«Хітры ліс будзе думаць пра сваё палітычнае выжыванне»
Беларускі кіраўнік відавочна не хоча пасылаць свае войскі ў мясарубку, але ці выстаіць супраць Крамля? І ці будзе Крэмль настойваць на тым, каб Лукашэнка адправіў свае войскі ва ўкраінскую мясарубку? Пра гэта ў «Позірку» разважае палітолаг Аляксандр Класкоўскі.
Мабілізацыі ў Беларусі не будзе. Аляксандр Лукашэнка паспяшаўся заявіць аб гэтым, востра адчуваючы, наколькі непапулярная сярод суграмадзян вайна ва Украіне. Лукашэнка і тут не прамінуў мазнуць палітычных апанентаў, якія спрабуюць-дэ «перакінуць гэты масток» паміж мабілізацыяй у Расіі і яе магчымасцю ў Беларусі.
«Мы не збіраемся мабілізоўваць. Гэта хлусня», — сказаў правадыр рэжыму 23 верасня ў мемарыяльным комплексе «Хатынь».
На самай справе беларусы ўстрывожыліся не з-за рыторыкі апазіцыйных лідараў, а па прычыне відавочнай цеснай звязкі Крамля і Мінска ў ваеннай сферы. Тым больш што пару дзён таму сам Лукашэнка падкрэсліў: «...У нас агульныя ўзброеныя сілы фактычна».
Нават «красаўцы» правадыра не рвуцца пад украінскія кулі
Пытанне, уступіць ці Лукашэнка ў вайну супраць Украіны сваімі войскамі, стала ўжо сакраментальным. Пакуль правадыр рэжыму па-майстэрску адбаярываецца, і гэта зразумела.
Жнівеньскае апытанне Chatham House паказала: толькі 3% рэспандэнтаў лічаць, што Беларусі варта прыняць удзел у ваенных дзеяннях на баку Расіі. Гэта менш статыстычнай хібнасці выбаркі (3,5%). І гэта азначае, што нават ядзерны электарат кіраўніка ў большасці сваёй такую ідэю не падтрымлівае.
Не вераць беларусы і ў высокі маральны дух свайго войска ў выпадку яе адпраўкі ва Украіну. Толькі 18% апытаных мяркуюць, што іх суайчыннікі ў пагонах прынялі б актыўны ўдзел у вайне супраць паўднёвых суседзяў. Іншыя адказы: «адмовіліся б ваяваць, выконваць загады, склалі зброю» (20%), «паспрабавалі б любымі спосабамі збегчы з зоны баявых дзеянняў» (17%), «звольніліся б з арміі» (14%), «здаліся ў палон украінскім салдатам» (8%).
Пра настроі ў самой арміі можна судзіць толькі ўскосна. Але паколькі, як абвяшчае ходкі выраз, армія і народ адзіныя, можна выказаць здагадку, што і сярод саміх ваенных ахвотных падстаўляць галаву пад украінскія кулі (або каб цябе разарвала на шматкі ракета амерыканскага «Хаймарса») нягуста.
Лукашэнку напэўна кладуць на стол гэтыя лічбы. Падобныя лічбы, як можна выказаць здагадку, даюць і закрытыя апытанні «сваіх» сацыёлагаў. Да таго ж у правадыра рэжыму працуе ўласная чуйка. Ён выдатна разумее, што ўлезці ў вайну сваёй арміяй азначае падпісаць сабе як палітыку вельмі жорсткі прысуд.
Цынкавыя труны з Украіны могуць падняць на пратэсты нават тых, хто іх заўсёды цураўся. І нават «красаўцы» правадыра (так любоўна ён назваў сілавікоў, якія душылі пратэсты ў 2020-м), якія ўяўляюць сябе тэрмінатарамі, калі беспакарана месяць бяззбройных суграмадзян з іншымі поглядамі, наўрад ці будуць у захапленні ад ролі гарматнага мяса.
Для ўкраінскіх байцоў, загартаваных рэальнай вайной і якія да таго ж засланяюць свае дамы, сваіх маці, жонак і дзяцей, акажацца толькі справай тэхнікі перамалоць нібыта элітныя (а такіх няшмат), але па-сапраўднаму не чуўшых паху пораху падраздзяленні Узброеных Сіл Беларусі. Лукашэнка страціць сілы, якія завастрыў і супраць бунтаў. Яго электарат стане яшчэ больш куртатым, унутранае становішча — хісткім, як стары зэдлік.
Пуціну не з рукі ламаць апошняга саюзніка праз калена
Нарэшце, Лукашэнка не можа не разумець, што прыгожай перамогі ў гэтай вайне ў Расіі ўжо дакладна не будзе. А па вялікім рахунку, намаляваўся яе капітальны гістарычны аблом. І цяпер, трапіўшы ў пераплёт саюзніка імперыі, па-добраму самы час думаць, як адплысці ад гэтага «Тытаніка».
Так, Уладзімір Пуцін закусіў цуглі, спрабуе згуляць ва-банк. Пры гэтым, згодна з прагнозам шэрагу экспертаў, мабілізацыя там можа аказацца малаэфектыўнай. Па-першае, могуць не набраць патрэбнай колькасці людзей (многія расійцы хварэюць за імперыю са шклянкай ля тэлевізара, але, як мы ўжо бачым, усяляк увільваюць ад «свяшчэннага абавязку»). Па-другое, вельмі сумніўная баяздольнасць спехам пазбіваных падраздзяленняў.
Так што спакуса прыцягнуць сілы саюзніка можа абвастрыцца. Але не факт, што ўдасца яго даціснуць, і што так ужо будуць даціскаць.
Па-першае, Лукашэнка ў якасці адмазкі педалюе неабходнасць трымаць сваімі войскамі шчыт супраць НАТА: інакш, маўляў, удараць рускім братам у спіну. І Пуцін з яго канспіралагічным мысленнем збольшага здольны верыць у гэтую міфалогію.
Па-другое, крамлёўскія стратэгі чыста арыфметычна, напэўна, мяркуюць, што больш-менш баяздольная частка беларускага войска невялікая (элітныя сілы спецыяльных аперацый — гэта толькі некалькі тысяч байцоў) і гэтая жменька не ў стане моцна паўплываць на сюжэт вайны.
Па-трэцяе, Пуцін можа не захацець (пакуль) ламаць праз калена апошняга саюзніка. А тое, што Лукашэнка будзе яшчэ мацней адвільваць ад прамога ўдзелу ў вайне, каню зразумела.
Свая кашуля бліжэй да цела
Праўда, тут вымалёўваецца новая рамка ў сувязі з «рэферэндумамі» на захопленых тэрыторыях Украіны. Відавочна, што яны будуць абвешчаныя расійскімі землямі. І тады беларускага саюзніка могуць заклікаць абараняць межы «Саюзнай дзяржавы».
Але ў дамове 1999 года аб стварэнні гэтага папяровага сімулякра «брацкай інтэграцыі» фармулёўка даволі імглістая: «Дзяржавы-удзельніцы забяспечваюць цэласнасць і недатыкальнасць тэрыторыі Саюзнай дзяржавы». Як менавіта забяспечваюць — можна трактаваць па-рознаму. І Мінск аддасць перавагу ў якасці такой абароны маляваць гатоўнасць не даць праклятым натаўцам усадзіць нож у спіну рускім братам. Прасцей кажучы: нашы войскі роўна сядзяць на пятай кропцы.
Так, ёсць яшчэ абавязацельствы ў рамках АДКБ. Але, па-першае, і ў дамове аб калектыўнай бяспецы фармулёўка таксама расплывістая: у выпадку агрэсіі супраць адной з дзяржаў-членаў іншыя «неадкладна дадуць яму неабходную дапамогу, уключаючы ваенную». Так рэжым Лукашэнкі і цяпер, калі разабрацца, аказвае такую дапамогу: дае расійцам для вайны сваю тэрыторыю, інфраструктуру, шпіталі і іншае. І хопіць. Як у старой песні: а на большае ты не разлічвай.
Па-другое, АДКБ ужо паказала сваю анемічнасць у кіргізскім, армянскім сюжэтах. І ў выпадку з Арменіяй, напрыклад, параліч волі дэманструе перш за ўсё Масква. Дый Мінск не спяшаецца ўпісацца за Ерэван, таму што з Баку ў яго выгадныя гешэфты. Тытунь паасобку, карацей кажучы. На паверку ўсё гэта постсавецкая хаўрусніцтва аказваецца гнілым, беспрынцыповым, кан'юнктурным.
Так што, хоць Лукашэнка ў кантэксце гэтай вайны адчувае сябе ўсё больш няўтульна, далёка не факт, што беларускія войскі ў яе ўступяць. Хітры ліс будзе думаць пра сваё палітычнае выжыванне.