Лукашэнка збіраецца жыць вечна?
Палітычны аглядальнік Валерый Карбалевіч для «BGmedia» гаворыць пра трансфармацыю рэжыму і будучыя выбары.
Плакат з беларускіх пратэстаў. Фота: meduza.io
Нам ні адзіны дзень галасавання ў Беларусі 25 лютага, ні «прэзідэнцкія выбары» ў сакавіку ў Расіі не прынясуць сюрпрызаў. Лукашэнка арганізуе «савецкія выбары», калі на адно месца прэтэндуе некалькі кандыдатаў, але ўсе яны — лукашысты, а Пуцін, у сваю чаргу, «зрабіў высновы з беларускага 2020 года».
Такі прагноз у інтэрв'ю «Радыё Рацыя» зрабіў палітычны аглядальнік «Радыё Свабода» Валерый Карбалевіч. Аналітык патлумачыў, чым можа абярнуцца для беларускага рэжыму сыход Лукашэнкі і чаму Крэмль не зацікаўлены ў тым, каб мяняць коней на пераправе.
Чаму Лукашэнка не можа сысці сам
Валерый Карбалевіч лічыць, што Лукашэнка не можа пакінуць уладу па адной вельмі важкай прычыне.
— Беларускі палітычны рэжым, яго галоўны стрыжань — гэта фігура самога Лукашэнкі. Як толькі стрыжань здабываецца з сістэмы, рэжым уступае ў крызіс. Замяніць Лукашэнку на іншага чалавека ў рамках існуючага рэжыму проста немагчыма, таму што Лукашэнка стварыў свой рэжым па сваім вобразе і падабенстве, пад сябе; ён кроіў гэты касцюм менавіта пад сябе, на іншых ён проста не налезе. Таму калі раптам замест яго ўзнікае іншая фігура (абсалютна ўсё роўна — якая), рэжым уступае ў стадыю крызісу, таму што на працэс пачынаюць уплываць розныя палітычныя сілы. Вось тады могуць ажыць кланы і групоўкі ўнутры самога рэжыму, дэмакратычныя сілы пачнуць уступаць у гульню, Захад пачне ўступаць у гульню — кантраляваць увесь працэс з Крамля немагчыма.
Глядзіце таксама
Гэта азначае крызіс. Я задаю сабе пытанне: ці патрэбны Пуціну крызіс у краіне свайго галоўнага хаўрусніка падчас вайны? Я думаю, гэта апошняе, што трэба Пуціну. Таму ён будзе трымацца за Лукашэнку да апошняга і будзе баяцца любых спроб нават транзіту ўлады, таму што транзіт — гэта зноў рызыка.
Трэмар Лукашэнкі прымушае яго асяроддзе азірацца па баках
Трэмар галавы Лукашэнкі ўжо стаў звычайнай з'явай, якую прапаганда нават не спрабуе схаваць (ці не ў стане). Ці губляе Лукашэнка са здароўем і сваю ўладу?
— У Лукашэнкі ёсць праблемы са здароўем — гэта відавочна. Але які насамрэч стан яго здароўя, ніхто не ведае; магчыма, з хваробамі Лукашэнкі можна яшчэ доўга жыць. Мы проста не ведаем рэальнага дыягназу.
Па ўсім відаць, ды Лукашэнка і сам пра гэта кажа, што ён не збіраецца нікуды сыходзіць. І ён плануе ўдзельнічаць у прэзідэнцкіх выбарах 2025 года, хоць шмат разоў ужо казаў, што больш і не пойдзе, што будзе іншы кандыдат. Цяпер Лукашэнка забыўся пра ўсе абяцанні, зноў памяняў сваю пазіцыю і заяўляе, што хоча зноў балатавацца на пасаду прэзідэнта.
Але пры гэтым змяняецца вобраз Лукашэнкі. Усе 30 гадоў яго кіравання Лукашэнка ствараў вобраз такога моцнага мужыка, мачо, які перамагае ўсіх: і ў спорце, і ў палітыцы. Цяпер, калі з экранаў нам паказваюць чалавека з відавочнымі праблемамі са здароўем, — стары вобраз руйнуецца. А новага вобразу ў Лукашэнкі не атрымліваецца, у Лукашэнкі няма ніякага наратыву будучыні. Трэба толькі захаваць тое, што ёсць. На нармальнай мове гэта азначае захаваць існуючы палітычны рэжым, гэта значыць захаваць яго ўладу. І большасць беларусаў бачаць, што яго цяпер хвалюе менавіта ўлада, а не нешта іншае.
Глядзіце таксама
Праблемы са здароўем Лукашэнкі падштурхоўваюць кіруючую эліту да таго, каб азірацца па баках, каб задумвацца пра тое, а што далей? Вось гэта для Лукашэнкі не вельмі прыемна. Ён разумее гэта і спрабуе супрацьпаставіць гэтаму адзінае, чым ён валодае, — страх: палітычныя рэпрэсіі, «усіх загнаць пад плінтус», каб «хаваліся ў бульбу» і выконвалі яго распараджэнні. Інакш усім будзе дрэнна.
Рэжым не пайшоў расколінамі, а Карпянкоў мае ролю кавадлы
Калі стрыжань, які цэментуе рэжым, ужо міжвольна трасе галавой, то сістэму разбіваюць расколіны?
— Я пакуль не бачу канфлікту інтарэсаў паміж рознымі кланамі або групоўкамі; магчыма, яны і ёсць, магчыма, усё гэта адбываецца, але на паверхню ніяк не выходзіць.
Глядзіце таксама
Цяпер сталі шмат казаць, што ўзрастае роля Мікалая Карпянкова, што ён становіцца медыйнай фігурай, што ён каментуе нешта, маўляў, гэты чалавек можа адыграць нейкую палітычную ролю. Я вельмі скептычна стаўлюся да такой версіі — з многіх прычын. І галоўная з іх складаецца ў тым, што Карпянкова спецыяльна выводзяць на інфармацыйны экран. Гэта значыць, функцыя Карпянкова — быць кувалдай рэжыму, ўсведамляе ён гэта сам ці не ўсведамляе — іншае пытанне, але іншай ролі гэтаму чалавеку не адводзяць. Калі слухаць публічныя выступы Карпянкова, то не ствараецца ўражання, што гэты чалавек мае вялікія разумовыя здольнасці і здольны гуляць у самастойную гульню.