Дыпламатыя рэжыму Лукашэнкі атрымала аплявуху
ЗША праявілі настойлівасць у сваіх мэтах і прынцыпах і, нягледзячы на неспрыяльныя ўмовы, пачалі стратэгічны дыялог з беларускімі дэмсіламі.
Дэмакратычныя сілы Беларусі падчас cтратэгічнага дыялогу з ЗША. Фота: tsikhanouskaya.org
Папярэднія падзеі і кантэкст візіту
6 снежня шматлікая дэлегацыя беларускіх дэмакратычных сіл прыбыла ў Вашынгтон для ўдзелу ў самай маштабнай амерыкана-беларускай палітычнай падзеі пасля 2020 года. Запуск стратэгічнага дыялогу, упершыню анансаваны больш за паўгода таму намеснікам дзяржсакратара ЗША Вэндзі Шэрман, усё-ткі адбыўся. Нягледзячы на шэраг відавочных неспрыяльных абставінаў: амерыканскі палітычны істэблішмент напрыканцы адыходзячага года перш за ўсё турбавалі супярэчлівае становішча федэральнага бюджэту, звязаныя з гэтым пытанні дапамогі Ізраілю і Украіне, а таксама раптоўныя экспансіянісцкія намеры рэжыму Мадуры ў Венесуэле, піша Антон Пянькоўскі для партала «Наше мнение».
Аднак амерыканскае знешнепалітычнае ведамства праявіла паслядоўнасць і ўпартасць, прадэманстраваўшы намер прытрымлівацца ўзятых на сябе абавязацельстваў. У амерыканскую сталіцу была запрошаная досыць інклюзіўная дэлегацыя беларускіх дэмакратычных сіл пад эгідай Офіса Святланы Ціханоўскай, Аб'яднанага пераходнага кабінета і Каардынацыйнай рады. Да гонару гэтых арганізацый варта адзначыць, што, у адрозненне ад большасці падзей з шырокім прадстаўніцтвам дэмакратычных сіл, падрыхтоўка беларускай дэлегацыі прайшла без якіх-небудзь публічных скандалаў.
З амерыканскага боку была праведзена сур'ёзная падрыхтоўчая праца. Гэта датычыцца як непасрэдна лагістычнай падрыхтоўкі мерапрыемства, так і шырокай хатняй працы: прымеркаваных да стратэгічнага дыялогу публікацый, выступленняў і іншых ініцыятыў. Амерыканскі бок нават даў магчымасць удзелу невялікай групе беларускіх незалежных журналістаў і забяспечыў іх траплянне ў Вашынгтон.
Глядзіце таксама
У шырокім сэнсе візіт уключаў лекцыю ў Ельскім універсітэце, слуханні ў Кангрэсе, сустрэчу ў Атлантычным савеце і ў офісе МВФ. Але цэнтральнай кропкай візіту былі менавіта мерапрыемствы ў Дзярждэпартаменце.
Санкцыі і Акт аб дэмакратыі ў Беларусі
5 снежня быў абвешчаны чарговы пакет санкцый у дачыненні да рэжыму Лукашэнкі, у прыватнасці да афіляваных з ім асоб, прадпрыемстваў ваенна-прамысловага комплексу і звязаных з абыходам санкцый кампаній. Хоць санкцыі як звычайна рыхтаваліся не адзін месяц, але іх публікацыя была спецыяльна прымеркаваная да візіту Святланы Ціханоўскай у Вашынгтон і запуску стратэгічнага дыялогу.
Гэты пакет санкцый практычна ніяк не паўплываў на звычайных беларускіх грамадзян, але закрануў адыёзных функцыянераў, «кашалькоў» Лукашэнкі і знакавыя прадпрыемствы, якія здольныя аказваць значную тэхнічную дапамогу Расіі ў вайне супраць Украіны. Адзіным водгукам з боку Мінска стала ўжо звыклае хамства публічнага прадстаўніка МЗС рэжыму Анатоля Глаза.
Акрамя таго, напярэдадні стратэгічнага дыялогу ў Кангрэс ЗША была ўнесена на разгляд новая рэдакцыя «Акта аб дэмакратыі, правах чалавека і суверэнітэце ў Беларусі», першапачаткова распрацаванага яшчэ ў 2004 годзе. Паводле чутак, да новай рэдакцыі «Акта...» прыцягвалі і беларускіх экспертаў і think tank'і. Унясенне «Акта...» адразу ж падтрымалі прадстаўнікі Камітэта па міжнародных справах з ліку кокуса «сяброў Беларусі», у прыватнасці сенатары Шахін, Уікер і Дурбін, адны з найбольш актыўных амерыканскіх заканадаўцаў па беларускай тэматыцы.
Глядзіце таксама
Абноўлены «Акт...» закліканы запоўніць паняційныя лакуны і даць амерыканскай выканаўчай уладзе больш інструментаў для ціску на рэжым Лукашэнкі. Унясенне ў Кангрэс гэтага дакумента, прымеркаванае да запуску стратэгічнага дыялогу, стала прыемным дадаткам да іншых падзей візіту беларускай дэлегацыі. Зацвярджэнне «Акта...» зойме яшчэ мінімум месяц — праз калядныя выхадныя і вышэйзгаданыя праблемы з федэральным бюджэтам і ваеннай дапамогай. Але вялікага зацягвання не прадбачыцца: пазіцыя амерыканскіх заканадаўцаў адносна падтрымкі беларускіх дэмсіл і асуджэння рэжыму Лукашэнкі заўсёды была дзіўна кансілідаванай.
Палітвязні, візы і USAID
Мерапрыемствы самога стратэгічнага дыялогу праходзілі на пляцоўцы Дзяржаўнага дэпартамента ЗША і за тры дні ўключалі ў сябе адразу некалькі тэматычных панэляў. Як з беларускага боку, так і з амерыканскага, выступілі рабочыя групы прадстаўнікоў рэлевантных структур.
Адной з ключавых стала панэль па пытаннях падтрымкі палітвязняў. Паводле слоў беларускіх дэлегатаў, амерыканскі бок прадэманстраваў глыбокую дасведчанасць у пытаннях парушэнняў правоў чалавека ў Беларусі, рэпрэсій і палітвязняў. Марыя Калеснікава і Ігар Лосік, пра якіх згадвалі дыпламаты, знаходзяцца ў фокусе ўвагі ЗША з натуральных прычын: Калеснікава была ўзнагароджана Дзярждэпартаментам міжнароднай прэміяй «За мужнасць» 2 гады таму, а Ігар Лосік з'яўляецца журналістам «Радыё Свабода», амерыканскай сеткі медыя па ўсім свеце.
Акрамя таго, намеснік памочніка кіраўніка агенцтва ЗША па міжнародным развіцці (USAID) Марк Сімакоўскі абвясціў адкрыццё ў Вільні офіса агенцтва па працы з беларускімі дэмсіламі. Зрэшты, гэтая аб'ява не стала нейкай нечаканасцю. Некалькімі днямі раней офіс USAID абвясціў адразу пра некалькі вакансій у Вільні на пазіцыі, якія прадугледжваюць працу з беларускімі НДА і медыя. Каманда USAID, якая раней працавала ў рамках амбасады ЗША ў Мінску, была распушчаная па валюнтарысцкім патрабаванні рэжыму Лукашэнкі роўна два гады таму, пасля чаго рэсурсы USAID для беларусаў размяркоўваліся праз розныя імплементатарскія арганізацыі. Цяпер жа варта чакаць канцэнтрацыі дапамогі праз зноў створаны офіс структуры і пераразмеркаванне патокаў матэрыяльнай падтрымкі дэмсіл.
Глядзіце таксама
З ліку цікавых назіранняў можна адзначыць удзел у панэльнай дыскусіі пра суверэнітэт дэмакратычнай Беларусі дырэктара офіса Дзярждэпартамента па пытаннях Расіі, Еўропы і Еўразіі Кэралайн Сэвідж. 15 гадоў таму, у момант крайняга ўскладнення адносінаў ЗША і рэжыму Лукашэнкі, Кэралайн Сэвідж служыла ў амбасадзе ЗША ў Мінску на пасадзе консула і кіраўніка аддзела публічнай дыпламатыі.
На вялікі жаль, у фінале мерапрыемстваў не стаў публічным выніковы дакумент, які б фіксаваў праведзеныя дамоўленасці і план далейшых мерапрыемстваў. Большая частка дамоўленасцей была агучаная беларускімі дэлегатамі і значна менш канкрэтна згаданая амерыканцамі.
У прыватнасці, прадстаўнік АПК па міжнародных адносінах Валерый Кавалеўскі адзначыў прагрэс у пытанні прызначэння спецпасланніка ЗША для Беларусі. Гэтае месца застаецца вакантным ужо паўтара года, пасля пераходу пасла Джулі Фішэр на іншую пасаду. Застаецца толькі гадаць наконт тэрмінаў прызначэння на гэтую пасаду і магчымых кандыдатур, якія павінны задаволіць як амерыканскае дыпламатычнае ведамства, так і Кангрэс.
Дарадца Святланы Ціханоўскай Франак Вячорка таксама расказаў пра нейкія папярэднія дамоўленасці адносна змены тэрмінаў дзеяння амерыканскіх віз, якія выдаюцца беларусам. Консульская практыка працы знешнепалітычнага ведамства ЗША з'яўляецца адной з самых бюракратызаваных, паколькі абапіраецца ў сваёй працы на велізарны пласт юрыдычных норм і прынцып узаемнасці. Але калі амерыканскі бок сапраўды палепшыць умовы для беларусаў, то гэта паўплывае на вялікую колькасць звычайных грамадзян, якія адчуюць рэальныя вынікі працы міжнароднай каманды ОСЦ і АПКБ. Таксама гэта будзе адназначным знакам пагарды на адрас МЗС рэжыму Лукашэнкі, дыпламатычны прынцып узаемнасці і ранейшыя консульскія практыкі з якім больш не актуальныя. Зрэшты, цікава, ці будуць прымяняцца новыя трохгадовыя візы для дыпламатаў МЗС Алейніка і іншых службовых пашпартоў рэжыму.
Рэзюмэ
Візіт у Вашынгтон такой дэлегацыі беларускіх дэмсіл і пачатку стратэгічнага дыялогу з ЗША — поспех ужо па сваім факце. Можна з упэўненасцю сцвярджаць, што амерыканскае знешнепалітычнае ведамства ўспрымае беларускія дэмакратычныя сілы ў выгнанні як доўгатэрміновага партнёра, які мае дастатковую ўстойлівасць. У другой палове года ўсё складалася супраць таго, каб гэтае мерапрыемства адбылося. Дыпламатыя рэжыму Лукашэнкі атрымала недвухсэнсоўную аплявуху, на якую той не зможа даць які-небудзь значны адказ.
Глядзіце таксама
Абодва бакі правялі аб'ёмную падрыхтоўчую працу, што дазволіла гэтаму мерапрыемству прайсці максімальна прадуктыўна.
Імгненных вынікаў і фіксацыі дамоўленасцей у публічных дакументах, на жаль, не было. Але гэта хутчэй пытанне чаканняў. Можна з упэўненасцю сцвярджаць, што першыя значныя і адкрытыя для шырокай публікі крокі рушаць услед у бліжэйшыя месяцы. Іншымі словамі, запуск стратэгічнага дыялогу аказаўся з ліку тых падзей, эфект якіх будзе бачны здалёк.