Васіль Лявонаў
— Кіраўнік галіны назваў канкрэтныя лічбы — пастаўкі нашай усходняй суседцы малочнай прадукцыі могуць быць павялічаныя на 40–50%,
мясных паўфабрыкатаў — на 15–40%, гародніны — да 40%, бульбы — у два разы ... Ці рэальна гэта?
— Сельская гаспадарка Беларусі здольная пракарміць 30 мільёнаў чалавек. Патэнцыйна гэтага можна дасягнуць за 7–10 гадоў. Створаная Богам зямля, клімат і нават людзі дазваляюць
дасягнуць такой мэты. Так што словы міністра сельскай гаспадаркі не перабольшваюць нашы магчымасці.
У 1996 годзе я паклаў канчатковыя разлікі і прэзідэнту, і тагачаснаму прэм'еру Міхаілу Чыгіру. Праз два гады пасля таго, як удалося вывесці на канкурэнтную вытворчасць птушку і свініну,
міністэрства падлічыла: мы здольныя набываць 60% нафты і газу ад усёй патрэбы Беларусі толькі за кошт прадуктаў харчавання!
Калі на ўзроўні калгаса «Беларусь», на землях якога мы цяпер з вамі размаўляем (ведаю яго старшыню, ведаю, як вядзецца гаспадарка) будзе працаваць уся сельская гаспадарка
— краіна здольная павялічыць пастаўкі сельгаспрадукцыі ў два разы.
Праблема ў іншым — ёсць група кіраўнікоў, якія маюць мужнасць весці гаспадарку як трэба, аднак большасць, на жаль, дзейнічае па прынцыпе «чаго жадаеце» ...
— Па дадзеных за 2011 год амаль 90% харчовых тавараў, якія Беларусь экспартуе, сыходзяць сёння ў Расію, 6% — у іншых краінах СНД і толькі 5%
— за межамі краін СНД. Каб павялічыць пастаўкі прадукцыі напалову, яе трэба вырабіць. Ці па плячы гэтая задача беларускаму АПК?
— Я прытрымліваюся такога прынцыпу: тупікі бываюць толькі ў мазгах. Калі з мазгоў прыбраць тупікі, якія не даюць гаспадаркам працаваць, сельская гаспадарка будзе развівацца, а калі не
прыбраць — яна нічога не зробіць. Усё, кропка.
Рэзюмэ: каманднымі метадамі поспехаў дасягнуць немагчыма. Трэба навучыць людзей і зацікавіць.
— Якім чынам?
— Вельмі проста — усё ўжо пройдзена: і намі, і іншымі краінамі. Схемы вядомыя ...
— Асабіста вы як ацэньваеце сённяшні стан сельскай гаспадаркі?
— Я лічу, невяртанне крэдытаў, запазычанасцяў сведчыць аб тым, што лічбы па надоях, прыбаўлення ў вазе — выдзіманыя.
— Калі мы сур'ёзна павялічым пастаўкі сваёй прадукцыі ў Расею, ці не пакладуць беларусы самі зубы на паліцу?
— Еўрапейцы даставяць сюды ўсе, што трэба. А яшчэ афрыканцы, амерыканцы, азіяты, — усе з задавальненнем павязуць да нас сельгаспрадукцыю.
— Ці не на гэта беларусы і разлічваюць: прадаваць сваю прадукцыю ў Расію даражэй, а самім закупляць таннее еўрапейскія прадукты?
— Можа быць. Пытанне толькі ў наступным: а чым плаціць? Зайдзіце ў краму — там усё ёсць і будзе. Вы ж бачыце: Расея ўвяла эмбарга на прадукты краін Захаду, але яно не кранула
Беларусі і Казахстана. Можна вывезці ўсе яблыкі — заўтра тут будуць польскія.
— Значыць, варта чакаць актывізацыі шэрых схем рээкспарту сельгаспрадукцыі?
— Сам Пуцін прызнаў, што праз Беларусь ідзе рээкспарт сельгаспрадукцыі — відавочна не адну машыну затрымалі на мяжы. Мы ніяк не можам прывыкнуць, што галоўнае на рынку не тавар,
а грошы.
— Беларуская сельская гаспадарка мае патрэбу ў рэформах — гэта прызналі ўсё.
— ... І прэзідэнт прызнае.
— Але рэформы — пустое слова, калі яно не напоўнена канкрэтным зместам.
— Тыя крокі і спробы, пра якія я чуў — зусім не рэформы.
Што рабіць? Перш за ўсё вярнуць людзям свабоду. З аднаго боку, трэба даць магчымасць працаваць ініцыятыўным прадпрымальным людзям. Але гэтага мала. Расія запаліла «зялёнае
святло» перад свабодай, пра якую я настойліва тлумачу, але там нічога не атрымліваецца. Таму што з іншага боку — неабходна правільнае дзяржаўнае рэгуляванне. У дачыненні да сельскай
гаспадаркі — гэта абарона рынку, абарона вытворцы. Бо беларуская сельская гаспадарка вырабляе дастаткова шмат нядрэнных прадуктаў. Але іх няма ў гіпермаркетах! Каб патрапіць у сетку
распаўсюду, кажуць, трэба шмат даць пад сталом; я не сумняваюся, што трэба даць вельмі шмат.
Дарэчы, Лукашэнка, прыйшоўшы да ўлады, дазволіў мне асабіста адкрыць фірменны гандаль сельгасвытворчасці. Адразу ў піку і Мінгандлю, і Белкаапсаюз.
Навучыць, зацікавіць і даць магчымасць прадаць — вось што галоўнае.
— Але ёсць іншая небяспека: беларускія прадпрыемствы пагоняць ўсю прадукцыю ў Расію, дзе кошты вышэй. Вы згодны?
— Калі табе плацяць даражэй — прадавай, калі ласка! Суадносіны «цана-якасць» — ад гэтага нікуды не дзенешся.
Іншая справа, гандаль можа адмаўляцца браць на рэалізацыю прадукцыю: яму нявыгадна, яму невядомы пастаўшчык — усё можа быць. Гэта нездаровыя агульнасусветныя тэндэнцыі, асабліва
характэрныя для Расеі, Беларусі.
Горш таго, я ведаю, што на беларускія рынкі прыходзяць выхадцы з паўднёвых рэспублік былога СССР і бяруць іх пад кантроль. А міліцыя не хоча перашкаджаць. За складаным працэсам павінна сачыць
дзяржава — каб селянін мог прывезці і прадаць сваю прадукцыю, каб працавала нарыхтоўчая кааперацыя: прыйшлі-забралі.
І не трэба крычаць, паказваць, калі, дзе і колькі варта сеяць — гэта павінны вырашаць спецыялісты, навукоўцы, а не ўлада. Але ў нас спрэс раённы начальнік крычыць: пара сеяць! —
А на палях балота ...
Каб рабіць рэформы, уласнік павінен быць свабодным, яму дзяржава павінна ўсяляк дапамагаць і абараняць. Усё!
— І тады мы зможам накарміць тры Масквы?
— Мы можам спакойна накарміць 30 мільёнаў чалавек: гэта па арыентацыі на ўзровень учорашняга дня — прапановы ж нашы рыхтаваліся яшчэ ў 1996 годзе! А калі дасягнем такога ўзроўню
навукі, як у Галандыі, тады зможам гаварыць і пра ўсе 60 мільёнаў. Галандыя займае другое месца ў свеце па вытворчасці сельгаспрадукцыі, хоць па тэрыторыі яна куды менш.
— Значыць, цяпер трэба трымацца за расейскі рынак?
— Беларуская сельская гаспадарка павінна быць канкурэнтаздольнай. Для нас сёння карысць — адкрыты расійскі рынак. У суседзяў выведзена з абароту зямель у цэлых чатыры Беларусі:
зарастаюць лесам, пустазеллем. Там правялі так званую прыватызацыю: аднаму карову, другому — быка, трэцяму — свідравіну, чацвёртаму — аўтапаілку... У выніку ўсё
развалілася. У Беларусі гэтага не адбылося: заслуга Кебіча, Юнцэвіча, і, трэба аддаць належнае, Лукашэнка таксама не пайшоў па шляху развалу калгасаў і саўгасаў.
— Але заслугу ў тым, што сельская гаспадарка ў нас не развалена прыпісваюць выключна апошняму...
— Няпраўда. Не даў разваліць сельскую гаспадарку старшыня савета калгасаў Юнцэвіч, які першым публічна паўстаў супраць гэтага. Пацікаўцеся, калі Мінская вобласць выгнала да Дома ўраду і
заняла ўсю плошчу сельгасмашынамі, трактарамі? Калі закрычалі: Разгонім калгасы, распусцім фермы — сяляне паўстануць! Трэба аддаць належнае: Кебіч не даў ажыццявіць разбой, таму што не быў у
тым зацікаўлены.
І толькі прыйшоўшы да ўлады, Лукашэнка падтрымаў гэтую лінію. Але да таго часу жаданне разагнаць калгасы ўжо астыла.
Пераклад НЧ
