Гутэрыш: Разнастайнасць чалавецтва — скарб, а не пагроза

2 кастрычніка, у 154-ты дзень народзінаў знакамітага індуса Махатмы Гандзі, свет адзначае Міжнародны дзень негвалтоўнага супраціву — тэорыі, вельмі блізкай беларусам.

Махатма Гандзі, увасабленне міру і адмаўлення ад гвалту, пакінуў глыбокі след у гісторыі сваёй непахіснай прыхільнасцю ахімсе — прынцыпу негвалтоўнасці. Яго філасофія адыграла важную ролю ў барацьбе Індыі за незалежнасць і працягвае натхняць асобных людзей і арганізацыі па ўсім свеце. У 2007 годзе Арганізацыя Аб'яднаных Нацый назвала 2 кастрычніка, дзень народзінаў Махатмы Гандзі, Міжнародным днём негвалтоўнасці. Прынцыпы Гандзі не абмяжоўваюцца запісам у падручніках — яны і сёння актыўна фарміруюць свет вакол нас.

Сутнасць негвалтоўнасці Гандзі

Філасофія негвалтоўнасці Махатмы Гандзі, вядомая як ахімса, з'яўляецца глыбокім сведчаннем сілы мірнага супраціву і этычных паводзінаў. Па сваёй сутнасці ахімса выходзіць далёка за рамкі простага пазбягання фізічнай шкоды; яна ўключае ў сябе поўную прыхільнасць да негвалтоўнасці ў думках, словах і дзеяннях.

Топ-10 фільмаў пра палітвязьняў. Мандэла, Гандзі і ня толькі

1. Негвалтоўнасць у думках

Гандзі падкрэсліваў, што сапраўдная негвалтоўнасць пачынаецца з думак, што азначае свядомае намаганне культываваць думкі, свабодныя ад гневу, нянавісці і агрэсіі. У пэўным сэнсе, гэта выклік для людзей: не так ужо і проста вывучыць свае ўнутраныя ўстаноўкі і ператварыць іх у тыя, што спрыяюць спагадзе і разуменню.

2. Негвалтоўнасць у словах

У філасофіі Гандзі негвалтоўнасць таксама адлюстроўваецца і ў маўленні. Людзі мусяць камунікаваць з дабрынёй, сумленнасцю і суперажываннем. Гэты аспект негвалтоўнасці патрабуе пазбягаць абразлівых, зняважлівых выказванняў і кпінаў і садзейнічаць канструктыўнаму дыялогу.

3. Негвалтоўнасць у дзеяннях

Ахімса распаўсюджваецца на дзеянні чалавека ў свеце. Чалавечыя паводзіны не павінны прычыняць шкоду іншым людзям фізічна, эмацыйна або псіхалагічна. Сам Гандзі быў жывым увасабленнем гэтага прынцыпу, паслядоўна практыкуючы грамадзянскае непадпарадкаванне і адмову ад супрацоўніцтва як негвалтоўныя формы пратэсту.

4. Сацьяграха — сіла ісціны

Падыход Гандзі да негвалтоўнасці выходзіў за рамкі пасіўнага супраціву. Ён быў піянерам канцэпцыі сацьяграхі, якую можна перакласці як «сіла ісціны» або «сіла душы». Сацьяграха прадугледжвае актыўнае і бясстрашнае супрацьстаянне несправядлівасці і прыгнёту негвалтоўнымі сродкамі. Яна абапіраецца на маральную і духоўную сілу асобных людзей, каб дамагчыся сацыяльных змен.

Бэкграўнд

Жыццё і лідарства Махатмы Гандзі

Гандзі, які дапамог прывесці Індыю да незалежнасці, быў натхняльнікам негвалтоўных рухаў за грамадзянскія правы і сацыяльныя перамены па ўсім свеце. На працягу ўсяго свайго жыцця ён заставаўся верным негвалтоўнасці нават ва ўмовах прыгнёту і непераадольных праблем.

Тэорыя, якая стаіць за яго дзеяннямі, што ўключалі ў сябе заахвочванне масавага грамадзянскага непадпарадкавання брытанскім законам, заключалася ў тым, што «справядлівыя сродкі прыводзяць да справядлівых мэт». Гэта азначае, што нерацыянальна спрабаваць выкарыстоўваць гвалт для дасягнення мірнага грамадства. Ён лічыў, што індыйцы не павінны абапірацца на гвалт або нянавісць у сваёй барацьбе за свабоду ад каланіялізму.

Вызначэнне негвалтоўнасці

Прынцып негвалтоўнасці, таксама вядомы як «негвалтоўны супраціў», адмаўляе прымяненне фізічнага гвалту з мэтай дасягнення сацыяльных ці палітычных змен. Прафесар Джын Шарп, вядучы спецыяліст па негвалтоўным супраціве, выкарыстоўвае наступнае азначэнне ў сваёй публікацыі «Палітыка негвалтоўных дзеянняў»:

«Негвалтоўныя дзеянні — гэта метад, з дапамогай якога людзі, адмаўляючы пасіўнасць і падпарадкаванне і лічачы барацьбу неабходнай, могуць весці яе без гвалту. Негвалтоўныя дзеянні — гэта не спроба пазбегнуць або ігнараваць канфлікт. Гэта адзін з адказаў на пытанне, як эфектыўна дзейнічаць у палітыцы, асабліва як эфектыўна выкарыстоўваць уладу».

Хоць паняцце негвалтоўнасць часта ўжываецца як сінонім пацыфізму, з сярэдзіны дваццатага стагоддзя гэты тэрмін быў прыняты многімі рухамі за сацыяльныя перамены, якія не факусіруюцца на супрацьдзеянні вайне.

Адным з ключавых палажэнняў тэорыі негвалтоўнасці з'яўляецца тое, што ўлада кіраўнікоў залежыць ад згоды насельніцтва, і таму негвалтоўнасць накіравана на падрыў такой улады шляхам адмовы ад згоды і супрацоўніцтва насельніцтва.

Існуе тры асноўныя катэгорыі негвалтоўных дзеянняў:

• пратэст і перакананне, уключаючы маршы і пікеты;
• адмова ад супрацоўніцтва;
• негвалтоўнае ўмяшанне, блакады і акупацыя.

«Матылькі свабоды»: да Міжнароднага дня барацьбы за ліквідацыю гвалту ў дачыненні да жанчын

«Прыміце пасланне Гандзі»

Каментуючы сённяшнюю дату, кіраўнік ААН  Антоніу Гутэрыш пералічыў выклікі, якія стаяць перад чалавецтвам: няроўнасць паміж людзьмі, павышаная напружанасць, якая выклікае ўсё больш узброеных канфліктаў, і абвастрэнне кліматычнага крызісу:

«Мы можам пераадолець гэтыя нягоды і намеціць курс да больш светлай, больш мірнай будучыні... Калі мы зразумеем, як гэта зразумеў Махатма Гандзі, што вялікая разнастайнасць нашай чалавечай сям'і з'яўляецца скарбам, а не пагрозай».

Ён заклікаў усіх умацоўваць сацыяльную згуртаванасць і мець мужнасць ісці на кампраміс, падкрэсліўшы неабходнасць забеспячэння такога, пры якім кожны чалавек, незалежна ад яго паходжання, статусу або веравызнання, мог атрымліваць асалоду ад годнага жыцця, магчымасцей і правоў чалавека.

«Давайце згадаем мудрую параду Гандзі: "Наша здольнасць дасягаць адзінства ў разнастайнасці стане прыгажосцю і выпрабаваннем нашай цывілізацыі". Давайце прыслухаемся да яго слоў сёння і зноў прысвяцім сябе гэтай найважнейшай мэце», — заклікаў Гутэрыш.