Санкцыі «прарвала» толькі ў тэлевізары. Што насамрэч Беларусі можа даць ШАС?
Рэжым спадзяецца праз Шанхайскую арганізацыю бяспекі прапхнуць свой калій, але ці гатовыя будуць удзельніцы ШАС абмяркоўваць эканамічныя пытанні?
Лукашэнка і ШАС. Ілюстрацыйнае фота: kremlin.ru
Беларусь стала дзясятай па ліку паўнапраўнай удзельніцай Шанхайскай арганізацыі супрацоўніцтва — адпаведныя дакументы былі падпісаныя 4 ліпеня ў Астане.
Лідарка дэмакратычных сіл Святлана Ціханоўская асудзіла гэтае рашэнне і падкрэсліла, што ўваходжанне ў ШАС выгаднае толькі рэжыму, а не народу. Прапаганда ж ужо назвала гэта «гістарычным момантам».
А сам Аляксандр Лукашэнка заявіў пра гатоўнасць «паслядоўна рэалізоўваць антысанкцыйныя падыходы», а таксама пра намер «разбурыць сцены аднапалярнага свету» і «накарміць людзей».
Акрамя цалкам відавочнага жадання прасунуць беларускі калій пад маркай барацьбы з «глабальным голадам», што рэальна дасць Беларусі ўступленне ў ШАС, ці выйгрыш гэта для рэжыму Лукашэнкі?
— Трэба прыгадаць, што такое Шанхайская арганізацыя супрацоўніцтва, для чаго яна была створана — і толькі з гэтага можна зразумець, якія магчымасці адкрываюцца для кожнай краіны, — зазначае ў каментары «Филину» доктар палітычных навук, дырэктар інстытута «Палітычная сфера» Андрэй Казакевіч. — А стваралася яна перш за ўсё для абмеркавання пытанняў бяспекі ў Сярэдняй Азіі — але з удзелам Расіі і Кітая. То-бок, пытанні бяспекі, звязаныя з тэрарыстычнымі пагрозамі, унутранымі канфліктамі, міграцыяй, там былі асноўнымі.
Глядзіце таксама
Паступова колькасць краін, якія ўдзельнічаюць у ШАС, крыху пашырылася: былі далучаныя Індыя, Пакістан, Іран. Зноў жа, новых чальцоў перадусім хвалявала бяспека — і ў рэгіёне, пра які мы гаворым, пытанняў на гэты конт сапраўды хапае і ёсць неабходнасці развіваць нейкія інфраструктурныя праекты, таму што вельмі слабая камунікацыя.
Як мы бачым, набор пытанняў, праблем і выклікаў, якія стаяць перад Беларуссю, зусім іншы, чым ставяць перад сабой дзейныя чальцы і агулам арганізацыя.
Сімвалічна, гаворыць палітолаг, акцэнт беларускіх уладаў на ўваходжанні ў ШАС зразумелы: можна ў рыторыцы «шматпалярнага свету» і альтэрнатывы Захаду дэманстраваць, што Беларусь далучылася да яшчэ адной міжнароднай — прытым не заходняй — структуры. І гэта дае магчымасць для развіцця кантактаў з іншымі краінамі, бо апошнім часам у знешняй палітыцы РБ не так шмат поспехаў.
— Але, мабыць, гэта і ёсць максімум, — дадае Андрэй Казакевіч, — прынамсі, з таго, што я бачу на дадзены момант.
ШАС — пляцоўка, дзе можна будзе больш часта сустракацца, падтрымліваць нефармальную камунікацыю і абмяркоўваць пэўныя пытанні і з Кітаем, і з Індыяй, і з Пакістанам, узмацняць адносіны з усімі краінамі рэгіёна — асабліва з тымі, з кім існуе не так шмат рэгулярных фарматаў сустрэч.
Але з пункту гледжання функцыяналу самой арганізацыі, яна не так шмат можа даць Беларусі.
— То-бок, як сказаў свежапрызначаны міністр замежных спраў Максім Рыжанкоў, палітыка-дыпламатычны трэк атрымаецца развіваць. Ці чакаць эканамічных прарываў?
— Калі ў афіцыйных колах гавораць пра эканамічнае супрацоўніцтва і гандаль — нельга сказаць, што гэтыя пытанні там зусім не ўздымаюцца, але ў асноўным ШАС не пра гэта. Яна не займаецца ні змяненнем тарыфаў, ні забеспячэннем вольнага гандлю паміж краінамі. Зрэшты, можа закранацца харчовая бяспека, і ў гэтым кантэксце могуць прымаць нейкія рашэнні.
Таксама могуць вырашацца пытанні міграцыі, пытанні, звязаныя з санкцыямі — прынамсі, на гэта націскае Беларусь. Але падаецца вельмі малаверагодным, што чальцы ШАС сур’ёзна будуць гэта абмяркоўваць.
Глядзіце таксама
Індыя не хоча ўмешвацца, відавочна балансуе паміж Захадам, з якім важна захаваць адносіныі, і інтарэсамі іншых краін. Таму прасоўваць адкрыта антызаходнюю палітыку яна ніколі не будзе, у лепшым выпадку проста дазволіць рэалізоўваць нейкія схемы праз сваю тэрыторыю, але не возьмецца абараняць інтарэсы Расіі і Беларусі, ці, скажам, Ірана. Тое самае можна сказаць пра Пакістан, у значнай ступені — пра Кітай.
Сярэдняя Азія вельмі занепакоеная тым, што супрацоўніцтва з Расіяй і Беларуссю можа прывесці да санкцый, таму многія кампаніі сталі значна больш асцярожнымі ў адносінах з імі. Не думаю, што далучэнне да ШАС зможа нейкім чынам на гэтую сітуацыю паўплываць.
Калі кажуць пра росквіт і прарыў — значную частку краін, якія ўваходзяць у ШАС, нельга назваць паспяховымі з пункту гледжання і эканомікі, і чалавечага развіцця. Таджыкістан, Пакістан, Кыргызстан — вельмі праблемныя краіны, і іх далучэнне да гэтага клубу ніякім чынам не прывяло да росквіту.
Глядзіце таксама
Так што дамаўляцца пра пэўныя візіты, кантакты, праекты на пляцоўцы ШАС можна, але гэта хутчэй пабочны эфект ад удзелу ў арганізацыі, а з пункту гледжання самой місіі і ідэі, карыснага для Беларусі функцыяналу не бачна.
— На вашу думку, ці можа быць уваходжанне ў ШАС для Беларусі спробай крыху зменшыць залежнасць ад Расіі за кошт збліжэння з Кітаем?
— Так, канешне. Гаворка не толькі пра Кітай — гэта ўвогуле размыванне аднаго вектару, які быў амаль цалкам расійскім. Таму гэты крок можна разглядаць у больш шырокім кантэксце — як дыверсіфікацыю знешняй палітыкі. Мяркую, такое памкненне таксама закладзена.