«Фальшыўка, зробленая ў Польшчы» або папярэджанне, якое «Made in China» — што ўплывае на міграцыйны крызіс?
Нягледзячы на тое, што цяпер ключы ад дзвярэй, за якімі зачыняецца міграцыйны крызіс, знаходзяцца ў Крамлі, Польшча спрабуе ўплываць на Лукашэнку — і, відаць, яна-ткі знайшла правільны падыход.
Ілюстрацыйнае фота: «Reuters»
Не дабіўшыся развязання міграцыйнага крызісу ўласнымі сіламі, Польшча з канца чэрвеня адкрыта спрабуе разыграць кітайскую карту: Варшава пагражае закрыць мяжу з Беларуссю, каб перакрыць кітайскі транзіт.
Разлік такі: альбо Пекін, ратуючы свой транзіт, націсне на Мінск, альбо Мінск ініцыятыўна крыху здасць назад, каб не хваляваць кітайскіх таварышаў і іх гандаль з ЕС.
Апошняе па-мойму нельга выключаць, але агулам ёсць падставы лічыць гэтую схему кульгавай.
Учарашняя сустрэча Аляксандра Лукашэнкі з Сі Цзіньпінам на палях саміту ШАС, здаецца, выразна паказвае, на чыім баку ў гэтай партыі Пекін, піша Павел Мацукевіч у сваім блогу «Пульс Леніна-19».
Апошняе варшаўскае папярэджанне
Уплыў Кітая на Беларусь відавочны. Гэта другі па значнасці гандлёва-эканамічны партнёр пасля Расіі, але справа не толькі ў гэтым.
Адносіны з КНР умацоўваюць беларускую незалежнасць, разводзячы залежнасць ад Расіі. Яшчэ ў пагадненні адносна ўстанаўлення дыпадносін Пекін узяў на сябе абавязацельства падтрымліваць суверэнітэт Беларусі — і па-свойму, па-кітайску трымае слова.
Кітайскі транзіт — якраз той фактар, які дазваляе Мінску на розных міжнародных пляцоўках па-ранейшаму спекуляваць на тэзісе аб беларускай транзітнай прывабнасці, нягледзячы на плот з Еўрасаюзам і высахлыя без транзітных нафты і газу трубы.
Глядзіце таксама
Таму, калі Варшава загаварыла пра кітайскі транзіт, яна ў прынцыпе адгадала мелодыю, пад якую свавольны Мінск можна прымусіць танцаваць мазурку. Пры ўмове, праўда, што музычны нумар абвесціць Кітай, але з гэтым можа выйсці загваздка.
Былі, праўда, меркаванні, што нумар ужо абвешчаны: 25 чэрвеня Пекін упершыню адрэагаваў на сітуацыю на мяжы каментаром свайго МЗС, чым даў падставу ўбачыць у гэтай рэакцыі нешта выключнае.
Хоць, па факце, нічога выключнага, як на мяне, у ёй няма.
Прычына з'яўлення гэтай рэакцыі, імаверна, крыецца толькі ў тым, што ў Кітаі напярэдадні з візітам пабываў прэзідэнт Польшчы і падняў пытанне міграцыйнага крызісу, створанага Мінскам, у ключы пагрозы для кітайскага транзіту.
Змест гэтай рэакцыі, а гэта быў адказ прадстаўніцы кітайскага МЗС на пытанне польскага інфармагенцтва, якраз гаворыць пра нежаданне Кітая ўмешвацца ў канфлікт: КНР разлічвае, што Польшча і Беларусь «будуць ставіцца адна да адной з павагай» і «вырашаць праблемы на мяжы шляхам кансультацый», пазбегнуўшы эскалацыі напружанасці.
Адразу знайшліся «перакладчыкі» з кітайскай, якія ўбачылі ў гэтай заяве закуліснае папярэджанне Мінску ў духу «ай-яй-яй», хоць за кулісамі ніхто з перакладчыкаў не быў, а сама заява не ўтрымлівае нічога, акрамя прапановы на адрас канфліктуючых бакоў прысесці за перамоўны столік.
Прычым якраз-ткі Мінск такую ідэю падтрымлівае і прасоўвае: МЗС Беларусі фактычна прадубляваў кітайскую заяву, толькі сваімі словамі, ну і раней, яшчэ пры Макеі, выказваўся па адкрытых і закрытых каналах у тым жа сэнсе, прапаноўваючы зразумець і дараваць, пачаўшы ўсё з чыстага ліста.
Варшава, наадварот, ад такой «узаемапаважлівай» размовы хацела б ухіліцца, пакуль ля стырна Лукашэнка, каб пазбегнуць прызнання яго прэзідэнцтва. Яно і зразумела: інакш тры з паловай гады ізаляцыі і ціску і сотні кіламетраў плота могуць ператварыцца ў дарэмнае марнаванне часу і злотых.
У сухім астатку выходзіць, што сваёй заявай Пекін плюхнуў вады хутчэй на млын Мінска, чым Варшавы.
Глядзіце таксама
Недатыкальныя грузы
На мяжы Беларусі і Польшчы цяпер працуе толькі адзін памежны пераход для пасажырскага транспарту — Брэст – Цярэспаль; адзін для грузавога аўтатранспарту — Казловічы – Кукырыкі; а таксама грузавы чыгуначны пераход Брэст – Малашэвічы. Такія магчымасці перасячэння мяжы называюцца шчылінай, а сам працэс перасячэння — калапсам.
І хоць міграцыйная плынь не выкарыстоўвае ні іх, ні тыя, што былі закрытыя раней, а штурмуе збудаваны плот, тэма закрыцця памежных пераходаў працягвае фігураваць як гаючы сродак.
Варшава, вядома, можа закрыць і гэтыя пераходы, але вось па Брэст – Малашэвічы, які адказвае за чыгуначныя грузаперавозкі, ёсць сумневы. Пра яго закрыццё, напэўна, можна разважаць у катэгорыі гадзін або некалькіх дзён, але не больш за тое. Усё-ткі на кону вялікія інтарэсы і інвестыцыі самой Польшчы, Кітая і яшчэ Еўрапейскага Саюза, а гэта ўжо сур'ёзны абмежавальнік манеўру.
Блакаванне кітайскага транзіту можа быць шкоднае балючымі ўскладненнямі адносінаў з імі і нулявой выніковасцю па беларускім трэку, як гэта было дагэтуль. Фармальна, памежныя пераходы блакуе не Беларусь, таму і ўсе прэтэнзіі (судовыя ад канкрэтных кампаній, напрыклад) могуць сысці на польскі адрас.
Глядзіце таксама
Адчувальнасць транзіту праз Беларусь для Кітая і ЕС вымяраецца прыкладна ў 20-30 мільярдаў долараў штогод. На долю сухапутных перавозак прыпадае прыкладна 2-4% тавараабароту паміж Кітаем і ЕС. Чыгуначны кантэйнерны маршрут, які праходзіць праз Брэст у тэрмінал Малашэвічы, замыкае на сабе 96% сухапутнага кантэйнернага патоку, гэта значыць практычна ўсю долю.
Гэта шмат, але з марскімі маршрутамі, дзе разлік ідзе на сотні мільярдаў, усё роўна несупастаўна.
Туск Усемагутны
Цікава, што яшчэ напрыканцы траўня прэм'ер-міністр Польшчы Дональд Туск, наадварот, дапускаў магчымасць адкрыцця памежнага пераходу Баброўнікі – Бераставіца. Яго закрыццё адбылося ў лютым 2023-га пасля таго, як Гродзенскі абласны суд прысудзіў журналіста, прадстаўніка польскай нацыянальнай меншасці Анджэя Пачобута да 8 гадоў калоніі.
З гэтай прычыны заява Туска пра магчымае разблакаванне Баброўнікаў чыталася як запрашэнне беларускаму боку праявіць сустрэчную добрую волю — ну, ці як сведчанне некаторага прагрэсу ў лёсе Пачобута.
Але нешта пайшло не так: некалькі інцыдэнтаў з нападам на польскіх памежнікаў, адзін з якіх са смяротным зыходам, вярнулі працэс назад – да новых абмежаванняў на мяжы і нявызначанасці.
Магчыма заява Туска не была ўспрынятая ў Мінску як прапанова да пачатку дээскалацыі. Прыкладна так, як гэта адбываецца з публічнымі рэверансамі Лукашэнкі ў бок Захаду і Польшчы, якія ён час ад часу робіць: іх не ўспрымаюць сур'ёзна ні ў Варшаве, ні ў Брусэлі, асабліва на фоне рэгулярнага разыходжання слоў са справамі.
Ва ўмовах такой канфрантацыі ў прынцыпе складана зрабіць першы крок так, каб не выглядаць тымі, хто здаліся, і не даводзіцца асабліва разлічваць на правільнае счытванне пасланых сігналаў.
Хоць гісторыя знавала куды менш выразныя сігналы, за якімі стаяла рэальнае жаданне радыкальнай перазагрузкі адносінаў.
Адным з прыкладаў з'яўляюцца СССР і Германія часоў Сталіна і Гітлера, калі ўзаемадзеянне паміж краінамі раптам наладзіліся настолькі, што дайшло да падзелу сфер уплыву. А адбылося гэта так: у прамове Сталіна на XVIII з'ездзе КПСС германскі МЗС улавіў жаданне палепшыць савецка-германскія адносіны ў фразе аб тым, што СССР «не мае намеру цягаць каштаны з агню для капіталістычных дзяржаў».
Пазней у Маскве, калі ўжо рыхтаваліся для падпісання чыставога асобнікі «пакта Молатава-Рыбентропа», міністр замежных спраў Германіі Іаахім Рыбентроп, размаўляючы са Сталіным, згадаў гэтую фразу, расказаўшы, што яна была ўспрынятая ў Берліне як намёк, што СССР лічыць магчымым і пажаданым дасягнуць лепшых адносінаў з Германіяй. Сталін адрэагаваў лаканічнай рэплікай, што такі быў намер (успаміны Іаахіма фон Рыбентропа «Паміж Лонданам і Масквой»).
Глядзіце таксама
Магчыма, уся справа ў тым, што ў гэтай гісторыі адрасат хацеў пачуць сігнал і таму чапляўся за любы, а ў нашым выпадку такой цікавасці пакуль няма.
Як бы там ні было, адкрыццё памежных пераходаў турбуе ў Беларусі шматкроць больш грамадзян і бізнес, чым улады, якія цікавіць зусім іншае. Верагодна яшчэ і таму згаданую заяву Туска ў Палацы Незалежнасці ў Мінску маглі прапусціць міма вушэй.
У любым выпадку, міграцыйны крызіс можа вырашыць толькі аднаўленне супрацоўніцтва ў гэтай спецыфічнай сферы. Гэтае аднаўленне немагчымае без аднаўлення дыялогу. Калі не абстаўляць пачатак такога дыялогу палітычнымі патрабаваннямі, то шлях да яго можа аказацца кароткім. Хоць для аднаго з бакоў сама перамоўная опцыя — ужо сур'ёзная саступка.
Няма ўпэўненасці, што Мінск кіруе мігрантамі як джойсцікам, але ўлады ў стане спыніць крызіс амаль гэтаксама, як выдраць шнур з сеткі.
Магчыма ўсё стала крыху складаней. Бо кран, які рэгулюе экспарт мігрантаў на Захад, пераехаў у Расію, а там дээскалацыя беларуска-польскага супрацьстаяння на мяжы можа не выклікаць энтузіязму. Аднак гэта ўжо галаўны боль Мінска, а не Варшавы.