Арцём Шрайбман: «Беларусы застаюцца надзіва ўстойлівымі да ўздзеяння прапаганды»
Улада Лукашэнкі цяпер залежыць ад Расіі і ад уласных сілавікоў, і гэта разумеюць як ён сам, так і ўрад, так і гэтыя самыя сілавікі. У іх таксама няма нейкай выразнай альтэрнатывы, акрамя як стаяць за яго гарой, асабліва пасля таго, што яны ўсе разам зрабілі пасля 2020 года.
Чаму чыноўнікі не адказваюць на публічнае хамства з боку свайго кіраўніка? Пра што кажа рост задаволенасці эканамічнай сітуацыяй у краіне? Гэтыя пытанні чытачы «Люстэрка» задалі палітычнаму аналітыку Арцёму Шрайбману.
«Свядома выкарыстоўвае чыноўнікаў як баксёрскую грушу»
— Аляксандр Лукашэнка на адной з нарад пагражаў сваім чыноўнікам: «Крок налева, крок направа — да сценкі паставім. Як пытанні нейкія вырашыць — ну проста бяда: сам вызначаеш пытанні, сам ставіш заданні, і сам едзеш правяраеш, і потым робіш замест вас. Я тут асабліва не паруся з нагоды таго, падтрымайце вы мяне ці не. Я дамоўлюся з беларускім народам. Я тры дзясяткі гадоў знаходжу з ім агульную мову. А вось вы падумайце, з кім вы будзеце працаваць». Чаму чыноўнікі церпяць гэта? І чаму Лукашэнка так не размаўляе з сілавікамі?
— Бунтаваць ці нават пярэчыць Лукашэнку ім проста страшна. Звальняцца ў тэорыі можна. Але, наколькі вядома, сыходзіць з сістэмы на такім узроўні, як урад, па ўласнай волі не так проста.
Адразу ж паўстануць пытанні: а чаму менавіта цяпер, перад прэзідэнцкай кампаніяй, у такі адказны для ўлады перыяд? Сілавікі тут жа возьмуць такога экс-чыноўніка, а магчыма і ўсю ягоную сям'ю, на вельмі шчыльны кантроль, каб знайсці нешта, што растлумачыць Лукашэнку, чаму гэты чалавек менавіта цяпер зрабіў такі выбар.
Глядзіце таксама
Кар'ернай альтэрнатывай для большасці з іх застаецца Расія. Але і там пры прызначэнні на высокія пасады ў дзяржкарпарацыях або банках квітнее сваё кумаўство. Мала хто, як, напрыклад, былыя прэм'еры Сяргей Румас або Андрэй Кабякоў, могуць, карыстаючыся сваімі былымі сувязямі або вагой сваёй ранейшай пасады, знайсці нейкую раўнацэнную пазіцыю ў буйным расійскім бізнесе. Для большасці беларускіх чыноўнікаў гэта будзе пераход з паніжэннем.
У беларускім прыватным сектары ў тэорыі магло б знайсціся месца экс-міністрам. І такія прыклады ёсць. Але не пасля гучнага разносу ў Лукашэнкі і невытлумачальнай адстаўкі. У такім выпадку прыватная кампанія або банкі маглі б проста баяцца браць гэтых людзей на працу.
Зразумела, што ў тых, хто застаўся ў сістэме на высокім узроўні пасля 2020 года, былі б сур'ёзныя праблемы з легалізацыяй на Захадзе, не кажучы ўжо пра тое, што многія з іх там пад санкцыямі. Плюс не варта спісваць з рахункаў асаблівую псіхалогію гэтых людзей. Большасць з іх прапрацавалі ў гэтай бюракратычнай, аўтарытарнай, савецкай па сваім духу сістэме доўгія гады, а часам нават дзесяцігоддзі.
Глядзіце таксама
Для іх такая мадэль размовы начальніка з падначаленым — гэта нешта нармальнае. Асабліва калі гаворка ідзе аб вышэйшым кіраўніцтве краіны. Я ўпэўнены, што многія з іх сапраўды гэтак жа маюць зносіны са сваімі падначаленымі.
Многія з іх разумеюць ці, прынамсі, павінны разумець, што Лукашэнка свядома выкарыстоўвае іх як баксёрскую грушу для таго, каб здацца народным заступнікам перад чарговай электаральнай кампаніяй. У нейкім сэнсе гэта частка іх службовых абавязкаў: дапамагаць начальніку выгадна глядзецца на іх фоне.
А розніца ў танальнасці пры зносінах з грамадзянскімі чыноўнікамі і сілавікамі тлумачыцца проста. Лукашэнка мае рацыю, калі кажа, што яму для захавання ўлады не патрэбная падтрымка міністраў ці губернатараў. Яго ўлада залежыць ад Расіі і ад сілавікоў, і гэта разумеюць як ён сам, так і ўрад, так і гэтыя самыя сілавікі. У іх таксама няма нейкай выразнай альтэрнатывы, акрамя як стаяць за яго гарой, асабліва пасля таго, што яны ўсе разам зрабілі пасля 2020 года.
Глядзіце таксама
Але хваляваць або злаваць сілавы блок Лукашэнкі сапраўды няма чаго. А вось зняць нейкія папулісцкія вяршкі з чарговага разносу разгубленых бюракратаў, якія чырванеюць і апускаюць вочы, — гэта заўсёды прыемна. Гэта абсалютна бязбольны і бясплатны піяр. Гэтым ролікам нават не трэба накручваць прагляды ў YouTube. Іх з задавальненнем глядзяць, прычым не толькі беларускія гледачы.
Я магу толькі ўявіць, наколькі гэтыя разносы — запатрабаваная рубрыка сярод адданых тэлегледачоў. Таму мы можам чакаць вялікую працу Лукашэнкі ў гэтым жанры па меры набліжэння кампаніі наступнага года.
Глядзіце таксама
«Беларусы застаюцца ўстойлівымі да ўздзеяння прапаганды»
— З'явілася новае даследаванне настрояў беларусаў. Згодна з ім, палярызацыя меркаванняў у грамадстве захоўваецца: колькасць прыхільнікаў і праціўнікаў дзеючай улады не мяняецца, а іх крайнія сегменты па-ранейшаму вельмі негатыўна ставяцца адзін да аднаго. Пры гэтым расце задаволенасць сітуацыяй у краіне, а наратывы прапаганды засвойвае ўсё больш людзей. Пра што гэта кажа?
— Па-першае, задаволенасць расце далёка не ва ўсяго беларускага грамадства. Іх ацэнкі сітуацыі ў краіне наўпрост залежаць ад рэпрэсій, палітычнага клімату і ўсяго таго, што, хутчэй, хвалюе нас з вамі. Для большасці, уключаючы многіх з тых, хто галасаваў за апазіцыю ў 2020 годзе, іх сённяшнія ацэнкі і самаадчування ў першую чаргу залежаць ад таго, што яны бачаць прама цяпер вакол сябе.
Дык вось, прама цяпер наша эканоміка паказвае хуткі аднаўленчы рост пасля падзення 2022 года. Гэты рост вышэйшы, чым яшчэ нядаўна прадказвалі многія незалежныя і міжнародныя эканамічныя структуры.
Так, можна доўга казаць пра тое, што гэты рост нездаровы, што ён забяспечаны расійскім абаронным замовай і актыўным стымуляваннем эканомікі з боку дзяржавы. Але людзі ў моманце адчуваюць не гэта, а наступствы, гэта значыць сам эканамічны рост.
Заробкі павялічваюцца ўжо які месяц апераджальнымі тэмпамі. І тут прычыны таксама не такія вясёлкавыя, як хацелася б улады. На рынку — востры дэфіцыт кадраў, і наймальнікі вымушаныя павышаць заробкі, каб не застацца без супрацоўнікаў.
Але самі людзі, калі яны не ўладальнікі бізнесаў, у першую чаргу адчуваюць рост сваіх рэальных даходаў. Інфляцыя ўсё яшчэ стрымліваецца адміністрацыйнымі мерамі. І зноў любы эканаміст вам скажа, што гэта нездаровая сітуацыя.
Больш за паўтары тысячы кампаній у Беларусі ўжо працуюць без абаротнага капіталу. Толькі за першы квартал гэтага года рост на 25%. Але гэта адкладзеная праблема. У моманце пакуль што адчуваюцца плён ад кантролю коштаў.
Падобная логіка працуе і з вайной. Так, Менск здае нейкія з сегментаў свайго суверэнітэту Расіі. Але сярэдні грамадзянін бачыць тое, што на Беларусь не падаюць бомбы і ракеты, а беларускага мужчыну не цягнуць у акопы. Гэта і закладваецца ў пазітыўныя ацэнкі сітуацыі.
Глядзіце таксама
Складана сказаць, якая частка грамадства пакутуе ад рэпрэсій, ад расстання з блізкімі, якія з'ехалі, ад напаўзачыненых межаў настолькі, што гэта пераважвае ўсе пералічаныя фактары. Але гэта відавочна не большасць з дзевяці мільёнаў чалавек.
Тое ж самае тычыцца аўдыторыі незалежных СМІ ў параўнанні з дзяржаўнымі. Блакаванні, рэпрэсіі праз падпіску, запаўненне вакууму, які застаўся на медыйным полі пасля зачысткі расійскім і беларускім праўладным кантэнтам, — усё гэта дае свой вынік. Ён не такі, як хацелася б двум рэжымам.
Па многіх пытаннях, накшталт поўнай салідарызацыі з дзеяннямі Расіі ў гэтай вайне, беларусы застаюцца надзіва ўстойлівымі да ўздзеяння прапаганды. Але нейкія з прапагандысцкіх наратываў сапраўды засвойваюцца імі лепш, чым тое, што кажуць незалежныя СМІ і апазіцыйныя дзеячы, як паказала даследаванне «Беларускага трэкера пераменаў».