Віленскі «покер». Што азначаюць новыя санкцыі Літвы ў дачыненні да Беларусі

Лукашэнка збірае крошкі экспарту ў далёкіх мангольскіх стэпах, у той час як пад носам губляюцца мільёны.

Здымкі з выкінутымі на беларуска-літоўскай мяжы бутэрбродамі і іншымі ўзятымі ў дарогу перакусамі абышлі многія незалежныя СМІ. Цяпер абмежаванні змякчылі, але праблема эскалацыі ўзаемных санкцый застаецца. Прычым больш пакутуе беларускі бок.

З 3 чэрвеня Вільня ўвяла забарону на ўвоз сельскагаспадарчай прадукцыі і кармоў з Беларусі. Пад абмежаванні трапілі больш за 2800 таварных пазіцый, уключаючы жывых жывёл, рыбу, малако, мёд, тытунь і алкаголь, піша Алесь Гудзія на «Позірку».

Гэтая мера закранула не толькі афіцыйныя гандлёвыя пастаўкі, але і багаж турыстаў. Што абурыла беларусаў, якія і без таго вымушаныя праходзіць праз «квэст», каб атрымаць візу, і гадзінамі стаяць на мяжы.

Паколькі новыя абмежаванні з літоўскага боку рушылі ўслед за ўведзенымі раней забаронамі з беларускага, што, у сваю чаргу, таксама абгрунтоўваліся недружалюбнымі дзеяннямі суседняй краіны, то сітуацыя, безумоўна, вартая таго, каб разабрацца падрабязней.

Клубок супярэчнасцей з палітыкі і эканомікі

Новыя абмежаванні Літвы — гэта толькі адзін з элементаў складанай сістэмы абмену санкцыямі паміж дзвюма краінамі.

Нагадаем, што ў траўні ўрад Беларусі пашырыў пералік тавараў, забароненых да ўвозу і рэалізацыі на сваёй тэрыторыі. Забарона тычылася так званых «недружалюбных» краін, уключаючы Літву. Гэтыя меры, а таксама раней уведзеныя з беларускага боку абмежаванні былі адказам на рашэнне Вільні закрыць пункты пропуску на мяжы з Беларуссю.

Літва крыху спрасціла беларусам патрабаванні да ўвозу прадуктаў

Гэты санкцыйны і контрсанкцыйны пінг-понг актыўна працягваецца ўжо некалькі гадоў. У яго аснове ляжыць забарона на транзіт беларускага калію праз порт Клайпеды, уведзены Літвой праз санкцыі ЗША супраць «Беларуськалія».

У выніку адносіны паміж Мінскам і Вільняй ператварыліся ў клубок супярэчнасцей, які ўключае палітычныя, сацыяльныя і эканамічныя аспекты, якія настолькі цесна пераплецены, што іх немагчыма разглядаць паасобку.

Эпізод з адабраннем бутэрбродаў і вады на мяжы ў простых грамадзян дэманструе тое, што бывае, калі бюракратыя рэалізуе новыя абмежавальныя меры ў кароткія тэрміны. Паспешнае ўвядзенне забарон прывяло да таго, што ў дакуменце не прапісалі выключэнне, якое тычыцца прадуктаў для асабістага карыстання. У сваю чаргу, мытнікі і памежнікі, захоўваючы літару закона, не прапускалі ўсе забароненыя тавары, няхай гэта будуць буйныя бізнес-пастаўкі або «ссабойкі» турыстаў.

Безумоўна, такая мера выглядала залішняй. Змякчыць абмежаванні ў дачыненні да фізічных асоб заклікала літоўскія ўлады Святлана Ціханоўская. 5 чэрвеня мытная служба Літвы паведаміла, што забарона на ўвоз у гэтую краіну не распаўсюджваецца на «транзітныя тавары», а таксама «тавары, прызначаныя для асабістага спажывання падчас падарожжа, ва ўскрытай упакоўцы».

Адзначым, што тут Офіс Ціханоўскай прадэманстраваў здольнасць абараняць інтарэсы суайчыннікаў у крызіснай сітуацыі, у той час як чыноўнікі ў Мінску не маюць ні рэсурсаў, ні ахвоты гэтым займацца.

У Манголіі ловім сціплую ўдачу, а пад бокам губляем велізарныя сумы

Акрамя ўсяго іншага, калянасць уведзеных Літвой абмежаванняў можа быць абумоўлена і назапашанай эканамічнай шкодай ад папярэдніх санкцый. Нельга выключаць і палітычны складнік.

Цяперашні віток санкцыйнага супрацьстаяння супадае з паласой выбараў у Літве — прэзідэнцкіх (прайшлі ў траўні), у Сейм (будуць у кастрычніку), Еўрапарламент (праходзяць цяпер). Таму хуткія і жорсткія меры могуць быць прадыктаваныя і неабходнасцю дэманстраваць электарату палітычную волю.

Ад расійскіх губерняў да мангольскага стэпу. Геаграфія па-лукашэнкаўску

Новыя абмежаванні, уведзеныя Літвой з 3 чэрвеня, непасрэдна датычацца тавараў, пастаўкі якіх з Беларусі за мінулы год склалі каля 100 млн. еўра. Прычым цікава, што ў асноўным гэта экспарт макухі і рапсавага алею.

Паколькі новыя падсанкцыйныя тавары займаюць вялікую долю ў беларускім экспарце ў параўнанні з іх доляй у літоўскім імпарце, эканамічная шкода для Беларусі будзе больш адчувальнай.

Аднак калі казаць пра агульны ўплыў новых абмежаванняў на знешні гандаль дзвюх краін, варта адзначыць, што гэтая сума складае толькі 0,2% імпарту Літвы і 0,3% экспарту Беларусі. Але і сотня мільёнаў долараў на дарозе не валяецца.

Для параўнання паглядзім на гандаль Беларусі з Манголіяй, дзе Аляксандр Лукашэнка нядаўна пабываў з дзяржаўным візітам. Паводле апошніх звестак, гадавы экспарт у гэтую краіну складае блізу 30 млн. долараў, а раней даходзіў да 50 млн.

Парадокс: велізарныя прапагандысцкія і бюракратычныя намаганні накіраваныя на тое, каб замацавацца на далёкім мангольскім рынку з патэнцыялам у 40-50 млн. долараў, у той час як страты ад чарговага вітка супрацьстаяння з суседняй Літвой у некалькі разоў перавышаюць гэтыя лічбы.

Калі ж агулам падлічыць страты Мінска ад супрацьстаяння з Захадам, і перш за ўсё з краінамі ЕС, то застаецца толькі схапіцца за галаву.

Прапаганда толькі маскіруе геапалітычную катастрофу Беларусі

Афіцыйная прапаганда спрабуе прадставіць візіт у Манголію як геапалітычны прарыў, аднак насамрэч гэта толькі маскіруе геапалітычную катастрофу Беларусі. Падкрэсліваючы сумнеўныя поспехі ў супрацоўніцтве з Манголіяй, Зімбабвэ, Экватарыяльнай Гвінеяй або Кеніяй, улады замоўчваюць куды больш надзённыя праблемы ў адносінах з бліжэйшымі суседзямі.

Беларусь, будучы вельмі залежнай ад знешняга гандлю, мае вострую патрэбу ў пашырэнні экспартных магчымасцей. Аднак заклікі Лукашэнкі прасоўваць экспарт любымі сродкамі, «гандляваць — дзесяццю трактарамі, адным камбайнам, хоць нават па чайнай лыжцы цукар вазіць», павісаюць у паветры. Яго формула «ісці ў іншыя месцы, дзе нас не ведаюць, дзе нас чакаюць» не працуе і не выклікае энтузіязму ў чыноўнікаў і прадстаўнікоў дзяржаўных прадпрыемстваў.

Закратаваныя «вокны магчымасцей». Шматвектарнасць, якую рэжым сабе можа дазволіць

У выніку Лукашэнку даводзіцца самому паказваць прыклад, адпраўляючыся з візітамі ў далёкія краіны. Аднак гэтыя паездкі больш накіраваныя на стварэнне піяр-эфекту і ўмацаванне легітымнасці кіраўніка ва ўласных вачах, чым на рэальны эканамічны эфект для Беларусі.

Візіт у Манголію паказаў: тое, што можа здавацца поспехам аднаму дзеячу, для краіны ў цэлым абарочваецца стратамі як рэпутацыйнымі, так і эканамічнымі. Кошт такіх візітаў здольны перавысіць патэнцыйны эфект ад нарошчвання двухбаковага супрацоўніцтва.

Беларусь пастаўляе ў Манголію тэхніку, а сустрэчная плынь тавараў нязначная, што робіць гэты рынак выгадным для Мінска. Аднак нават самі беларускія дыпламаты адзначаюць, што вялікая праблема заключаецца ў невысокай плацежаздольнасці мангольскіх пакупнікоў.

Гэтыя асцярогі былі яшчэ да ўвядзення шырокамаштабных санкцый супраць беларускага фінансавага сектара, а цяпер яны напэўна ўзмацніліся.

Чыноўнікі ірваць жылы не стануць

Агулам спробы актывізаваць знешні гандаль, асабліва з «далёкай дугой», хутчэй за ўсё, натыкнуцца на «італьянскія забастоўкі» чыноўнікаў. Сутнасць гэтых забастовак заключаецца ў выкананні даручэнняў бясконца фармальна, без рэальнай эфектыўнасці.

Адной з прычын гэтага з'яўляецца будучая прэзідэнцкая кампанія. Пытанне пра пераемніка Лукашэнкі будзе падымацца ўсё часцей, і назіраць за гэтым будзе не толькі апазіцыя, але і наменклатура. З'яўленне перад такімі выбарамі новых амбіцыйных персон, здольных дасягаць поспехаў у развіцці эканомікі, аўтакрат можа палічыць выклікам, пагрозай.

Таму чыноўнікі будуць старацца «не адсвечваць» і звыкла пазбягаць любых ініцыятыў, у тым ліку на літоўскім кірунку. Тым больш, што ў гэтым выпадку трэба сур'ёзна мяняць палітыку, да чаго цяперашні кіраўнік, мяркуючы з усяго, не здольны.