Адукацыя па-беларуску. Як сілавікі рэпрэсуюць педагогаў і іх навучэнцаў
Сярод тысяч людзей, якія прайшлі праз кабінеты сілавікоў і беларускія турмы, ёсць зусім яшчэ дзеці — школьнікі і студэнты. Гэты ж лёс не абмінуў, на жаль, і іх настаўнікаў і выкладчыкаў.
Сілавікі «вычышчаюць» сферу адукацыі. Ілюстрацыйнае фота «НЧ»
Кандыдаты навук, «якія не саромеліся выказвацца», студэнты, паказальна затрыманыя ў актавай зале за тое, што сарвалі дзяржсцяг, збіты, арыштаваны і звольнены настаўнік працоўнага навучання, школьнікі-«экстрэмісты», якія адміністравалі тэлеграм-канал і атрымалі тэрміны ў калоніі — «Медыязона» сабрала выпадкі рэпрэсій у сферы адукацыі.
Выкладчыкі
Выкладчыкі ВНУ трапляюць у хронікі затрыманняў часцей за настаўнікаў. Так, нядаўна сілавікі зрабілі справаздачу аб затрыманні: у тэлеграм-канале, блізкім да сілавікоў, з'явілася «пакаяльнае відэа» з Надзеяй Старавойтавай і Наталляй Сівіцкай.
Надзея Старавойтава — кандыдатка філалагічных навук і дацэнт кафедры беларускай і рускай моў БДЭУ, выкладала беларускую мову. Наталля Сівіцкая — выкладчыца рускай мовы ў БДУФК, кандыдатка філалагічных навук. У паведамленні сілавікоў гаворыцца, што выкладчыцы «бчб-шнікам ставілі экзамены «аўтаматам», а хлопцаў з актыву ўнівера і прыхільнікаў улады — наадварот валілі «па бязмежжы». На відэа затрыманыя кажуць, што ўдзельнічалі ў пратэстах у Мінску ў 2020 годзе і выходзілі на праезную частку. Што цяпер з імі — невядома. Верагодна, гаворка можа ісці пра крымінальную справу паводле артыкула аб грубым парушэнні парадку.
У сакавіку 2023 года была затрымана Наталля Мартусевіч, загадчыца кафедры МДУ. У жніўні ў прэс-службе СК паведамілі, што яна абвінавачваецца па артыкуле аб распальванні варожасці. Паводле версіі следчых, у сакавіку-красавіку 2022 года Мартусевіч публікавала ў сацсетках запісы, «не саромеючыся ў сваіх выказваннях у дачыненні да беларусаў, расійцаў і вайскоўцаў».
У Полацкім дзяржаўным універсітэце ў чэрвені 2023 года прайшлі масавыя затрыманні і звальненні выкладчыкаў. Па артыкуле аб распаўсюджанні экстрэмісцкіх матэрыялаў на 13 і 15 сутак былі арыштаваны дацэнт кафедры гісторыі і турызму Віктар Чараўко і дацэнт кафедры канстытуцыйнага права і дзяржкіравання Сяргей Глазырын. Пасля арышту яны былі звольнены «па пагадненні бакоў».
Намеснік дэкана інжынерна-будаўнічага факультэта Юрый Кежа «данаціў у экстрэмісцкія фонды» і пасля «кампенсацыі шкоды» застаўся на волі.
Глядзіце таксама
У красавіку 2023 года была затрымана Аксана Улановіч, дацэнт кафедры тэорыі і практыкі перакладу БДУ, якая выкладала ў некалькіх універсітэтах. Як сказана ў паведамленні сілавікоў, яе абвінавацілі ў «сістэматычным «зліве» інфармацыі замежным забароненым арганізацыям». Аўтары канала сцвярджаюць, што выкладчыца адпраўляла паведамленні ў бот зваротнай сувязі канала «Беларусь галаўнога мозгу», цяпер, як яны пішуць, яна звольнена, з ёй праводзяцца следчыя дзеянні.
Былога выкладчыка БДУІР Мікалая Банькова сілавікі затрымалі ў студзені 2023 года. Мікалая суд арыштаваў на 15 сутак па артыкуле аб дробным хуліганстве, на волю ён не выйшаў — яму прад'явілі абвінавачанне па артыкуле аб фінансаванні экстрэмісцкай дзейнасці праз данаты. Банько выкладаў дысцыпліны «Устройства і эксплуатацыя сродкаў сувязі», «Тэхнічная падрыхтоўка», «Спецыяльная падрыхтоўка», «Тактыка-спецыяльная падрыхтоўка». Зараз старонка пра яго на сайце БДУІР выдалена.
Студэнты
Рэпрэсіі закранулі і студэнтаў універсітэтаў. У БДУ, напрыклад, знялі «пакаяльнае» відэа са студэнтам трэцяга курса юрфака. На відэа ён кажа, што «дазволіў сабе публічна распаўсюджваць дыскрэдытуючыя звесткі ў дачыненні да адміністрацыі факультэта, а таксама звесткі, якія ганяць імідж БРСМ факультэта». Што з ім цяпер, працягвае ён вучыцца або адлічаны — невядома.
Студэнт аднаго з каледжаў у Бабруйску стаў фігурантам крымінальнай справы аб садзейнічанні экстрэмісцкаму фарміраванню, сілавікі затрымалі яго ў траўні 2023 года і знялі «пакаяльнае відэа». На відэа малады чалавек кажа, што пасля пачатку поўнамаштабнай вайны падпісаўся на «мноства ўкраінскіх паблікаў» і тэлеграм-канал палка Каліноўскага, у якім «пісаў гадасці пра расійскіх вайскоўцаў».
Дваіх студэнтаў каледжа ў Ваўкавыску ўзялі пад варту проста ў актавай зале каледжа ў прысутнасці іншых студэнтаў. Іх абвінавацілі па артыкуле аб здзеку з дзяржсімвалаў за тое, што ноччу яны сарвалі тры дзяржсцягі. Паводле паведамлення пракуратуры, гаворка ідзе пра 18-гадовага і 19-гадовага жыхароў Жабінкі.
Глядзіце таксама
Адным з узятых пад варту быў 19-гадовы Елісей Кузняцоў — ужо асуджаны на два гады «хатняй хіміі» па артыкуле аб пагрозе прымянення гвалту ў дачыненні да супрацоўнікаў міліцыі з ужываннем гаручых сродкаў — з-за кінутай у міліцэйскі аўтамабіль бутэлькі з запальнай сумессю. На момант здзяйснення «злачынства», у 2020-м годзе, яму было 16 гадоў. За парушэнні на «хатняй хіміі» Кузняцову зрабілі больш жорсткім пакаранне, адправіўшы на 7.5 месцаў у калонію.
Ён выйшаў на волю ў снежні 2022 года і ў траўні 2023-га зноў быў узяты пад варту — па справе аб «абражаных» сцягах.
Настаўнікі
Пад рэпрэсіі ў Беларусі трапілі і настаўнікі ў школах — дзяржаўных і прыватных (большая частка апошніх была закрыта ў 2022 годзе).
Настаўнік прыватнай школы і дзіцячы пісьменнік «Смарт Скул» Дзмітрый Юртаеў быў асуджаны па абвінавачанні ў абразе Лукашэнкі і распальванні варожасці. Яму прысудзілі 2 гады калоніі. Што менавіта палічылі «распальваннем варожасці» і «абразай Лукашэнкі» — невядома.
Глядзіце таксама
Настаўнік з Магілёва Васіль Плешкуноў быў арыштаваны на 10 сутак у 2020 годзе, сілавікі затрымалі яго проста ў школе. Пасля гэтага ён быў звольнены, у 2023 годзе яго збілі супрацоўнікі ГУБАЗіКа, пасля чаго яго зноў судзілі за рэпост — па артыкуле аб распаўсюджанні экстрэмісцкіх матэрыялаў. Аплаціць штраф яму дапамаглі вучні, а потым Плешкунову давялося з'ехаць з краіны пасля званка з пагрозамі.
У канцы 2022 года ў Мёрах затрымалі «чалавека года Віцебшчыны» Вітольда Ермаленку — настаўніка вышэйшай катэгорыі і лаўрэата прэміі Лукашэнкі «За духоўнае адраджэнне». Ён быў сярод 13 чалавек, затрыманых падчас «хапуна» ў горадзе. Пра прычыны затрымання нічога невядома.
Школьнікі
Пра выпадкі масавых затрыманняў школьнікаў, на шчасце, нічога не вядома. Але прэцэдэнты ёсць. Вядомы выпадак, калі школьнік стаў заложнікам сілавікоў. Так здарылася з 15-гадовым Арцёмам Вайцяховічам, братам Сяргея Вайцяховіча, стваральніка тэлеграм-канала беларускіх чыгуначнікаў, які публікуе звесткі пра перамяшчэнне расійскай тэхнікі ў Беларусі.
Арцёма затрымалі проста ў школе ў студзені 2023 года, і ён дагэтуль знаходзіцца ў СІЗА. Падставай для затрымання стаў канфлікт з іншым вучнем. Арцёма абвінавацілі нібыта ў вымагальніцтве грошай, хоць, як расказаў Сяргей, сітуацыя была ўладжана на ўзроўні бацькоў і кіраўніцтва школы.
Праз некалькі дзён пасля затрымання Арцёма з Сяргеем звязаліся сілавікі (Сяргей мяркуе, што гэта былі супрацоўнікі КДБ). Яны паставілі яму ўмову: каб вызваліць брата, Сяргей павінен выдаліць канал і спыніць любую дзейнасць. Сяргей адмовіўся, яго 15-гадовы брат ужо больш за паўгода знаходзіцца ў СІЗА.
Глядзіце таксама
У 2020 годзе ў МУС зрабілі справаздачу аб затрыманні 15-гадовага адміністратара тэлеграм-канала «Даныя карнікаў Беларусі» з Добруша. Падлетак, як паведамляла прэс-служба МУС, «у мэсэнджары абнаўляў і размяшчаў інфармацыю пра супрацоўнікаў органаў унутраных спраў рэспублікі». Імя затрыманага сілавікі не называюць, пра яго лёс нічога невядома.
Акрамя таго, нядаўна па справе СНБШ быў асуджаны 17-гадовы Мікіта Бруй — яго абвінавацілі па артыкуле аб стварэнні экстрэмісцкага фарміравання і рэабілітацыі нацызму і прысудзілі да трох гадоў калоніі.
Па гэтай жа справе судзілі 17-гадовага Алега Дабрынёва. Яму, разам з трыма ўдзельнікамі справы, суд прызначыў пакаранне ад 3 да 3,5 гадоў калоніі. За тое, што хлопец адміністраваў тэлеграм-канал, яму паставілі ў віну« стварэнне экстрэмісцкага фарміравання або ўдзел у ім і садзейнічанне экстрэмісцкай дзейнасці».