Ці будуць у Беларусі судзіць за абразу Пуціна?

Юрыст Міхаіл Кірылюк разважае на старонках «Филина», што беларускія ўлады праводзяць палітыку, да якой бліжэй за ўсё падыходзіць слова «каланіяльная»

kiriliuk.jpg

Пракуратура Мінска накіравала ў суд крымінальную справу 32-гадовага жыхара Мінска, які абвінавачваецца ў распальванні нацыянальнай і сацыяльнай варожасці. Нібыта абвінавачаны на сваёй старонцы ў сацсетках размясціў публікацыі, «у якіх распаўсюджваў ідэі, погляды, ацэнкі, што падрываюць давер і павагу да вайскоўцаў, супрацоўнікаў праваахоўных органаў Расійскай Федэрацыі, чым хацеў выклікаць непрыязнасць і нянавісць да іх». Хлопца абвінавачваюць паводле ч. 1 арт. 130 КК. Санкцыя артыкула прадугледжвае штраф, арышт, абмежаванне волі або да пяці гадоў калоніі.

Пазбаўлены ліцэнзіі адвакат Міхаіл Кірылюк пракаментаваў гэту сітуацыю «Филину»

— Для мяне гэта сведчыць аб тым, што нас па-ранейшаму выкарыстоўваецца Крымінальны кодэкс для палітычных пераследаў, — кажа юрыст. — Калі паспрабаваць паглядзець на гэта праз прызму права, то мы не бачым, на жаль, тэксту паведамлення абвінавачанага, але бачым сотні іншых паведамленняў, якія распаўсюджваюцца праз дзяржаўныя СМІ і каналы праўладных прапагандыстаў. Гэтыя рэчы сапраўды можна расцэньваць як мову варожасці і нянавісці, распальванне нацыянальнай варожасці.

Зноў жа, ёсць дзясяткі сведчанняў у сацсетках, калі беларусаў за ўжыванне беларускай мовы ў турмах пераследуюць, караюць, забараняюць іншым зняволеным з імі мець зносіны, навешваюць на іх жоўтыя біркі «экстрэмістаў».

Мы бачым сур'ёзныя парушэнні правоў чалавека ў галіне свабоды выказванняў, якія застаюцца цалкам беспакаранымі. З іншага боку, нам паведамляюць пра крымінальную справу ў сувязі з выказваннем, якое мы нават ацаніць не можам з прычыны таго, што яго не прыводзяць.

Зноў жа, гэта кажа не на карысць судоў. Мы не можам ацаніць дакладнасць, законнасць, абгрунтаванасць крымінальнага працэсу. Можа, чалавек напісаў тое, што падпадае пад крымінальную адказнасць, і тады паўстае пытанне адэкватнасці пакарання цяжару правіны.

Магчыма, чалавек напісаў нешта накшталт «не трэба рускім нападаць на Украіну, дрэнна забіваць украінскіх грамадзян», і такое выказванне было расцэненае як непавага. Мы пра гэта не ведаем і не можам даведацца, таму што ўлады гэтага не публікуюць.

Але сам факт, што мы пра гэта не ведаем, кажа не на карысць абвінавачвання. Кажа, хутчэй за ўсё, на карысць таго, што, мабыць, няма ва ўладаў нейкіх сур'ёзных аргументаў і доказаў, якія б змаглі паказаць усім жадаючым: вось, глядзіце, гэта сапраўды мова нянавісці і варожасці, за выкарыстанне якога трэба караць.

З вышэйсказанага можна зрабіць простую і несуцяшальную выснову, што беларускія ўлады вядуць такую палітыку цяпер, да якой бліжэй за ўсё падыходзіць слова «каланіяльная».

Ёсць метраполія, ёсць яе войскі, і, адпаведна, выказванні супраць войскаў метраполіі павінны карацца. Ну а ўласна выказванні ў абарону нацыянальных інтарэсаў калоніі павінны максімальна спыняцца.

Пацвярджаецца тэзіс аб тым, што сённяшняя сітуацыя ў Беларусі чымсьці нагадвае акупаваную тэрыторыю краін Балтыі і Фінляндыі ў мінулым стагоддзі.


— Як думаеце, што здарыцца ўслед за гэтым прэцэдэнтам? У Беларусі будуць караць за абразу Пуціна?

— Адказ можна атрымаць толькі эмпірычным шляхам. Паколькі ў звычайнай юрысдыкцыі юрысту даволі лёгка адказаць на гэтае пытанне, прааналізаваўшы дзеючае заканадаўства разам з судовай практыкай.

У пачатку 2020-га года АБСЕ канстатавала ў Беларусі прававы дэфолт з тэрмінам, што ў краіне няма вяршэнства права, а ёсць спробы ўтрымання ўлады шляхам выкарыстання права як карнага інструмента. Так з таго часу, калі штосьці і памянялася, то, на жаль, у горшы бок.

Рэйтынг World Justice Project (ёсць такі рэсурс, які ацэньвае сітуацыю з пункту гледжання права ў краіне і ўзровень выканання права з боку ўладаў) паказвае Беларусь на трэцім месцы з канца. За намі ў канцы спісу — толькі Нікарагуа і Венесуэла, а наперадзе нас, як ні дзіўна, Іран і Афганістан.

Гэта значыць, такім чынам мы прыходзім да высновы, што ў юрыста няма магчымасці аналізаваць сітуацыю ў Беларусі з пункту гледжання заканадаўства і судовай практыкі, паколькі, як мы бачым з аб'ектыўных крыніц, беларускія ўлады не кіруюцца пры прыняцці рашэнняў ні заканадаўствам, ні судовай практыкай.

Заканадаўства мяняюць так, як ім падказваюць палітычныя моманты. Судовая практыка змяняецца яшчэ хутчэй, чым заканадаўства, апярэджваючы палітычны момант.

Таму можна сказаць, што будуць дзейнічаць так, як ім прадыктуе імгненная выгада. І пакуль улада Лукашэнкі будзе захоўвацца, у нас, на жаль, перспектыў на паляпшэнні ў сферы законнасці я не бачу.