«Раскручванне спіралі абурэння не прывядзе ні да чаго добрага»
Як беларусы Літвы адрэагавалі на магчымыя візавыя абмежаванні.
Беларусы адрэагавалі на літоўскі законапраект па візавых абмежаваннях
Некалькі дзён таму стала вядома, што Літва плануе ўвесці шэраг абмежаванняў у дачыненні да беларусаў і расійцаў. Гэтыя абмежаванні тычацца ўезду і пражывання на тэрыторыі краіны. Партал «Delfi» сабраў рэакцыі беларусаў на гэтыя новаўвядзенні.
Візавыя абмежаванні, прадугледжаныя законапраектам, які прыняў у першым чытанні літоўскі Сейм, закранаюць значна больш беларусаў у Беларусі, чым тых, хто ўжо знаходзіцца ў Літве. Але і тут у супрацоўнікаў рэлакаваных кампаній і ўладальнікаў з нуля створаных беларусамі бізнесаў узнікаюць пытанні.
Пра якія абмежаванні вядзецца гаворка?
У ліку абмежаванняў, якія тычацца беларусаў, — прыпыненне прыёму заяў на:
- атрыманне шэнгенскіх і нацыянальных віз у візавых службах Літвы за мяжой, акрамя выпадкаў падачы дакументаў пры пасярэдніцтве МЗС і разгляду ўжо пададзеных заявак;
- выдачу літоўскага віду на жыхарства для тых, у каго няма дзеючай шэнгенскай або нацыянальнай візы або віду на жыхарства ў Літве ці іншай краіне ЕС, акрамя выпадкаў падачы дакументаў пры пасяэдніцтве МЗС;
- атрыманне электроннага статусу рэзідэнта;
- атрыманне грамадзянства Літвы і прыпыненне прыняцця рашэнняў па ўжо прынятых заяўках.
«За» законапраект у першым чытанні прагаласавалі 113 дэпутатаў, «супраць» не прагаласаваў ніхто, 9 устрымаліся — фракцыя «Партыі свабоды» (Laisvės partija) папраўкі не падтрымала. Праз дзень пасля галасавання ў Сейме прадстаўнікі «Партыі свабоды» прапанавалі выключыць з законапраекта пункт аб прыпыненні падачы заяў на атрыманне літоўскага грамадзянства для беларусаў. Закон уступіць у сілу ў выпадку яго адабрэння ў другім чытанні і будзе дзейнічаць год. Тэрмін прапанаваных абмежаванняў наўпрост звязаны з працягласцю ваеннай агрэсіі ў дачыненні да Украіны.
«Наблізіць Беларусь да Еўропы можна не закрыццём межаў, а праз еўрапейскі прыклад»
Каардынацыйная рада (КР) просіць перагледзець закон, які абмяжоўвае легалізацыю беларусаў у Літве:
«Атрыманне візы для тысяч беларусаў — пытанне жыцця, здароўя і свабоды». Калі закон будзе прыняты ў яго цяперашнім выглядзе, адзначаюць у КР, «беларусы фактычна акажуцца заціснутымі паміж рэжымам і візавымі абмежаваннямі, а патэнцыял барацьбы за дэмакратычныя перамены ў Беларусі будзе істотна абмежаваны».
«Мы верым, што Еўрасаюз спрабуе наблізіць Беларусь да Еўропы і еўрапейскіх каштоўнасцей... Гэта можна зрабіць не закрыццём межаў, а праз еўрапейскі прыклад — як дэмакратыя і правы чалавека працуюць у грамадстве, дзе выконваюцца правы любога, у тым ліку і народжанага ў Беларусі», — гаворыцца ў заяве КР. Акрамя таго, Каардынацыйная рада гатовая прапанаваць пастановы, «якія ўлічваюць меркаванні нацыянальнай бяспекі Літвы і інтарэсы беларускага грамадства ў садзейнічанні дэмакратычнаму транзіту».
Калі і караць візавымі санкцыямі, то тых, хто вінаваты. «Замест таго, каб выцягваць Беларусь і беларускае грамадства з "рускага" балота, нашы суседзі працягваюць інтэнсіўна яе тапіць», — так каментуе законапраект кіраўнік варшаўскага «Цэнтра палітычнага аналізу і прагнозу» Павел Усаў. На яго думку, калі Літва зацікаўленая ў дапамозе беларусам і добрых адносінах з нашай краінай, наадварот, павінна быць менш перашкод для выезду з краіны, больш падтрымкі, больш добразычлівасці да простых грамадзян. У той жа час, мяркуе Усаў, за шкодныя дзеянні беларускіх грамадзян у Літве ці ЕС неабходна павысіць адказнасць аж да пажыццёвай забароны на ўезд і для парушальніка, і для ўсёй яго сям'і. Такі ж падыход палітолаг прапануе выкарыстоўваць і ў дачыненні да ўсіх датычных да злачынстваў рэжыму. У адваротным выпадку «атрымліваецца, што лягчэй замураваць 9 мільёнаў беларусаў, чым пару тысяч чыноўнікаў разам з іх сем'ямі», — кажа Усаў.
«Прыраўноваць Беларусь да Расіі — няправільна»
«Падобна, што Літва разглядае Беларусь як частку нейкай вялікай Расіі», — адзначае, каментуючы законапраект палітычны аналітык з Лондана і супрацоўніца «Цэнтра аналізу еўрапейскай палітыкі» Кацярына Глод. Паводле яе слоў, агульны трэнд у краінах Балтыі, Польшчы і Чэхіі — лічыць, што да Беларусі павінны прымяняцца ўсе тыя ж санкцыі і павінна быць такое ж стаўленне, як да Расіі за ўдзел у агрэсіі супраць Украіны. Кацярына Глод упэўненая, што «так быць не павінна» і «трэба крытыкаваць літоўскі законапраект, падымаць гэтае пытанне ўсюды, дзе магчыма, трэба гаварыць пра гэта, таму што гэта абсалютна несправядлівае стаўленне да беларусаў, бо беларусы ставяцца зусім па-іншаму да вайны — у параўнанні са стаўленнем у Расіі. І прыраўноўваць Беларусь да Расіі — гэта няправільна».
Атрымаць візу ў Беларусі і цяпер вельмі складана, канстатуе Кацярына Глод, а зараз вельмі шмат хто ў Беларусі падпадуць пад прадугледжаныя законапраектам абмежаванні, і гэта вельмі моцна абмяжуе людзей унутры краіны. Палітолаг адзначае, што ўсё гэта добра разумеюць самі беларусы і тыя, хто ўважліва адсочвае сітуацыю ў Беларусі, але, гэта зусім невідавочна і незразумела ў вельмі многіх краінах, у тым ліку ў Еўрасаюзе і ЗША.
«Грамадзян краіны, якая знаходзіцца пад уладай дыктатуры, ставяць на адзін узровень з гэтай самай дыктатурай»
Гісторык і палітычны аналітык Аляксандр Фрыдман назваў сам факт з'яўлення дакумента, які прадугледжвае абмежаванні для беларусаў у Літве, «не вельмі добрым сігналам — як гэта вяжацца з палітыкай Еўрасаюза ў дачыненні да беларускай грамадзянскай дэмакратычнай супольнасці?»
Аляксандру Фрыдману ўяўляецца, што ў краінах Балтыі наогул і ў Літве ў прыватнасці «ў прынцыпе не бачаць аніякай сур'ёзнай розніцы паміж Расіяй і Беларуссю і нават хутчэй успрымаюць Беларусь як тэрыторыю, якая ўжо знаходзіцца пад акупацыяй Расіі, успрымаюць Беларусь і Расію як пагрозу для сябе». Заканадаўчыя абмежаванні ў тым выглядзе, у якім яны прадстаўлены ў законапраекце, Аляксандр Фрыдман называе «дыскрымінацыйнай пазіцыяй», што, на яго погляд, «не тое, што на дадзены момант патрэбна» і «не адпавядае духу Еўрасаюза». Законапраект у яго цяперашнім выглядзе азначае, што «грамадзян краіны, якая знаходзіцца пад уладай дыктатуры, ставяць на адзін узровень з гэтай самай дыктатурай, і значыць, што яны гэтак жа падвяргаюцца дыскрымінацыі, як прадстаўнікі рэжыму», — кажа Аляксандр Фрыдман.
«Абмежаванні неабходна ўводзіць не па прыкмеце пашпарта, а па прыкмеце супрацоўніцтва з рэжымам Лукашэнкі»
Тлумачачы, што азначае для беларусаў прыняты законапраект, дарадца Святланы Ціханоўскай па прававых пытаннях Крысціна Рыхтэр гаворыць пра прапанову распрацаваць механізмы верыфікацыі і аказаць іншую неабходную падтрымку, каб прадстаўнікі беларускай дыяспары не сутыкаліся з неапраўданымі абмежаваннямі, а таксама не адчувалі сябе ў сітуацыі нявызначанасці.
«Закон абараняе інтарэсы Літвы ў галіне нацыянальнай бяспекі, і мы разумеем непакой краіны. На наш погляд, закон павінен быць накіраваны на тых, хто, прыехаўшы ў Літву, працягвае супрацоўнічаць з рэжымам Лукашэнкі фінансава або шляхам перадачы інфармацыі сілавым структурам. І тут асцярогі літоўскага ўрада зразумелыя», — адзначае Крысціна Рыхтэр. Паводле яе слоў, «абмежаванні неабходна ўводзіць не па прыкмеце пашпарта, а па прыкмеце супрацоўніцтва з рэжымам Лукашэнкі».
«Раскручванне спіралі абурэння не прывядзе ні да чаго добрага»
Логіку аўтараў законапраекта тлумачыць палітолаг і кіраўнік літоўскага офіса «Freedom House» Віціс Юрконіс. Акрамя ўсяго іншага, ён падкрэслівае, што, калі спіраль абурэння і раздражнення будзе больш раскручвацца, гэта не прывядзе ні да чаго добрага — як для нашай краіны, так і для дэмакратычнай Беларусі. Акрамя таго, Віціс Юрконіс заклікае беларускія бізнесы, якія працуюць у Літве, «задацца пытаннем, ці не сядзяць у нас у кампаніях хлопцы ў пагонах або пенсіянеры з Мінабароны, МУС ці КДБ?»
«Літва не можа застацца апошняй лініяй абароны, — упэўнены Віціс Юрконіс. — Патрэбна нейкая дапамога з паляпшэннем "радараў" ад беларусаў».