Лукашэнку важна атрымаць ад Пекіна «ярлык на выбары», але ў КНР задумваюцца аб транзіце ўлады
Палітолаг Ігар Тышкевіч — пра прыхаваны сэнс візіту ў Мінск кітайскага прэм’ера.
Апошнія два месяцы назіралася рэзкае ажыўленне беларуска-кітайскіх кантактаў, піша Ігар Тышкевіч на сваёй старонцы ў фэйсбуку. Дастаткова сказаць, што ў чэрвені-ліпені ў Мінску пабывалі дзевяць дэлегацый розных міністэрстваў КНР, а ў Кітаі не менш за два беларускія «міністэрскія дэсанты». Акрамя таго, Беларусь, у першую чаргу па ініцыятыве Пекіна, была прынятая ў ШАС. Ну і, нарэшце, у гэты перыяд адбылася сустрэча кіраўніка КНР Сі Цзіньпіна з прэзідэнтам Польшчы Анджэем Дудам, дзе, сярод іншага, абмяркоўвалася пытанне выхаду з беларуска-польскага крызісу на мяжы.
Маем сітуацыю, калі Кітай, карыстаючыся тым, што Расія ўсё глыбей увязвае ва Украіне, працягнуў адрэзаць сабе расійскую зону ўплыву.
Дзяржавы Цэнтральнай Азіі пераарыентаваліся на Пекін яшчэ ў 2022-м, пасля таго як званок з Паднябеснай хутка завяршыў «аперацыю АДКБ у Казахстане». Далей быў люты 2022, які не завяршыўся «Кіевам за тры дні». І КНР дастаткова ўпэўнена стварыла інфраструктуру свайго палітычнага ўплыву ў рэгіёне. Па факце цяпер РФ у Цэнтральнай Азіі важны партнёр, але ўжо не дамінуючая сіла. Што выяўляецца ў адкрытым апаніраванні Такаева тэзісам Пуціна пра будучыню рэгіёну і свету. Дый у падзеях апошніх тыдняў, калі банкі Кыргызстана адзін за адным, спасылаючыся на санкцыі, адмаўляліся працаваць з РФ.
У 2023 годзе дайшла чарга да Беларусі. Тым больш Расія не дэманстравала хоць нейкіх маштабных поспехаў на фронце, а яе эканоміка ўсё больш трапляла ў залежнасць ад кітайскай. Былі размарожаныя шэраг праграм, была сустрэча Лукашэнкі і Сі. І, нарэшце, у 2024-м Беларусь такі прымаюць у ШАС.
Але, у адрозненьне ад Казахстану ці Узбекістану, з Беларуссю ёсьць дзве істотныя праблемы. Першая — канфлікт з краінамі ЕС і ЗША пасля падзей 2020 года. Казахскі або ўзбекскі рэжымы наўрад ці з'яўляюцца больш дэмакратычнымі, але тут мае ролю георгафическое становішча і асабісты «геній» Лукашэнкі, які ўмее знайсці магчымасць сваімі заявамі сапсаваць адносіны з суседзямі. Другая праблема — уцягнутасць Беларусі ў агрэсію супраць Украіны і «асаблівыя» стасункі з РФ. Кітай можа «несці на сабе» дзяржаву, якая знаходзіцца ў ізаляцыі, але калі ёсць магчымасць гэтага не рабіць, раіць мясцовым элітам выйсці з канфлікту. Тым больш выхад з палітычнага крызісу (гэта значыць карэкцыя ўнутранай і знешняй палітыкі) даўно наспеў, зыходзячы з настрояў не толькі грамадства, але і мясцовага бізнесу.
Глядзіце таксама
Для Рэспублікі Беларусь ёсць два варыянты — альбо рэзкая змена палітыкі самога Лукашэнкі альбо кіраваны транзіт з прыходам рукапаціскальнай фігуры.
Для Расіі, якая імкнецца захаваць свой уплыў на Беларусь, прымальныя альбо Лукашэнку ў старых рамках палітыкі (гэта значыць, без варыянтаў паляпшэння адносін з суседзямі і, значыць, з абмежаванымі магчымасцямі дрэйфу ад Масквы), альбо кіраваны транзіт, але з прыходам у ідэале «свайго» чалавека. Ці, як мінімум, «не занадта таксічнага» для расійскіх элітаў.
Для КНР, чые інтарэсы заключаюцца ў прывязцы Беларусі да сябе наўпрост, без «расійскага вузельчыка», падыходзяць абодва варыянты. Акрамя «відавочна маскоўскага» зменшчыка Лукашэнкі. Пры гэтым дапускаецца і нават вітаецца прымальнасць такога для расійскіх элітаў.
Зараз разгледзім магчымасці для Лукашэнкі. З варыянтам «Саня застанецца з намі» ёсць праблемы. Калі не мяняць курс — Расія дацісне і, вобразна кажучы, зжарэ. Калі мяняць — праблема ў недаверы да Лукашэнкі з боку большасці суседзяў. Гэта значыць, змена курсу павінна быць хуткай, дэманстратыўнай і рэзкай. На што ў Мінску пакуль не гатовыя, баючыся рэакцыі Масквы. Але асцярожныя крокі ў выглядзе змены кадраў, паступовага змяншэння ўплыву на эканоміку «людзей у пагонах» робяць.
З другім варыянтам некалькі прасцей. Завяршаецца першы этап рэформы сістэмы кіравання, якая трансфармуецца да нейкага аналагу іранскай мадэлі. Дзе ёсць месца асабіста для Лукашэнкі і ёсць месца для пераемніка. У будучыні патрэбныя гарантыі недатыкальнасці. Гэта значыць, зменшчык павінен валодаць паўнатой даверу Папыколі. А таксама патрэбныя нейкія запэўніванні падтрымкі з боку знешніх сіл. Расійскія гарантыі не вартыя і ламанага граша, гэта ў Мінску ўжо зразумелі. А вось вопыт уцёкаў АДКБ з Казахстана і рэзкасці ў рыторыцы ў адносінах да РФ дзяржаў Цэнтральнай Азіі перад вачыма. Гэта значыць, варыянт «іншага ўсходняга гаранта» выяўляецца рабочым.
І тут вяртаемся да візіту Лі Цяна. Акрамя, уласна, эканамічных і гуманітарных праграм, якім дадуць старт падчас бягучага візіту, галоўнае пытанне — выбары 2025 года.
Лукашэнка хоча пайсці на іх і «перамагчы» з паказчыкамі пад 90%. Гэта яму асабіста трэба, каб кампенсаваць траўму 2020-га. Бо пасля рэпрэсій папярэдніх гадоў масавыя пратэсты малаверагодныя, а, значыць, можна і самому паверыць у любоў народную, якая выявілася на выбарах.
Але падтрымкі з Масквы, мяркуючы па ўсім, пакуль няма. Частка акружэння акуратна намякае, што можна і ў транзіт згуляць. І Кітай маўчыць.
Таму для Аляксандра Рыгоравіча дадзены візіт — перадапошні шанец атрымаць «ярлык на выбары» ад усходняга партнёра. Ад зусім ўсходняга — кітайскага. Нават у фармаце «перамагчы і сысці з горда паднятай галавой» — з абяцаннямі транзіту да канца электаральнага тэрміну.
Чаму перадапошні? Таму што Лукашэнка яшчэ паспрабуе сустрэцца з Сі і падняць тое ж пытанне.
Але калі не атрымаецца (а ў КНР, мяркуючы па ўсім, разглядаюць і варыянты транзіту) візіт Лі Цяна з'яўляецца нейкім аналагам агледзін беларускай кіруючай вярхушкі. У Мінску гэта разумеюць і прапануюць кандыдатаў. Базавы падыход — прымальнасць для Пекіна і Масквы. У дадзеным выпадку (кітайскі візіт), у першую чаргу для Пекіна.
Таму я б вельмі ўважліва сачыў за тым, хто сядзіць на
перамовах побач з Лукашэнкам і,што самае важнае, хто
каментуе іх ход і наогул тэму кітайска-беларускага супрацоўніцтва. Вельмі можа так
здарыцца, што адно з прозвішчаў пасля 2025 года атрымае гучную прыстаўку.