«Мы павінны нагадваць свету пра тое, што адбываецца ў Беларусі»
Свету цяпер не да Беларусі, але гэта не значыць, што дыктатар можа беспакарана рабіць усё, што яму захочацца.
Святлана Ціханоўская ў Атлантычнай Радзе. Фота: flickr.com
Святлана Ціханоўская прыняла ўдзел у дыскусіі з экспертамі Атлантычнага савета, прысвечанай пытанням падтрымкі Злучанымі Штатамі і іх саюзнікамі дэмакратычнага кіраўніцтва Беларусі, а таксама пагрозы, якую для еўрапейскай і трансатлантычнай бяспекі ўяўляе рэжым Аляксандра Лукашэнкі.
Які сённяшні стан дэмакратычнага руху Беларусі?
Святлана Ціханоўская нагадала, што паводле стану на сёння «ў выгнанні знаходзіцца каля паўмільёна беларусаў, уцекачоў з краіны пасля 2020 года».
«Мы за мяжой стварылі адзіны апазіцыйны кабінет кіравання краінай, а таксама — протапарламент, мы нават збіраемся правесці новыя выбары ў Каардынацыйную раду, каб паказаць людзям, як сапраўды павінны выглядаць дэмакратычныя выбары, — паведаміла яна, — мы выбудоўваем адносіны з урадамі, з парламентамі розных краін».
Ціханоўская выказала ўпэўненасць у тым, што Беларусь зможа стаць па-сапраўднаму незалежнай дэмакратычнай і суверэннай краінай, піша «Голас Амерыкі».
«Я ведаю, што гэты шлях можа быць доўгім, але гэты шлях для нас адзіны, — заявіла яна. — Першым крокам магла б стаць распрацоўка пагаднення аб асацыяцыі паміж дэмакратычнай Беларуссю і Еўрапейскім Саюзам. Мы павінны паказаць беларусам, што ў працэсе пераходу да дэмакратыі яны атрымаюць падтрымку з боку магутных дэмакратычных хаўруснікаў».
Паводле слоў Ціханоўскай, Еўрасаюз «ужо паабяцаў 3 мільярды еўра для дэмакратычнай Беларусі».
Яна таксама звярнулася да кіраўніцтва ЗША з просьбай разгледзець план аднаўлення эканомікі Беларусі, каб «забяспечыць хуткі і плаўны пераход ад тыраніі да дэмакратыі».
Гаворачы пра мэты і вынікі свайго чарговага візіту ў Вашынгтон, Ціханоўская асабліва падкрэсліла, што «ў гісторыі яшчэ не было такіх выпадкаў, калі ўрад ЗША пачынаў стратэгічны дыялог не з дзяржаўнымі суб'ектамі, а з дэмакратычным рухам».
Нацыянальная лідарка Беларусі расказала, што ў бліжэйшых планах у дэмакратычнага руху — стварэнне рабочых груп па такіх першачарговых пытаннях, як вызваленне палітвязняў, барацьба з дэзінфармацыяй і падтрымка грамадзянскай супольнасці.
Глядзіце таксама
«Мы складаем "дарожную карту" мерапрыемстваў і кампаній, у якую ўвойдуць актары з ЗША, агенцтва беларускіх дэмакратычных сіл і прадстаўнікі нашых інстытутаў, такіх як Аб'яднаны пераходны кабінет Беларусі і Каардынацыйная рада, — паведаміла яна. — Гэта ўзмоцніць нашы грамадзянскія і грамадскія ініцыятывы ў спробах дагрукацца да людзей, каб супрацьстаяць таксічным наратывам Расіі і Лукашэнкі. Мы павінны паказаць беларускаму народу станоўчую альтэрнатыву "рускаму свету", будучыню, якую яны могуць мець пасля краху рэжыму. Мы павінны разарваць ланцугі шматвекавой залежнасці ад Расіі і вярнуць Беларусь да яе каранёў, назад у Еўропу».
Што яшчэ можа зрабіць Захад, каб абмежаваць рэжым Лукашэнкі і падтрымаць беларускі дэмакратычны рух?
Крыстафер Сміт, намеснік памочніка дзяржсакратара па палітыцы і рэгіянальных пытаннях Усходняй Еўропы (Christopher Smith, Deputy Assistant Secretary for Eastern Europe and Policy and Regional Affairs, US Department of State), які ўдзельнічаў у перамовах з беларускай дэлегацыяй, асабліва адзначыў «рэсурсы, выдзеленыя Кангрэсам ЗША пасля выбараў у жніўні 2020 года», што дазволілі адміністрацыі ЗША «аказваць дапамогу як дэмакратычным сілам, так і больш шырокім слаям грамадзянскага насельніцтва Беларусі», і, у прыватнасці, «сфармаваць незалежныя беларускія сродкі масавай інфармацыі за мяжой».
«Мы павінны выкарыстоўваць любую даступную магчымасць, каб засяродзіць увагу на тым, што адбываецца ўнутры Беларусі, — падкрэсліў прадстаўнік Дзярждэпартамента ЗША, — трэба выкарыстоўваць усе каналы, каб нагадваць свету пра тое, што адбываецца ў Беларусі».
Джон Хербст, старшы дырэктар Еўразійскага цэнтра «Атлантычнай рады» (Ambassador John Herbst, Senior Director, Eurasia Center, Atlantic Council) адзначыў «велізарную працу, якую прарабіла Джулі Фішэр у якасці спецпасланніка ЗША па Беларусі» і заклікаў урад ЗША «хутчэй прызначыць новага спецпасланніка».
Старшы саветнік Святланы Ціханоўскай і навуковы супрацоўнік Еўразійскага цэнтра «Атлантычнай рады» Франак Вячорка, з задавальненнем канстатаваў, што, паводле стану на сённяшні дзень, «Германія, Францыя і Швецыя прызначылі спецыяльных прадстаўнікоў для ўзаемадзеяння з дэмакратычнымі сіламі Беларусі».
Глядзіце таксама
Ён таксама паведаміў пра жаданне дэмакратычных сіл Беларусі «афіцыйна аформіць адносіны з міжнароднымі арганізацыямі, такімі, як напрыклад, АБСЕ і ААН».
Вячорка нагадаў і пра праблему, якая звязаная з юрыдычным афармленнем становішча палітычных уцекачоў-беларусаў у іншых краінах.
Паводле яго звестак, многія з тых, хто з'ехалі з Беларусі пасля 2020 года, «не маюць афіцыйных дакументаў для атрымання дазволу на адкрыццё рахункаў у банках».
«Гэта звязана з тым, што ў многіх СМІ беларусы былі прадстаўлены так, быццам яны ўсе з'яўляюцца прыхільнікамі рэжыму Лукашэнкі», — мяркуе Вячорка.
На думку дарадцы Святланы Ціханоўскай, «неабходна, па-першае, змяніць стаўленне да беларусаў, а па-другое, вырашыць практычныя пытанні з дакументамі».
«Мы просім урады краін, дзе пражываюць беларусы, даць гэтым людзям больш працяглыя віды на жыхарства з "пашпартамі замежнікаў", якія дазволяць ім выязджаць за мяжу, а таксама спрасціць працэдуры іх атрымання», — заявіў ён.
Вячорка расказаў, што Германія на мінулым тыдні «абвясціла, што збіраецца выдаць беларусам такія пашпарты».
Вячорка і Ціханоўская звярнуліся да ўладаў ЗША гэтак жа «спрасціць працэдуру выдачы гэтых пашпартоў».
Пры гэтым у многіх краінах, напрыклад, у Літве і Іспаніі, дзе таксама пражывае шмат беларусаў, няма такога паняцця, як «пашпарт замежніка».
Пра ролю рэжыму ў поўнамаштабным уварванні Расіі ва Украіну
Дыктатар Лукашэнка і яго рэжым сталі саўдзельнікамі расійскай агрэсіі супраць Украіны.
Лукашэнка дазволіў размяшчэнне расійскіх войскаў і вайсковай тэхнікі на тэрыторыі Беларусі, спрыяючы поўнамаштабнаму ўварванню Расіі ва Украіну.
Франак Вячорка расказаў, што «Беларусь па-ранейшаму забяспечвае Крэмль усёй неабходнай тэхнікай, а таксама ракетамі і танкамі», і што «на працягу многіх месяцаў расійскія вайскоўцы праходзілі падрыхтоўку на вайсковых базах Беларусі».
Глядзіце таксама
«Сам жа Лукашэнка апраўдваў вайну на ўсіх міжнародных форумах, — дадаў Вячорка, — па сутнасці, ён гэтак жа вінаваты ў ваенных злачынствах, як і Пуцін».
Святлана Ціханоўская таксама заклікала да ўзмацнення санкцый, расследаванняў, а таксама да «з'яўлення судовых пастаноў у дачыненні да Аляксандра Лукашэнкі», прывёўшы ў прыклад шматлікія злачынствы яго рэжыму, такія, як «крадзеж самалёта "Ryanair", арганізацыю міграцыйнага крызісу на межах ЕС і выкраданне ўкраінскіх дзяцей з акупаваных тэрыторый Украіны».
«Я не вельмі разумею, чаму Лукашэнка дагэтуль не атрымаў ордэр на арышт, — падкрэсліла яна, — гэта зрабіла б яго таксічным нават для яго ўласных прыхільнікаў і падначаленых».
Джон Хербст лічыць, што «пасля падзей 2020 года — фальсіфікацыі выбараў у Беларусі — іншага выбару ў Лукашэнкі, як толькі падтрымаць пуцінскую агрэсію супраць Украіны, не было», хоць «беларускі народ ясна даў зразумець, што не хоча ўдзельнічаць у гэтым, і паўстаў сабатаж, паколькі людзі ў Беларусі прадэманстравалі сваю незадаволенасць сітуацыяй».
Як падзенне рэжыму ў Расіі паўплывае на Беларусь?
Беларусь, паводле слоў дарадцы Ціханоўскай, цяпер з'яўляецца свайго кшталту выпрабавальным палігонам для пуцінскага рэжыму. Крэмль эксперыментуе тут з рэпрэсіямі, «напрыклад, супраць беларусаў, якія жывуць у выгнанні, і вельмі хутка, верагодна, такія ж рэпрэсіі закрануць і рускіх, якія з'ехалі з краіны».
Ціханоўская, чый муж быў адпраўлены ў турму па ўказанні Лукашэнкі, сказала, што, «паводле даных беларускіх праваабарончых цэнтраў, сёння ў Беларусі па палітычных справах у зняволенні знаходзіцца да 5 тысяч чалавек, і ў 100 з іх — вельмі цяжкі стан здароўя».
«Калі нам удасца аслабіць рэжым Лукашэнкі, гэта можа стварыць "эфект даміно" ў расійскіх рэгіёнах, — падкрэсліў Вячорка, — мы бачылі ў 2020 годзе, калі пратэставала Беларусь, як у некаторых расійскіх рэгіёнах таксама пачаліся пратэсты».
Глядзіце таксама
Джон Хербст, адзначыў, што «калі ў Маскве з'явіцца менш агрэсіўны кіраўнік, і не абавязкова дэмакрат», які будзе разумець, што «ў інтарэсах Расіі стаць нармальнай краінай», а не імкнуцца «аднаўляць імперыю, пануючы над народамі, якія жывуць у яе ваколіцах», гэта таксама адкрые «прастору для руху ў Беларусі».
Франак Вячорка падкрэсліў, што, паводле яго звестак, «ад 86 да 91% беларусаў супраць удзелу Беларусі ў вайне, і толькі 4,5% хочуць уз'яднання Беларусі з Расіяй».
«Я думаю, што сцэнары змен у Беларусі могуць моцна адрознівацца ад таго, што будзе адбывацца ў Расіі пасля краху рэжыму», — адзначыў ён.