Экспарцёр ідэй для аўтарытарызмаў: новая іпастась Кім Чэн Ына

На мінулым тыдні адбыўся афіцыйны візіт уладара Паўночнай Карэі ў Расію, які канчаткова перавярнуў усе ранейшыя расійска-карэйскія стасункі дагары нагамі. Кім Чэн Ын завітаў да свайго калегі Уладзіміра Пуціна ў абсалютна новай, можна нават сказаць нязвыклай, іпастасі. Цяпер КНДР — прыклад для аўтарытарных і ізаляваных рэжымаў.

Дзед цяперашняга кіраўніка КНДР жыў у СССР і нават служыў у савецкім войску ў званні капітана. А пасля ўзнікнення паўночнакарэйскай дзяржавы біў пэўны час паклоны Сталіну, якому быў у прынцыпе абавязаны ўсім. Бо фактычна КНДР з’явілася з ягонай ласкі ў верасні 1948 года, калі канчаткова было зразумела, што ў свеце існуюць 2 варожыя адна да адной сістэмы. Шляхі былых саюзнікаў па антыгітлераўскай кааліцыі тады ўжо канчаткова разышліся…  

Кім Ір Сэн мроіў аб аб’яднанні разарванай на дзве часткі Карэі ў адзіную дзяржаву пад сваёй уладай яшчэ з сярэдзіны 40-х, але не меў для таго ніякіх рэальных магчымасцей. Хаця пэўныя перадумовы былі — у той час карэйцы беглі з поўдня на поўнач, у той час нават больш развітай у эканамічным плане. Ды і рэжым Лі Сын Мана ў Сеуле быў не такім ужо і дэмакратычным, як можна было б падумаць — ягоныя апаненты зазнавалі не толькі ціск з боку ўлад, але і сапраўдныя рэпрэсіі.  

Усё памянялася ў 1949 годзе, калі ў Кітаі да ўлады прыйшлі камуністы на чале з Маа Цзэдунам, а гаміньданаўцы вымушаны былі ўцякаць на Тайвань. Гэтая падзея надала рашучасці і Кім Ір Сэну ў справе аб’яднання двух Карэй. Да ўсяго Маа меў на паўвыспе свой інтарэс, таму ён не проста падтрымаў малодшага калегу, але пераканаў і Сталіна зрабіць тое самае. Заручыўшыся падтрымкай кітайскіх і савецкіх таварышаў, карэйскія камуністы распачалі ў 1950 годзе вайну, якую ганебна прайгралі ў 1953-м. І калі б не шчодрая падтрымка Пекіна і Масквы, то рэжым у Пхеньяне мог бы і не захавацца: па розных ацэнках толькі адных кітайскіх добраахвотнікаў загінула ў часе вайны да мільёна чалавек. 

Пасля замарозкі канфлікту ўлетку 1953 года Кім Ір Сэр пайшоў сваіх шляхам.

Карэйскі сацыялізм паступова набываў абрысы азіяцкай спецыфікі. Вялікая ўвага надавалася мясцовым традыцыям і звычаям, якія проціпастаўляліся каштоўнасцям капіталістычнага і імперыялістычнага «калектыўнага Захаду». Да ўсяго дадаваўся абсалютны ізаляцыянізм, які нават па мерках сацыялістычнага лагера выглядаў даволі жорсткім. Калі ўмоўна памясціць СССР недзе па цэнтры, то куды больш вольнымі і заможнымі былі Чэхаславакія і Югаславія, а Паўночная Карэя наадварот — глядзелася такім сабе змрочным царствам. Круцейшым за якое былі хіба што якія-небудзь чырвоныя кхмеры з джунгляў Камбоджы. 

Пасля развалу СССР, а следам і смерці стваральніка КНДР у 1994 годзе, дзяржава зазнала метамарфозы. Ягоны сын Кім Чэн Ір працягнуў бацькаву палітыку, скіраваную на стварэнне абсалютна закрытай дзяржавы, дзе нацыя ўспрымаецца як адзін вялікі партызанскі атрад, загартаваны ў штодзённым змаганні за сваё выжыванне. Але дадаў троху і свайго — нездарма ж яго рыхтавалі да ролі ўладара яшчэ з сярэдзіны 70-х гадоў. 

Па смерці Кім Ір Сэна ў якасці афіцыйнай палітыкі да ідэй Чучхэ дадаўся яшчэ і прынцып Санган — гэта значыць, што войска ў КНДР заўжды мае быць на першым месцы, а ўсё астатняе — потым. Яно і не дзіва, бо акурат вайсковыя займаюцца будоўляй і ўзвядзеннем самых розных гаспадарчых аб’етаў па ўсёй краіне. А служаць у паўночнакарэйскім войску пяць гадоў. 

Кім Чэн Ын пакрыўдзіўся на Сеул з-за параўнання з Лукашэнкам

Адносіны ў Кімаў з саветамі былі складанымі і нацягнутымі. З аднаго боку, КНДР адназначна ўваходзіла ў арбіту Савецкага Саюза і была залежнай ад яго шмат у чым. Але з іншага, імкнулася да поўнай самастойнасці. Карэйцы то сварыліся, то мірыліся з саветамі, але фінальную кропку паставіў распад СССР. Пасля яго адносіны істотна пагоршыліся. Маладзейшы Кім бачыў у расійскіх чыноўніках людзей, што адступілі ад уласных прынцыпаў. Гэтаксама, як некалі Маа зняважліва глядзеў на чыноўнікаў «хрушчоўскай адлігі», ён глядзеў на тых, хто мяняў чырвоны сцяг на трыкалор. Ды і Масква сама рабіла крокі да пагаршэння стасункаў: напрыклад, у 90-я адначасова перадала сакрэтныя дакументы, якія тычыліся вайны 50-х гадоў, і ў Сеул, і ў Пхеньян. 

Перасоўваўся бацька сённяшняга ўладара КНДР выключна цягнікамі, якія звычайна складаліся з тузіна вагонаў. Гэтак сама, трымаючыся традыцый, прыехаў у Расію на сустрэчу з Пуціным і ягоны сын — Кім Чэн Ын. Але фішка хіба ў тым, што цяпер расійцы просяць дапамогі зброяй у карэйцаў, а не наадварот, бо не могуць даць рады ў вайне з Украінай. І Кім нібыта гатовы дапамагчы, бо дзяржава, дзе яшчэ 30 гадоў таму была абвешчана палітыка мілітарызацыі, мае чым падзяліцца.

Але не ўсё так проста. Як мяркуюць у брытанскай газеце «The Times», Кім зрабіў свае разлікі, а ягоная падтрымка Расіі ў вайне носіць дэкларатыўны характар. Найперш паўночнакарэйскі ўладар мае на мэце мадэрнізаваць сваё войска — старую тэхніку прадаць расійцам, а яе замяніць больш сучаснай, якую папросіць у Сі Цзіньпіня. Яшчэ з часоў заснавання КНР у 1949 годзе Паўночная Карэя паслядоўна атрымлівае падтрымку і дапамогу з боку кітайцаў. Фактычна Кітай і ёсць цяпер асноўны донар, за кошт якога і трымаецца рэжым «чучхэ».

Як паведамляе «Financial Times», Паўночная Карэя гатова падпісаць з Расіяй пагадненне аб пастаўках зброі бліжэйшым часам. «Пхеньян можа прапанаваць боепрыпасы, рэактыўныя сістэмы залпавага агню і балістычныя ракеты малой далёкасці — усё гэта дапаможа Маскве адбіць контрнаступ Кіева», — піша выданне. Масква ў сваю чаргу можа прапанаваць збожжа, нафту, ваенныя тэхналогіі і грошы ў валюце.

Прыдворныя расійскія эксперты, якія ў захапленні ад пануючай у КНДР палітычнай сістэмы, ужо называюць гэтую сустрэчу лёсавызначальнай. Маўляў, трэба не толькі прасіць зброю і тэхніку ў таварышаў з Пхеньяна, але і пераймаць некаторыя іх прынцыпы, бо іначай мабілізаваць грамадства ў вайне з краінай-суседкай не атрымаецца. Зайздросцяць наяўнасці ідэй «чучхэ» і ў Беларусі. Палітолаг Аляксандр Шпакоўскі заявіў не так даўно, што «неабходна прапрацоўваць пытанне аб візіце лідара КНДР у Рэспубліку Беларусь», які можа стаць сапраўднай «гістарычнай падзеяй».

У пэўным сэнсам гэта можна лічыць трыумфам, бо далёка не кожная дзяржава-ізгой можа пахваліцца чымсьці падобным.

Дыктатар і крызіс сярэдняга ўзросту