Класкоўскі: Вырвацца з кіпцюроў Расійскай імперыі будзе пякельна цяжка

Важна ўсведамляць, што так проста Расійская імперыя ад сябе Беларусь не адпусціць, як не захацела адпускаць яшчэ адну «малодшую сястру» — Украіну, разважае палітычны аналітык Аляксандр Класкоўскі на «Позірку».

Рэжым Аляксандра Лукашэнкі чэрпае сілы ў апоры на Маскву. І пакуль Расія, скажам прама, далёкая ад паражэння ў вайне з Украінай. Наступ Узброеных сіл Украіны (УСУ) забуксаваў, ёсць сімптомы таго, што Захад стаміўся падтрымліваць Кіеў. Так што перспектыва славутага акна магчымасцей для перамен у Беларусі становіцца яшчэ больш туманнай.

«Сёння наша агульная задача — паклапаціцца пра тое, каб беларусы не ўпусцілі наступны гістарычны шанец вырвацца з кіпцюроў Расійскай імперыі». Так заявіла Святлана Ціханоўская, звяртаючыся 7 лістапада ў Берліне да прадстаўнікоў парламенцкіх груп «За дэмакратычную Беларусь».

Тэзіс палітычна правільны. Пытанне толькі ў «дробязі»: калі з’явіцца такі шанец? І як яго ўмела выкарыстаць?

Ці дапамагла б пратэсту ў 2020-м «кааліцыя саюзнікаў»?

Ціханоўская ў Берліне таксама падкрэсліла: калі б у 2020 годзе ў беларусаў была «такая шырокая міжнародная падтрымка», як цяпер, «Беларусь ужо магла б стаць дэмакратычнай краінай», а «вайна Расіі супраць Украіны ніколі б не пачалася».

Так, гэта моцны рытарычны ракурс, каб падкрэсліць важнасць беларускага пытання для Еўропы. Але гісторыя не церпіць умоўнага ладу.

Гэта Аляксандр Лукашэнка запэўнівае, што ў 2020‑м «войскі NATO былі гатовы ўжо ў Беларусь уступіць» у выпадку, калі б праціўнікі рэжыму змаглі хоць на суткі ўзяць уладу. На самай справе, натаўцы, як бачым, нават Украіне дапамагаюць асцярожна, вельмі дазіравана, баючыся перабраць з пастаўкамі зброі. А ўжо рэальнага сутыкнення з расійскай арміяй як агню баяцца (пры тым што NATO безумоўна мацнейшае).

І наіўна меркаваць, што калі б беларускія дэмакратычныя сілы тры гады таму мелі, як кажа Ціханоўская, «моцную міжнародную кааліцыю саюзнікаў» (гаворка ідзе пра Альянс парламенцкіх груп з 22 краін, якія выступаюць за дэмакратычнае развіццё Беларусі), Лукашэнка збаяўся б душыць пратэсты гэтак жорстка. Ці што Уладзімір Пуцін, які трымаў рэзерв сваіх сілавікоў на мяжы з саюзнікам, не рызыкнуў бы пры неабходнасці прыйсці на падмогу.

У Ціханоўскай і яе паплечнікаў не было баявых дружын, здольных кінуць выклік натрэніраваным і добра экіпіраваным сілавікам рэжыму. Ды і сама думка пра сцэнар узброенай барацьбы за ўладу палітычным неафітам здавалася тады дзікай.

План «Перамогі», надзеі на грозны кулак у выглядзе палка Каліноўскага, эмігранцкіх харугваў узнікнуць нашмат пазней — і вялікае пытанне, наколькі гэтыя надзеі ў прынцыпе рэалістычныя.

Рэжым мог пахіснуць у тыя дні агульнанацыянальны страйк — але і на яго пораху не хапіла, з калектывамі прамысловых гігантаў апазіцыйныя штабы толкам не працавалі. А пратэсты па выхадных, фармат гэткага свята непаслушэнства, вельмі хутка перасталі палохаць уладу, і ўдушэнне стыхійнага мірнага паўстання стала справай тэхнікі.

Дарэчы, і ва Украіне тады глядзелі на рэжым Лукашэнкі інакш, ахвотна з ім гандлявалі, многім там імпанаваў гэты «моцны гаспадарнік». Ды і нядаўна, у жніўні, украінскі прэзідэнт Уладзімір Зяленскі акаціў кіраўніка Аб'яднанага пераходнага кабінета халодным душам: маўляў, у пытанні вызвалення Беларусі «не трэба думаць Ціханоўскай аб войсках іншых дзяржаў» (гэта значыць, аб дапамозе з боку УСУ). 

Лукашэнка і Пуцін падбадзёрыліся

Цяпер Кіеву тым больш не да праблем дэмакратызацыі Беларусі.

Нядаўні жорсткі артыкул галоўнакамандуючага УСУ Валерыя Залужнага ў брытанскім часопісе «The Economist» многіх паставіў на вушы, у многіх сарваў ружовыя акуляры. Галоўнакамандуючы прызнае, што вайна стала пазіцыйнай (чытай — зацяжной), для пералому трэба, у прыватнасці, значна больш заходняй ваеннай дапамогі, прычым самай перадавой зброі. Залужнага паспрабавалі ачарніць. Ва Украіне абмаляваўся канфлікт паміж палітычнымі вярхамі і вайскоўцамі. Ёсць цяжкасці з мабілізацыяй (скажам мякка, далёка не ўсе рвуцца на фронт).

Захад, у сваю чаргу, усё мацней прэсінгуе Зяленскага — з нагоды неўтаймоўнай карупцыі, неабходнасці правесці вясной прэзідэнцкія выбары і г.д. У цэлым у наяўнасці стомленасць часткі палітыкаў і электарату заходніх краін ад гэтага канфлікту дзвюх постсавецкіх дзяржаў, заклапочанасць марнаваннямі на падтрымку Кіева. Маўляў, лепш ужо хоць нейкае замірэнне. У дадатак цяпер у фокусе аказалася вайна ў Ізраілі, якая таксама патрабуе напружання і рэсурсаў.

Зразумела, што ў святле ўсіх гэтых абставінаў Лукашэнка і Пуцін могуць толькі паціраць рукі. Кіраўнік Беларусі адкрыта злараднічаў 3 лістапада на адкрыцці АЭС у Астраўцы: «Я ж папярэджваў, калі вайна пачалася, Зяленскаму тэлефанаваў: “Валодзя, паслухай мяне, дасведчанага чалавека, не першы год працую. Як толькі дзесьці нейкая заварушка, пра цябе забудуць”. І што адбываецца? Украіна адыходзіць на задні план [на фоне вайны Ізраіля супраць ХАМАСа]».

Лукашэнка перакананы, што «Украіна ўсё роўна будзе наша». Ды і Еўропа, пра імкненне ў якую так часта кажа апошнім часам Ціханоўская, на думку Лукашэнкі, рана ці позна «прыпаўзе да нас, да Расіі».

Зразумела, гэта толькі пажаданні-мары, але, пагадзіцеся, што падставы падбадзёрыцца ў правадыроў крамлёўскага і беларускага рэжымаў ёсць. 

Рыторыка пра акно магчымасцей стала шаблоннай

Між тым, у шэрагу спікераў з лагера дэмакратычных сіл ужо выпрацавалася шаблонная схема разваг. Маўляў, яшчэ трохі — і Украіна разграміць захопнікаў, рэжым Пуціна пасыплецца, сам ён памрэ (а можа, ужо памёр) або будзе адхілены, у Расіі пачнецца грызня за ўладу і наступіць смута, калі Маскве стане не да Беларусі. Вось тут і адкрыецца тое самае акно магчымасцей, прыйдзе наш час, заедзем на белых джыпах — і ўжо слугі рэжыму заб'юцца пад плінтус.

Недарэчныя таксама шапказакідальніцкія заявы тыпу таго, што варта зайсці ў Беларусь палку Каліноўскага — і сілавікі рэжыму, якія толькі супраць дзяўчат з кветкамі ды акулярыкаў-айцішнікаў можа ваяваць, адразу разбягуцца. Маўляў, успомніце, як Яўген Прыгожын у чэрвені на раз-два ўзяў Растоў-на-Доне і ўжо падыходзіў да Масквы.

Так, але не дайшоў — і наогул дрэнна скончыў. І тады на мяжы Акі яго калону рыхтаваліся разнесці ў пух і прах (балазе, падвярнуўся Лукашэнка і забраў мяцежных «вагнераўцаў» да сябе). Так што лепш без ілжывых заліхвацкіх паралеляў.

Учытайцеся ў прамовы намесніка кіраўніка МУС Мікалая Карпянкова, іншых чыноў у пагонах, ацаніце маштаб стварэння і аснашчэння новых спецназаў (а таксама замбавання іх байцоў). Многія з сілавікоў Лукашэнкі ўжо павязаны з ім, скажам акуратна, сур'ёзнымі дзеяннямі, а то і крывёю. Ды і ў прынцыпе не бачаць для сябе годнага ці проста бяспечнага месца ў «новай Беларусі». Таму ў выпадку чаго будуць біцца адчайна — не за Лукашэнку, а за сябе і свае сем'і.

Для барацьбы за еўрапейскі выбар спатрэбяцца і сіла, і гнуткасць

Пры гэтым у крытычны момант правадыр і яго асяроддзе з радасцю прымуць «брацкую дапамогу» Масквы для задушэння новай спробы змяніць уладу ў Беларусі. І за Масквой, трэба думаць, не заржавее. А вось «калектыўны Захад» у сітуацыі новага вострага крызісу ў Беларусі і вакол яго з вялікай верагоднасцю будзе паводзіць сябе ў рэчышчы «глыбокай заклапочанасці». А ўласна, чаму жаўнеры з краін ЕС і NATO, дзе высока цэняць кожнае жыццё, павінны паміраць за Беларусь?

Так, тое, што выцесненыя за мяжу праціўнікі рэжыму робяць на еўрапейскім вектары, — сур'ёзная і патрэбная праца (тым больш што выбар інструментаў невялікі). Вось і Бундэстаг 8 лістапада прыняў рэзалюцыю «За дэмакратычную Беларусь у еўрапейскай сям'і». Важна ўжо тое, што Беларусь застаецца ў заходнім парадку дня, намячаецца вырашэнне тых ці іншых праблем палітычнай эміграцыі. Але было б наіўна спадзявацца, што Еўропа вырашальным чынам дапаможа ў вызваленні краіны ад дыктатуры.

Адзначым, што на сёння зусім не большасць беларусаў выступае за перспектыву ўваходжання краіны ў ЕС. Так, можна ставіць пад сумнеў саму сацыялогію, ківаць на страх і прапаганду. Што тут араць і араць.

Далей, хутчэй за ўсё, нават у перыяд трансфармацыі Беларусі прыйдзецца суіснаваць з хай саслабленай, але не памерлай імперыяй. І тут спатрэбіцца як сіла для магчымага адпору, так і гнуткая дыпламатыя, каб не злаваць небяспечную суседку.

На сёння ж звязак двух рэжымаў — Пуціна і Лукашэнкі — выглядае досыць моцным. Так што дэмакратычным сілам, абвяшчаючы курс на Еўропу, не варта захапляцца спрошчанай прыгожай рыторыкай у духу «лепш быць здаровым і багатым».

Важна трымаць у галаве (і сумленна пра гэта казаць), што так проста імперыя ад сябе Беларусь не адпусціць, як не захацела адпускаць яшчэ адну «малодшую сястру» — Украіну. Успомнім: Масква стала на вушы, калі ў Кіеве вырашылі падпісаць пагадненне аб асацыяцыі з ЕС. Што ў выніку вылілася ў агрэсію, кровапралітную вайну.