Пра што будуць сёння дамаўляцца Пуцін і Лукашэнка? Адказвае Арцём Шрайбман

Аб звышзадачах кіраўніка Крамля, ролі Лукашэнкі ў расійскай агрэсіі і тэмах чарговай сустрэчы кіраўнікоў разважае палітычны аналітык Арцём Шрайбман.

Чаму вайна ва Украіне, бязмэтнасць і бесперспектыўнасць якой у адзін голас падкрэслівалі палітолагі і аналітыкі, усё ж такі пачалася?

— Я думаю, што мы ўжо маем справу з чымсьці месіянскім, адарваным ад канкрэтнага моманту і, хутчэй, звязаным з верай у сваю гістарычную місію, — цытуе аналітыка «Салідарнасць» са спасылкай на канал «И грянул Грэм». — Не важна, якой цаной будуць дасягнуты вынікі цяпер, важна, як гэта будзе запісана ў падручніках гісторыі XXII-XXIII стагоддзяў. А раз так, то думаю, што перад Пуціным стаяць мэты глабальныя, касмічныя, звязаныя не з канкрэтнымі гарадамі на Данбасе, а з перабудовай калі не свету, то Еўропы.

Паводле ацэнак Шрайбмана, ва ўсіх ваенных канфліктах апошняга часу, ад Чачні да Сірыі, а зараз і Украіны, Расія абірала прыкладна падобную тактыку: не занадта шкадаваць насельніцтва іншай краіны, вырашаючы тыя ці іншыя ваенныя задачы.

— Калі горад трэба захапіць, а абыйсці яго бокам, як Чарнігаў, не атрымліваецца, і іншых шляхоў няма, значыць, яго будуць раўняць з зямлёй, — кажа аналітык. — Чалавечыя жыцці нават са свайго боку для расійскіх ваеначальнікаў значаць няшмат, а з другога боку — тым больш.

Можна доўга капацца ў тым, адкуль узялася такая дэгуманізацыі людзей, якія агульнакультурные ўстаноўкі дамінуюць у гэтай кагорты расійскіх кіраўнікоў, якія выйшлі з Савецкага Саюзу — але ў выніку назіраем такую форму жорсткасці.

Ёсць і іншая — тое, што свет убачыў у Бучы, у Барадзянцы, у іншых гарадах, дзе ёсць прыкметы іншых ваенных злачынстваў, мэтанакіраваных, якія маюць прыкметы спланаванай, скаардынаванай з самага верху кампаніі.

І тут павінны ўключацца сацыяльныя псіхолагі, якія даследуюць ваенныя злачынствы — напэўна, тут нешта, звязанае з адборам людзей, псіхалагічным станам тых, хто трапляе на фронт, іх страхам, помстай і адчаем. На жаль, гэта не нешта ўнікальнае, тым больш не ўнікальнае для расійскай арміі, і, думаю, мы ўбачым яшчэ шмат панурых сведчанняў падобных зверстваў…

Роля Лукашэнкі ў вайне, лічыць палітолаг, была «даволі празрыстай» з самага пачатку:

— Гэта роля паслухмянага плацдарма. Лукашэнка ні словам, ні дзеяннем не перашкаджаў расійскім войскам выкарыстоўваць яго тэрыторыю, вайсковую і грамадзянскую інфраструктуру для нанясення разнастайных удараў па Украіне. Я нават не ўпэўнены, што Лукашэнка ўвязаўся ў гэтую вайну па жаданні — мне здаецца, ён таксама думаў, што гэта ўсяго толькі вучэнні і шантаж Захаду. А калі стала занадта позна, аказалася немагчыма з гэтага ўсяго выбрацца, таму што Пуцін як яго адзіны сёння донар проста не пацярпеў бы ніякіх спробаў пярэчыць ад свайго саюзніка.

Гэтая роля відазмяняецца, таму што расійскія войскі больш не маюць патрэбы ў беларускай тэрыторыі як у плацдарме для нападу, хоць могуць пакінуць яе як плацдарм для застрашвання, пакінуўшы ракетныя ўстаноўкі і гэтак далей, каб Украіна не магла расслабіцца на поўначы і на захадзе.

Мы ўбачым, як Лукашэнка зможа — ці не зможа — выгандляваць сыход расійскіх войскаў. Відавочна, што ён у гэтым зацікаўлены. Яму і ў псіхалагічным, і ў палітычным плане катастрафічна непрыемна адчуваць сябе васалам.

У апошні тыдзень ён спрабуе самасцвярдзіцца, вярнуць сабе суб'ектнасць: запрасіце мяне на перамовы, без мяне нічога не падпісвайце, Беларусь таксама мае патрэбу ў гарантыях бяспекі — вось гэта ўсё гаворыць і Лукашэнка, і міністр Макей. Гэта спроба знайсці ў новым парадку, які перабудоўваецца ва Усходняй Еўропе, сваё месца, якое было б не проста роўна палігону РФ.

Яму некамфортна ў ролі палігона. Ёсць адчуванне, што ў адрозненне ад 2015-16 гадоў і нават 2021-га, калі яму маглі патэлефанаваць з нагоды міграцыйнага крызісу, суб'ектнасць Лукашэнкі цяпер скурчылася амаль да нуля, да чагосьці амаль непрыкметнага. З ім ужо нават ні аб чым не хочуць гаварыць, таму што не вераць, што ён штосьці можа вырашыць, а ён хоча паказаць — не, можа. Для гэтага яму трэба вывесці расійскія войскі.

Думаю, пра гэта можа пайсці гаворка на сённяшняй сустрэчы — не тое, што Лукашэнка прама скажа Пуціну, «выводзь войскі прама цяпер», а паспрабуе неяк спакаваць гэтую просьбу. Гэта будзе складана зрабіць, улічваючы, што перамовы Расіі і Украіны больш не ідуць у Беларусі. Я, шчыра кажучы, губляюся ў здагадках, які аргумент ён зможа прывесці…

Акрамя вываду войскаў, адзначае палітолаг, размова на сустрэчы Лукашэнкі і Пуціна можа пайсці аб кампенсацыі беларускаму боку страт ад эканамічнага ўдару з боку краін Балтыі і Польшчы. Для беларускага кіраўніка Крэмль па-ранейшаму асноўная — а па сутнасці, адзіная — крыніца грошай:

— Залежнасць і патрэба ў лаяльным Пуціне для Лукашэнкі сёння максімальная, і гэта будзе вызначаць яго здольнасць да торгу або якім-небудзь капрызаў. Што тычыцца Пуціна, мы не можам ведаць, ці ёсць у яго мэты яшчэ раз зайсці ва Украіну з поўначы. Калі такіх планаў няма, то, напэўна, месяц таму Лукашэнка быў важнейшы, чым цяпер. У астатнім мы разумеем, наколькі геапалітычныя меркаванні, «свая» зона ўплыву для Крамля дамінуюць у свядомасці — і наяўнасць лаяльнага Мінска вельмі важная частка гэтага пазла.