Краіна пад лыжным ботам

Былы дыпламат Павел Мацукевіч у сваім ТГ-канале расказвае пра адзін з тых выпадкаў, калі МЗС працаваў на тое, каб адшукаць чарговую прыхамаць Лукашэнкі.

Памер дзяржаўнай важнасці

Найбольш цікавы выпадак у маёй дыпламатычнай практыцы быў звязаны са «спецаперацыяй» па куплі лыжаролерных чаравікоў для Лукашэнкі. Прама не гаварылася, што чаравікі прызначаныя для яго, але іншых варыянтаў быць не магло. 

Адносна нядаўна пра гэтыя чаравікі згадваў Павел Латушка, калі расказваў «Зеркалу» пра тое, як уладкаваныя мерапрыемствы з удзелам вярхоўнага. Ён у той час быў паслом Беларусі ў Францыі, і пошукам спецыфічнага абутку яго збянтэжыў памочнік Лукашэнкі Мікалай Латышонак. Праўда, Латушка сцвярджаў, што чаравікі тады так і не знайшлі. 

Памыліўся: знайшлі. Толькі не Латышонак і не ў Францыі, а Уладзімір Макей і ў Швейцарыі. 

Увогуле, тыя лыжаролерныя чаравікі шукалі па ўсёй Еўропе. Дэталяў, як усё было, не ведаю. Магчыма, Латышонку даручыў сам Лукашэнка і той звязаўся з Макеем і тымі пасламі, каго ведаў асабіста. Магчыма, Латышонак і Макей праявілі ініцыятыву — вырашылі, не змаўляючыся, навыперадкі патрафіць босу чаравікамі, якія таму так палюбіліся і пасавалі. Адзін пра гэта ўжо не раскажа, а другі яшчэ пры пасадзе, каб гаварыць пра такія рэчы дарэмна.

Мне гэтая задача паступіла з МЗС. Патэлефанаваў дарадца Уладзіміра Макея і сказаў, што ад міністра ёсць далікатнае даручэнне: трэба знайсці лыжаролерныя чаравікі пэўнай мадэлі і памеру. Мелася фота, зробленае на тэлефон, на якім красаваліся чаравікі, відавочна былыя ва ўжыванні.

Сустракаюць па адзенні. Дрэс-код палітыкаў і смешныя выпадкі яго парушэння

Яны былі вядомага спартыўнага брэнда. Кідаўся ў вочы вельмі вялікі памер, з-за якога ў такіх выпадках нагу называюць «лыжай». Надпіс на бірцы сведчыў, што дадзеная мадэль была зроблена ў Румыніі. Там яе таксама шукалі, да таго моманту паспелі не знайсці і закрылі пошукі. 

Увогуле не дзіўна, таму што шукалася мадэль, ужо была знятая з вытворчасці. Плюс рэальна вялікі памер, які можна лічыць рэдкім. Хаця, як сказаць. Магчыма, гэта якраз падвышала шанцы на тое, што ў нейкай краме такая рэдкасць магла затрымацца.

Не ведаю, як вяліся пошукі чаравікоў у Францыі, Румыніі, іншых краінах. Не выключаю, што хтосьці з дыпламатаў проста праехаўся па некалькіх спартыўных крамах у горадзе. Я даручыў заняцца пошукамі свайму консулу Уладзіславу Сахашчыку, і ён пракруціў іх па ўсёй краіне, не пакідаючы амбасады.

У Швейцарыі, як і ў многіх заходнееўрапейскіх краінах, прадпрыемствы аб'яднаны ў галіновыя саюзы па інтарэсах. Каб знайсці адрасы кампаній, занятых гандлем спартыўнай абуткам і адзеннем, трэба знайсці іх галіновы саюз. Консул яго знайшоў, скапіяваў электронныя адрасы кампаній, што ўваходзяць у яго, і адправіў ім веерам запыт. У спісе рассылання аказалася некалькі соцень крам па ўсёй краіне. 

Станоўчы адказ прыйшоў з маленькай крамы ў Давосе — той самай вёскі ў гарах на краі Швейцарыі, дзе штогод праходзіць Сусветны эканамічны форум. З гэтага моманту пачынаецца самае цікавае, што пацвердзіць тады яшчэ толькі здагадкі, каму прызначаныя чаравікі, якія трапілі ў дыпламатычны вышук.

Груз для кабіны пілотаў

Я паведамляю ў МЗС, што чаравікі знойдзеныя, што яны ў Давосе, а гэта каля 4 гадзін язды ад Берна ў адзін бок — гэта значыць, трэба пакласці цэлы дзень на тое, каб забраць іх адтуль. Прапаную варыянт, у якім крама адпраўляе іх у амбасаду поштай. Гэта заняло б некалькі дзён. Дзесьці праз тыдзень ці крыху больш у мяне была запланаваная камандзіроўка ў Беларусь, што вырашала пытанне дастаўкі чаравікоў у Мінск. 

На маё здзіўленне, схема не праходзіць. Ад Макея прылятае ўказанне тэрмінова забраць чаравікі, пажадана не адну, а дзве пары пры наяўнасці і вырашыць пытанне дастаўкі ў Мінск у бліжэйшыя дні.

Давялося імчацца ў Давос, хоць было зусім не да гэтага. Якраз рыхтаваўся прыезд у Швейцарыю парламенцкай дэлегацыі з Беларусі ў суправаджэнні здымачнай групы АНТ для здымак спецвыпуску «Прафесійнае асяроддзе» пра швейцарскія прафсаюзы. Да прыезду заставалася пару дзён. Ішло фінальнае ўзгадненне сустрэч і падбор герояў для здымак. Гучыць, магчыма, не Бог ведае як, але арганізацыя любога візіту — працэс надзвычай клапотны і працаёмкі. Кожная гадзіна часу была на ўліку, а тут губляўся цэлы дзень.

Сінія пальцы і залатыя ручкі. Асаблівыя тонкасці палітыкі

У краме ў Давосе дзвюх пар чаравікоў не аказалася. Затое гаспадар крамы расказаў, што ў Давосе штогод трэніруецца лыжная зборная Беларусі. Гэта падказала абгрунтаванне для паездкі, каб спісаць выкарыстанне службовага аўтамабіля і выдаткаваны на яе бензін. У справаздачных дакументах вылазка па лыжаролерны абутак для Лукашэнкі стала службовай паездкай для правядзення сустрэчы з дырэктарам кампаніі «Hofmänner Sport AG» па пытанні арганізацыі паставак спартыўнага інвентару і абсталявання для Федэрацыі лыжнага спорту Беларусі.

Цяпер заставалася вырашыць праблему дастаўкі чаравікоў у Мінск. У той час паміж Беларуссю і Швейцарыяй існавалі авіязносіны. Цяпер гэта цяжка ўявіць, але тады некалькі разоў на тыдзень з Мінска ў Жэневу лётаў самалёт «Белавія», які разам з пасажырамі рэгулярна дастаўляў туды-сюды дыппошту. 

Было вырашана адправіць чаравікі ў Мінск «камандзірскай поштай» — гэта калі пасылка перадаецца ў кабіну пілотам і так падарожнічае да цэлі. МЗС (або служба бяспекі прэзідэнта) звязалася з кіраўніцтвам «Белавія», а тое папярэдзіла пілотаў бліжэйшага рэйса ў Жэневу. 

Заставалася спакаваць чаравікі як дыппошту і даставіць з Берна ў Жэнеўскі аэрапорт. Гэта таксама не блізкі свет — 160 км, або 1,5-2 гадзіны ў адзін бок. У выніку ў аэрапорт адправіўся консул і перадаў чаравікі проста ў самалёт, а адразу па прылёце таксама проста з самалёта іх забралі і даставілі адрасату, які фармальна нідзе і ніяк не фігураваў.

Цела ў капелюшы

Доўгі час дастаўка кур'ерамі нейкіх асабістых пасылак, аформленых у дыппошту, была даволі распаўсюджанай з'явай. Дзесьці, напэўна, з прыходам у міністры Уладзіміра Макея ці крыху раней правілы і кантроль сталі больш жорсткімі. Не згадаю сур'ёзных злоўжыванняў імі, акрамя выключных выпадкаў задавальнення патрэб загалоўнай дзяржаўнай асобы, якія стаяць па-над любымі правіламі і законамі, а таму як быццам нічога не парушаюць.

Карані такой практыкі цягнуцца з Савецкага Саюза, а пра яе праявы можна прачытаць ва ўспамінах Віктара Суходрава («Язык мой – сябар мой»), у прыватнасці, датычна ўраджэнца Гомельшчыны Андрэя Грамыкі, калі той быў міністрам замежных спраў СССР.

Дыпламатыя падарункаў. Што і як дапамагала МЗС наладжваць адносіны са светам

У Грамыкі, які штогод ездзіў у ЗША на Генасамблею ААН, было правіла кожны раз прывозіць з камандзіровак падарункі першым асобам дзяржавы — Брэжневу, Падгорнаму, Андропаву, а пазней і Чарненку. Прычым кожны раз гэта быў адзін і той жа набор: капелюшы, кашулі, гальштукі. Сам Грамыка не хадзіў па крамах, а даручаў гэтую місію Суходраву. Пад гэтую справу выдзялялася машына. 

Савецкія лідары аддавалі перавагу таварам з Захаду, хоць называлі яго «загніваючым». У гэтым розніцы паміж «цяпер» і «тады» ўжо не відаць.     

У адрозненне ад сваіх сучаснікаў, правадыры СССР любілі насіць капелюшы і ўсюды з'яўляліся ў іх. Суходраў піша пра гэта, называючы «капялюшаманіяй». Грамыка патрабаваў капелюшы выключна мышына-шэрага колеру. Суходраў адбіраў патрэбную колькасць галаўных убораў, прывозіў іх у савецкае прадстаўніцтва (пры ААН у Нью-Ёрку) і ладзіў выставу перад Грамыкам. Той уважлівым чынам разглядаў і абмацваў тавар, удакладняў памеры. 

Паводле сведчання Суходрава, часам даводзілася неаднаразова ездзіць у краму, каб падабраць патрэбныя капелюшы, затым зноў прывозіць і паказваць іх Грамыку. Пасля яго адабрэння капелюшы зноў з'язджалі ў краму, дзе на іх залатым цісненнем выводзілі ініцыялы савецкіх правадыроў — «ААГ» (Грамыка), «ЛІБ» (Брэжнеў), «ПУА» (Андропаў), «НВП» (Падгорны), а пазней і «КУЧ» (Чарненка).

Застаецца дадаць, што лыжаролерныя чаравікі Аляксандра Рыгоравіча, як і іншыя пакупкі, прызначаныя для яго (папружкі для гадзінніка, напрыклад), абышліся без ціснення. Не было такога заказу і, здаецца, неабходнасці таксама. Яму іх па гэты дзень няма з кім пераблытаць. Палітбюро ў Беларусі (пакуль) няма.