробкі, не гатовая адкласці на будучую пенсію 1-3%, што азначае недаатрымаць гэтыя сродкі, якія патрэбныя ўжо сёння і цяпер на паўсядзённыя патрэбы.
Глядзіце таксама
Па-трэцяе, маецца пэўны скептыцызм аб захаванасці і прымнажэнні гэтых сродкаў у будучыні, г. зн. ёсць боязь «прагарэць». Па-чацвёртае, магчыма, бухгалтарскія службы працадаўцаў (усё роўна, дзяржаўных або прыватных) не вельмі ахвотна гатовыя браць на сябе адміністраванне гэтага працэсу, што таксама можа негатыўна ўплываць на гэты працэс.
І пятая прычына: маладое пакаленне не вельмі задумваецца пра сваю будучую пенсію, а частка ўжо доўга працуючых кажа, што позна збіраць. Але пачатак ёсць, і яго трэба развіваць. Проста трэба больш дэталёва вывучыць прычыны і распрацаваць мерапрыемствы па стымуляванні дадзенага працэсу.
Ці трэба працягваць рэформы?
БСПН ужо больш за 10 гадоў прасоўвае сваю канцэпцыю пенсійнай рэформы. Саюз лічыць, што варта паступова выраўніваць долю адлічэнняў ад працаўнікоў і працадаўцаў. Цяпер гэта 1% і 34%.
Па словах кіраўніка Саюза, частка прапаноў ужо рэалізавана. Напрыклад, па развіцці назапашвальнай часткі пенсіі і некаторыя іншыя. Нерэалізаваным з'яўляецца прапанова паступовага пераразмеркавання пенсійнай нагрузкі паміж наймальнікам і працаўніком. У большасці развітых краін такое размеркаванне арганізавана пароўну. У краінах ЕАЭС, узровень абавязковых адлічэнняў у ФСАН Беларусі для наймальнікаў самы высокі, а гэта адмоўна ўплывае на канкурэнтаздольнасць айчыннай прадукцыі. Таму гаворка ідзе аб зніжэнні нагрузкі на наймальніка.
«Зразумела, што для гэтага трэба адшукаць рэзервы, якіх у перыяд санкцыйнага ціску, не вельмі шмат. Так што прыйдзецца пачакаць. Але БСПН гатовы да канструктыўнага дыялогу і абмеркавання дадзенай тэматыкі са сваімі сацыяльнымі партнёрамі», – рэзюмавала дырэктар Саюза.