Яўген Магда: «Прапаную разгледзець варыянт, калі ў датэрміновых выбарах Лукашэнка не будзе ўдзельнічаць»
Украінскі палітолаг у інтэрв'ю «СНплюс» расказвае пра тое, як выглядае становішча Лукашэнкі і якая магчымая будучыня чакае яго і цяперашні рэжым.
Ужо на новых выбарах Лукашэнкі можа і не быць. Ілюстрацыйнае фота «НЧ»
— На Захадзе некаторыя лічаць, што для хутчэйшага завяршэння вайны ва Украіне варта ўбіць клін паміж Лукашэнкам і Пуціным. Але пасля 2020 года Мінск аказаўся цалкам ва ўладзе Крамля, і цяпер за захаванне сябе ва ўладзе расплачваюцца суверэнітэтам краіны. Ці можа спрацаваць прынцып «падзяляй і ўладар» тут і цяпер ці гэта самападман?
— Я б сказаў, што такі падыход Захаду да хутчэйшага развязвання пытання расійска-ўкраінскай вайны няправільны, таму што напраўду сакрэтам перамогі з'яўляецца ваеннае паражэнне Расіі. Палітычны развод Лукашэнкі з Пуціным можа стаць толькі дадатковым, а не вызначальным фактарам, які спрацуе на ўсе 100 адсоткаў.
Тут галоўную ролю павінен адыгрываць не прынцып «падзяляй і ўладар», а ўсведамленне таго, што Расія сваім рашэннем размясціць тактычную ядзерную зброю на тэрыторыі Беларусі фактычна стварыла саюзную ядзерную дзяржаву, асабліва Мінск не спытаўшы. У выпадку рэалізацыі гэтага плана (калі толькі ЯЗ ужо не знаходзіцца там) Беларусь акажацца падпарадкаванай расійскаму кіраўніцтву літаральна з 1 ліпеня. І якія б заявы з гэтай нагоды не рабіў Лукашэнка, нічога якаснага ад яго чакаць не варта.
Убіць клін паміж Лукашэнкам і Пуціным немагчыма, бо яны рознавялікія сіямскія палітычныя блізняты. І гэта выбар самога Лукашэнкі апошнія некалькі гадоў.
— Беларусь не патрапіла ў тры апошнія санкцыйныя пакеты Еўрасаюза. Самая распаўсюджаная версія — па просьбе Украіны, якая паспрабавала пасеяць недавер паміж Лукашэнкам і Крамлём. Але розніцу ў санкцыях афіцыйны Мінск выкарыстоўвае, каб дапамагчы Маскве абысці антырасійскія санкцыі, гэта значыць для працягу гэтай самай вайны. Або не ўсё так проста?
— Я думаю, што справа не выключна ва Украіне, бо сітуацыя звязана не толькі з ёй. Я не веру, што Кіеў настолькі ўплывовы ў адносінах з Еўрапейскім саюзам, што можа не дапусціць прыняцця нейкага санкцыйнага пакета. Давайце будзем рэалістамі: ёсць дзяржавы ЕС, зацікаўленыя ў тым, каб не сінхранізаваць санкцыі супраць Расіі і супраць Беларусі. Зноў-такі структура эканомікі абедзвюх краін усё ж розная. Таму, я думаю, Крэмль знаходзіць магчымасці абыходзіць частку абмежаванняў і праз іншыя постсавецкія дзяржавы, напрыклад, Грузію. Вядома, гэта не тыя аб'ёмы, але мяркую, што тавары ваенныя і тавары падвойнага прызначэння і раней у Беларусь не надта актыўна пастаўляліся, напрыклад, краінамі Еўрапейскага саюза.
А вось да калійных угнаенняў, да нафтапрадуктаў цікавасць — асабістую — часта праяўлялі розныя краіны Еўрасаюза, і яна была больш важкай, чым цікавасць Украіны. Гэты нюанс таксама неабходна ўлічваць.
— Што атрымала Украіна, праводзячы «рэал палітык» у дачыненні да афіцыйнага Мінска? Кіеў афіцыйна не прызнае Лукашэнку прэзідэнтам, афіцыйныя эканамічныя адносіны зведзены практычна да нуля. Але пры гэтым Украіна не зрабіла аніводнага рэзкага кроку, не лічачы, вядома, палітычнай рыторыкі. А ў выніку ў Мінску прымаюць «кіраўніка ДНР». Які плён прынесла такая «рэал палітык»?
— Я б не сказаў, што Украіна праводзіць «рэал палітык» у дачыненні да Беларусі. Хутчэй, гэта водгалас таго перыяду, калі з ёй можна было гандляваць і пры гэтым не звяртаць увагі на палітычны лад краіны. Мне шкада, што нават пасля падзей 2020 года наша кіраўніцтва не зрабіла неабходных высноў і не ўвяло маштабных санкцый супраць паўночнай суседкі, гэта сёння ўскладняе дыялог з беларускімі дэмакратычнымі сіламі.
Але не думаю, што ёсць віна афіцыйнага Кіева ў тым, што Пушыліна прынялі ў Мінску. Гэта капрыз Крамля і імкненне як мага мацней прывязаць да сябе Лукашэнку: цяпер яго ўплывовасць можа вымярацца ў пушыліных, гэта відавочны факт. Зыходзячы з гэтага мы і павінны дзейнічаць далей.
Я б не сказаў, што відавочныя велізарныя плады палітыкі Украіны ў дачыненні да Беларусі пасля 24 лютага 2022 года. Але адзін вынік ёсць — досыць відавочны: так ці інакш, аднак беларускія войскі не прынялі непасрэднага ўдзелу ва ўварванні ва Украіну. Калі ўлічваць, што мабілізацыйны рэзерв РБ складае некалькі соцень тысяч людзей, то гэты вынік, як мінімум, меў сэнс. Уварванне дзясяткаў тысяч людзей, незалежна ад таго, пад расійскім або пад беларускім сцягам, у выніку прывядзе не толькі да гібелі захопнікаў, але і ўкраінскіх абаронцаў.
— У здольнасці Мінска «ахвяраваць» хаўруснікам дзеля самавыратавання ніхто не сумняваецца. Пытанне ў іншым: што ён можа прапанаваць Захаду, чаго няма ў Крамля?
— Я не думаю, што Лукашэнка можа прапанаваць што-небудзь, акрамя свайго шпіца. Праўда. Або здаць Азаронка ў арэнду. Насамрэч палітычная суб'ектнасць «першага» ў Мінску, як я ўжо сказаў, вымяраецца ў пушыліных, яна зрабіла яго нецікавым для вядзення перамоў. Таму прапаную разгледзець сур'ёзна сцэнар магчымых датэрміновых прэзідэнцкіх выбараў, у якіх Лукашэнка не будзе браць удзел. І калі гэта адбудзецца, то атрымаецца досыць цікавы сцэнар. Логіка палітычнай культуры Захаду не прадугледжвае поўнай адмовы ад адносін з новаабраным прэзідэнтам — калі ён не будзе запэцканы ў злачынствах супраць беларускага народа. І Расія, якая ініцыюе падобны варыянт, можа, як мінімум, утрымаць тое, што яна атрымала раней (згоду на размяшчэнне расійскіх войскаў і тактычнай ядзернай зброі), і адначасова атрымаць магчымасць пэўнага палітычнага манеўру.
Гэты варыянт выглядае сёння досыць верагодным.