«Ліцвіны ў гвардыі Напалеона». Кніга, што разбурае стэрэатыпы

Хто ж такія ліцвіны? Назоў гэты сярод беларускага насельніцтва жыве і сёння.

У Цэнтральнай навуковай бібліятэцы імя Якуба Коласа Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі было шматлюдна. У інфармацыйна-выставачным цэнтры бібліятэкі паспяхова прайшла першая прэзентацыя кнігі Уладзіміра Лякіна“Ліцвіны ў гвардыі Напалеона”, якая нядаўна пабачыла свет у выдавецтве “Тэхналогія”.

Сярод гасцей імпрэзы — сам аўтар, фундатар Уладзімір Бржэскі, гісторык Алег Трусаў, старшыня Таварыства беларускай мовы, дэпутат Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь Алена Анісім, Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол Рэспублікі Польшча ў Рэспубліцы Беларусь Конрад Паўлік, Першы дарадца, дарадца па культуры і супрацоўніцтве амбасады Францыі ў Рэспубліцы Беларусь Эльза Піньёль. Яны казалі пра актуальнасць выдання, ягоную карысць як для беларускай культуры і ўзаемаразумення народаў увогуле, так і для кожнага чытача ў прыватнасці, бо дзякуючы змешчаным у кнізе звесткам можна паглыбіць веды пра свой радавод, адшукаць на яе старонках сваіх прадзедаў.

Таксама слова ўзялі старшыня Пастаяннай камісіі па міжнародных пытаннях Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь Валерый Варанецкі, дырэктар бібліятэкі Алесь Груша, імам Абу-Бэкір Шабановіч, даследніца гісторыі і культуры беларускіх татараў Разалія Александровіч, а таксама літаратуразнавец Язэп Янушкевіч.

Хто ж такія ліцвіны? Як справядліва адзначыў аўтар прэзентаванай кнігі Уладзімір Лякін, найменне “ліцвіны” было гістарычным этнонімам беларусаў. Гэтага меркавання трымаліся і даўнейшыя даследнікі.

Так, вядомы польскі вучоны Аляксандр Брукнер у сваёй працы “Rusko-polski rękopis roku 1510” (“Slavia”, 1928/1929, VII, I, с. 10–11) пісаў: «Mówimy ciągle “litewski, Litwin”, ale to tylko zamiast “białoruski, Białorus”, bo w roku 1510 nikomy nic o Litwie właściwej, etnograficznej ani sniło się; jeszcze Rej w roku 1562 Litwinem Białorusina nazywał, a w Moskwie i w XVII wieku “litowskij” tyle, co białoruski». Паводле сведчання сучасных этнографаў, назоў гэты сярод беларускага насельніцтва жыве і сёння: ліцвінамі называюць сябе нямала жыхароў Гарадзенскай, Берасцейскай, Віцебскай і Менскай абласцей, некаторых раёнаў беларуска-ўкраінскага Палесся, а таксама беларускамоўнае насельніцтва паўночнай Чарнігаўшчыны, Кіеўшчыны, заходняй Браншчыны і Смаленшчыны.

Кніга “Ліцвіны ў гвардыі Напалеона” ўпершыню на беларускай мове апавядае пра нашых продкаў, ураджэнцаў Вялікага Княства Літоўскага, якія служылі ў гвардзейскай кавалерыі Напалеона — і звесткі пра якіх не сустрэць сёння ў школьных падручніках.

Гэта сапраўды вялікі ўнёсак у справу адкрыцця невядомых старонак айчыннай гісторыі: аўтар фактычна вярнуў нам больш за тысячу імёнаў людзей, вартых нашай памяці (кароткія, але даволі змястоўныя біяграфічныя звесткі змешчаныя ў дадатку). Акрамя таго, ён апісаў больш за 40 бітваў і значных баёў з удзелам гвардзейцаў-ліцвінаў (пад Самасьерай, пры Ратысбоне, Эслінгу, Ваграме, Аламейдэ і інш.). Кніга знаёміць чытачоў таксама з штодзённым жыццём і падрыхтоўкай кавалерыстаў, іх зброяй; апавядаецца і пра дачыненні з вядомымі французскімі камандзірамі і баявымі сябрамі тых, пра каго Напалеон сказаў: “Вы вартыя маёй Старой гвардыі! Вы — найлепшая кавалерыя!”

Нягледзячы на вялікую інфарматыўную насычанасць тэксту, сухім і акадэмічным яго назваць нельга. На думку Алены Анісім, прэзентаваная кніга вельмі добра кладзецца ў сцэнар мастацкай стужкі, і калі б знайшоўся таленавіты рэжысёр, мог бы атрымацца выдатны міжнародны беларуска-польска-французскі праект па стварэнні кінематаграфічнай версіі гэтай кнігі.

Праца над выданнем ішла цэлы год — і, вядома, не была простай. Але, паводле меркавання рэдактаркі Дзіяны Селях, кніга вартая таго: яна карысная тым, што разбурае ў галовах людзей стэрэатыпы школьных часоў пра вайну 1812 года, дапамагае беларусам задумацца пра высокія мэты і гераізм сваіх продкаў.

Як адзначыў фундатар Уладзімір Бржэскі, хоць паміж нашымі ўяўленнямі пра свет і меркаваннем герояў гэтай кнігі — бездань, шмат чаму вельмі важнаму ў жыцці кожнага чалавека яны могуць нас навучыць: любіць сваю Бацькаўшчыну, аддана і самаахвярна служыць ёй, быць верным прысязе, абавязку, сваім паплечнікам, праяўляць адвагу і доблесць на полі бою.

Папярэдні слайдНаступны слайд

Падчас прэзентацыі першыя два дзясяткі асобнікаў “Ліцвінаў” разляцеліся літаральна за паўгадзіны, што дае надзею на далейшае павышэнне зацікаўленасці грамадства ў спасціжэнні ўласнай гісторыі і культуры. Шукайце гэтае надзвычай змястоўнае выданне на паліцах кнігарняў ды ў інтэрнэт-крамах!