Аднадзённая вайна Азербайджана з армянамі: гэта не апошні гістарычны цыкл

«Вось, здаецца, і ўсё. Была калісьці Шасцідзённая вайна Ізраіля з арабамі, а цяпер будзе Аднадзённая вайна  Азербайджана з армянамі. Новы рэкорд, так бы мовіць. Але наўрад ці гэта канец», — піша ў сваім тэлеграм-канале доктар гістарычных навук Уладзімір Пастухоў.

Гісторыя такіх канфліктаў цыклічная, і цяпер мы назіраем, як замкнуўся чарговы гістарычны цыкл даўжынёю ў 35 гадоў. Замкнуўся ў тым жа пункце, у якім стартаваў. Цяпер — на карысць Азербайджана, які здабыў з гісторыі ўрокі, і не на карысць Арменіі, якая няправільна прачытала сігналы, што гісторыя ёй пасылала ўсе гэтыя гады.

Але не трэба памыляцца — гэта не апошні цыкл. І калі ўсё застанецца як ёсць і як было, калі ва ўз'яднаным Азербайджане армяне будуць па-ранейшаму людзьмі па-за законам, калі Карабах стане зонай зачысткі ад этнічна чужых элементаў, — гэта значыць, калі гэтая зямля застанецца яблыкам разладу з той толькі розніцай, што грызці яго будзе іншы рот, то наступны цыкл скончыцца для Азербайджана гэтак жа бясслаўна, як гэты цыкл скончыўся для Арменіі. 

Армяна-азербайджанскі канфлікт: пасля Карабаха — Зангезур?

У канчатковым рахунку, тэрыторыі — гэта толькі падстава. Корань зла не ў іх, а ў людзях, што не гатовыя мяняцца. Нянавісць і помста — невычарпальныя крыніцы сацыяльнай энергіі. Рана ці позна яны выкармяць армянскі рэсентымент — і гісторыя зойдзе на наступны круг.

Цяпер будзе спроба павесіць усіх сабак на Пашыняна (гэта выгадна Пуціну, гэта выгадна армянскім нуварышам у Маскве, гэта адпавядае эмацыйнаму запыту масаў, якім заўсёды хочацца растлумачыць паразу чыёйсьці чужой віной), але з майго пункту гледжання, ён – апошні чалавек, якога можна вінаваціць у тым, што здарылася. Наадварот, Пашынян аказаўся смелым чалавекам, які рызыкнуў паставіць нацыянальны інтарэс вышэй за нацыянальныя пачуцці – учынак, на які нешматлікія гатовыя не толькі ў Арменіі. 

Ён спакваля фармулюе думку аб тым, што захаванне цэлага – важней за частку, якой бы значнай і дарагой яна ні была, а для захавання цэлай Арменіі неабходны мір і ўмовы для развіцця.

Пашынян: Баку пачаў «наземную аперацыю па этнічнай чыстцы армян»

Я не гатовы быць дарадцам у такім трагічным гістарычным выбары, але не магу не заўважыць, што сама пастаноўка пытання мае права на існаванне. 

Цяпер шмат што залежыць ад таго, наколькі азербайджанскія эліты акажуцца здольныя ўсвядоміць тыя ж гістарычныя максімы. 

Будзем сумленныя, зрабіць гэта ў гадзіну перамогі значна цяжэй, чым у гадзіну паразы, калі многае ўжо вырашана за цябе. 

Ці хопіць мудрасці ў Аліева, якога падганяе хваляй нацыянальнага лікавання і які заспакоены падтрымкай з боку як Турцыі, так і Расіі, мудрасці, каб намацаць кропку кампрамісу і пачаць сумесна з Пашынянам размыкать замкнёны цыкл сумеснай армяна-азербайджанскай гісторыі? У гэтым для мяне сёння галоўнае пытанне.

Усё выглядае даволі змрочна, але ўсё ж такі я хацеў бы распавесці аптымістычную гісторыю. На жаль, абодва яе галоўныя ўдзельнікі ўжо не з намі, і таму толькі пра яе і можна расказаць. 

Дзесьці ў пачатку 1990 года ў Маскве павінен быў адбыцца Пленум Саюза кінематаграфістаў СССР, на які павінны былі прыбыць кіраўнікі ўсіх рэспубліканскіх саюзаў. Паколькі памяць пра падзеі ў Баку канца 80-х была свежая, страсці былі празмерна распаленыя, — дык сакратарыят прыклаў немалыя намаганні, каб кіраўнікі армянскага і азербайджанскага Саюза кінематаграфістаў былі расселены па далёкіх кутах гасцініцы Масква. Якое ж было здзіўленне нас усіх, калі першымі, каго мы ўбачылі ў холе гасцініцы, былі Сяргей Ісраэлян і Рустам Ібрагімбекаў, якія абняліся і радасна паведамілі, што адміністрацыя гатэля пасяліла іх у адзін нумар. Па-рознаму бывае… Але тое былі часы не вельмі шанаванага сёння гарбачоўскага рамантызму…