Беларусь у топе па пераследзе журналістак

Самыя суровыя прысуды ў свеце жанчынам, якія працуюць у СМІ, прызначаныя ў трох краінах. Беларусь — сярод іх.

У Міжнародны жаночы дзень «Рэпарцёры без межаў» (RSF) б'юць трывогу адносна працягласці прысудаў, атрыманых жанчынамі-журналісткамі, паказваючы, што, хоць толькі 12,7% журналістаў, затрыманых на дадзены момант ва ўсім свеце, складаюць жанчыны (69 жанчын, 474 мужчыны), жанчыны атрымалі пяць з дзевяці вынесеных самых працяглых прысудаў для журналістаў з пачатку 2023 года.

Гэтыя пяць жанчын-журналістак, знакавыя фігуры ў Беларусі, М'янме і Бурундзі, былі прысуджаныя да турэмнага зняволення тэрмінам ад 10 гадоў да пажыццёвага зняволення.

Нягледзячы на тое, што жанчыны ў меншасці сярод журналістаў, якія знаходзяцца цяпер у турмах, яны атрымалі 55% самых працяглых прысудаў, вынесеных супрацоўнікам СМІ са студзеня 2023 года. Ніколі так шмат журналістак не падвяргаліся такому суроваму пакаранню.

Якія навіны даходзяць ад журналісткі Марыны Золатавай на волю?

Тры з пяці самых працяглых прысудаў журналісткам былі вынесеныя Марынай Золатавай, Людмілай Чэкінай і Валерыі Касцюговай у Беларусі, а ў М'янме быў вынесены самы працяглы з усіх — пажыццёвы прысуд Шын Дэве. Ужо з'яўляючыся аднымі з найбуйнейшых «турэмшчыкаў» журналістаў, гэтыя дзве краіны таксама сурова караюць жанчын за тое, што яны асмельваюцца абараняць свабоду паведамляць навіны. У студзені 2023 года радыёвядучая Фларыян Ірангабіе стала першай журналісткай, асуджанай у Бурундзі, якая атрымала дзесяцігадовы тэрмін зняволення.

«Беспрэцэдэнтны пераслед жанчын-журналістаў звязаны з тым фактам, што асноўнымі фігурамі, якія ўвасабляюць журналістыку, усё часцей становяцца жанчыны. У гэты міжнародны дзень барацьбы за правы жанчын я хацеў бы падкрэсліць непахісную прыхільнасць ўсёй каманды RSF падтрымцы жанчын-журналістаў. Гэта ўключае прадастаўленне грантаў на аказанне дапамогі 140 жанчынам-журналістам у 2023 годзе. Мы таксама падтрымліваем розныя праекты, такія як будаўніцтва спецыяльнага памяшкання ў Газе, каб жанчыны-журналісты маглі працягваць працаваць, арганізацыя навучання журналістак асвятленню выбараў у Сенегале і праграма семінараў для больш чым 100 журналістак сумесна з нашым мясцовым партнёрам у Індыі, сеткай жанчын у сродках масавай інфармацыі», — заяўляе Крыстафер Дэлуа, генеральны сакратар «Рэпарцёраў без межаў».

Найбуйнейшыя пераследнікі журналістак

Толькі Беларусь адказная за тры з пяці самых суровых пакаранняў, прызначаных журналісткам, прысуды ад 10 да 12 гадоў турэмнага зняволення, вынесеныя ў 2023 годзе Марыне Золатавай (Tut.by), Людміле Чэкінай (Tut.by ) і Валерыі Касцюговай («Беларускі штогоднік»). «Усё больш актыўныя і прыкметныя ў публічнай сферы журналісткі, якія працуюць у незалежных СМІ, якія крытыкуюць улады, зазналі асабліва жорсткае абыходжанне пасля пратэстаў пасля выбараў у жніўні 2020 года», — сказала Жанна Кавелье, кіраўніца аддзела RSF ва Усходняй Еўропе і Цэнтральнай Азіі. 

«Яна не «бос», а мяккая, ціхая сіла». Калегі — пра гендырэктара TUT.BY палітзняволеную Людмілу Чэкіну

У Бурундзі Фларыян Ірангабіе, вядучая радыёшоу, прысуджаная да дзесяці гадоў пазбаўлення волі ў студзені 2023 года, хаця аніводная журналістка не была асуджана па меншай меры на пяць гадоў, з'яўляецца адзінай журналісткай, якая зараз знаходзіцца пад вартай у гэтай цэнтральнаафрыканскай краіне. Асуджаная за «падрыў унутранай бяспекі нацыянальнай тэрыторыі», яна пражывала ў суседняй Руандзе і працавала на радыё Ігіканіра, радыёстанцыі, якая крытыкуе ўрад Бурундзі. Вярхоўны суд Бурундзі пакінуў у сіле яе прысуд па апеляцыі ў мінулым месяцы.

Ваенная хунта М'янмы пайшла яшчэ далей у сваім пераследзе журналістаў у студзені 2024 года, калі рэжысёрка-дакументалістка Шын Дэве была прысуджана да пажыццёвага зняволення, што стала самым суровым пакараннем, прызначаным любому супрацоўніку СМІ з часоў ваеннага перавароту ў лютым 2021 года. Агулам 62 іншых супрацоўнікаў сродкаў масавай інфармацыі, уключаючы сем жанчын, на дадзены момант утрымліваюцца ў турмах М'янмы, што падкрэслівае ступень крайняй нецярпімасці хунты да свабоды прэсы.

«Трымаецца бадзёра, нават з камеры дае свае прагнозы і парады». Хто такая Валерыя Касцюгова, якую судзіць рэжым?

У Іране працягваюць узмацняцца рэпрэсіі супраць журналістаў з моманту стварэння пратэснага руху «Жанчыны, жыццё, свабода». Пасля асвятлення смерці курдскай студэнткі Махсы Аміні ў верасні 2022 года журналісткі Элахе Махамадзі і Нілуфар Хамедзі ў кастрычніку 2023 года былі прысуджаныя да трох тэрмінаў турэмнага зняволення агулам 12 і 13 гадоў адпаведна. Але ў адпаведнасці з прынцыпам несумячшэння прысудаў яны павінны былі адбыць толькі самы працяглы з трох тэрмінаў, а менавіта шэсць і сем гадоў турэмнага зняволення адпаведна. Махамадзі і Хамедзі былі ўмоўна вызваленыя ў студзені пасля 15 месяцаў утрымання пад вартай, але яны рызыкуюць быць вернутымі ў турму пасля разгляду іх апеляцый. Чатыры жанчыны-журналісткі цяпер знаходзяцца ў зняволенні ў Іране, у тым ліку Наргес Махамадзі, лаўрэатка Нобелеўскай прэміі міру за 2023 год, якая ўтрымліваецца пад вартай з лістапада 2021 года.