У МУС прапрацоўваецца пытанне аб спрошчанай выдачы пасведчання на жыхарства прадстаўнікам Латвіі, Літвы і Польшчы з беларускімі каранямі. Такая практыка прыцягнення патрэбных мігрантаў распаўсюджаная ў свеце, гэтым даўно і планамерна займаюцца многія краіны, піша Ігар Лянкевіч на Reform.by. Дастаткова ўспомніць «карту паляка» або расійскую праграму вяртання суайчыннікаў, якія пражываюць за мяжой. А вось у Беларусі да такіх захадаў раней не звярталіся. І атрымаць той самы ВНЖ, маючы беларускія карані, было няпроста. Цяпер сітуацыя мяняецца, і гэтаму ёсць прычыны.
Лукашэнка перыядычна дае беларускае грамадзянства грамадзянам Украіны. І дапускае, што будзе даваць грамадзянства жыхарам іншых суседніх краін.
«Будзем усё рабіць, каб прыняць у нашу сям'ю беларускую самых прыстойных і добрых нашых суседзяў. І не толькі суседзяў. Хто хоча ў нас працаваць, жыць па-беларуску, калі ласка, дзверы адчыненыя», — сказаў ён днямі.
Гэта адбываецца на фоне адной з самых масавых у гісторыі нашай краіны хваляў эміграцыі. Беларусы з'язджаюць з Беларусі. Дэталёвай статыстыкі няма, і дакладная колькасць тых, хто з'ехаў пасля падзей 2020 года, не назаве ніхто. Арыентавацца можна толькі на ўскосныя звесткі, але і яны ўражваюць. За апошнія два гады колькасць беларусаў з відам на жыхарства ў Польшчы перавысіла 50 тысяч. З пачатку 2021 года колькасць грамадзян Беларусі, якія атрымалі гэты дакумент, павялічылася на 90%. Пры гэтым многія яшчэ займаюцца афармленнем ВНЖ, паколькі працэдура гэта не хуткая.
Толькі за першае паўгоддзе 2022 года запыты на від на жыхарства ў Літве падалі больш за 10 тысяч грамадзян Беларусі. Беларусам было выдадзена 10 116 дакументаў. Многія едуць у Латвію, у Эстонію, у Грузію і ў іншыя краіны. Адна толькі IT-кампанія EPAM выдаткавала на рэлакацыю сваіх супрацоўнікаў з Беларусі і Расіі больш за 33 мільёны долараў.
Беларусь рызыкуе сутыкнуцца з сур'ёзнымі праблемамі, бо ў большасці сваёй выязджаюць моладзь і людзі сярэдняга ўзросту. Гэта актыўная частка насельніцтва. Тыя, хто павінен працаваць, плаціць падаткі, купляць тавары. То-бок, утрымліваць дзяржаву.
Ад'езд такой колькасці грамадзян не можа не турбаваць улады. Вядома, у вярхах ведаюць рэальную сітуацыю і цалкам абгрунтавана трывожацца. З дапамогай новаўвядзенняў, якія абмяркоўваюцца, у тым ліку спрашчэння прадастаўлення ВНЖ на падставе беларускіх каранёў, дзяржава імкнецца выправіць дэмаграфічную сітуацыю, залатаць дзіркі. Пытанне ў тым, наколькі эфектыўныя могуць апынуцца гэтыя намаганні.
У логіцы прыняцця рашэнняў уладамі ёсць і другі, дадатковы фактар, які ўмоўна можна назваць soft power, гэта значыць «мяккая сіла». Імідж Беларусі за апошнія гады ў вачах блізкіх і далёкіх суседзяў прыкметна сапсаваўся. Тут і сілавы разгон мірных пратэстаў, і рэпрэсіі, і міграцыйны крызіс. І, вядома, саўдзел у расійскай агрэсіі супраць Украіны. Імідж трэба карэктаваць, і нялішнім будзе прадэманстраваць навакольным сваё міралюбнасць. Як выказаўся Лукашэнка, каб убачылі, што побач з імі «жывуць нармальныя людзі». У тым ліку і для гэтага ўводзіўся бязвізавы рэжым для грамадзян Літвы, Латвіі і Польшчы.
Гатоўнасць прыняць усіх, хто захоча, даць ВНЖ і грамадзянства — таксама дэманстрацыя міралюбнасці. Гэтыя два фактары — інструмент «мяккай сілы» і рашэнне дэмаграфічнай праблемы — цесна пераплеценыя і дапаўняюць адзін аднаго.
Але хто сёння захоча прыехаць на сталае месца жыхарства ў Беларусь? Вядома, людзі могуць кіравацца рознымі меркаваннямі. Хтосьці — настальгіяй. А хтосьці паверыць прапагандзе. Напрыклад, з-за неўладкаванасці на радзіме. І такіх будзе пераважная большасць. Паспяховым і адбыўшымся атрымліваць беларускае грамадзянства асаблівых прычын няма.
Беларускія ўлады гатовыя прыняць тых, хто хоча «жыць па-беларуску». У гэтым і крыецца галоўны крытэрый адбору. Што ў іх прадстаўленні «жыць па-беларуску»? Не супраціўляцца пажыццёваму праўленню, адчуваць удзячнасць і падзяку асабіста таму, хто прытуліў. Па сутнасці, гэта працэс замены беларусаў «з голасам» на людзей у складаных абставінах, якія не будуць лезці ў палітыку, не стануць чагосьці патрабаваць. Вось партрэт ідэальнага грамадзяніна з пункту гледжання беларускай дзяржавы.
Ці шмат сярод іх знойдзецца ідэйных? Мяркую, што не. Можна сабраць усіх не прыжыліся з ЗША і ЕС, з томікамі Карла Маркса пад пахай. Накшталт Марціна Мікалаека, які папрасіў палітычнага прытулку ў Беларусі. За апошнія гады можна прыгадаць толькі яго, ды дэзерціра Эміля Чачко, які скончыў з сабой. І, на фоне ад'езду беларусаў у эміграцыю і проста на заробкі, які працягваецца, з імі будаваць ідэальнае грамадства. Можна наскрэбці яшчэ пару-іншую тысяч незадаволеных сваім лёсам. Бо нават працавітыя кітайцы, таджыкі і ўзбекі не спяшаюцца ехаць у нашу краіну на заробкі. Ва ўмовах падзення эканомікі і іх не прывабіш.
Ці вырашыць новая палітыка дэмаграфічную праблему? І што краіна атрымае ад гэтых новых сваіх грамадзян? Акрамя безмоўнай пакоры і маральнай удзячнасці?
На двары XXI стагоддзе. Ужо не дзяржавы выбіраюць сабе грамадзян, а грамадзяне — дзяржавы. Бо важна не толькі колькасць, але і змест. Ніякія бязвізы і спрошчаныя працэдуры не пераканаюць паспяховых людзей у росквіце краіны і правільнасці абранага ёю шляху, калі яе ўласныя грамадзяне бягуць, куды вочы глядзяць. А бізнес аддае перавагу ўкладваць сродкі за мяжой, а не на радзіме. Прычым, так было і да 2020 года, калі многія буйныя беларускія кампаніі больш ахвотна інвеставалі ў суседнюю Расію, а не ў Беларусь.
Вядома, камандаваць такімі новымі грамадзянамі будзе зручна. Улада атрымлівае ідэальных для сябе жыхароў Беларусі. Па вялікім рахунку, ёй таго і хацелася б. Толькі вось колькасць ізноў прыбылых пры ўсіх рнамаганнях нават блізка не будзе супастаўная з колькасцю тых, якія з'ехалі. Выкажу здагадку, што так будзе нават у тым выпадку, калі зусім адмяніць любыя працэдуры і выдаваць беларускія пашпарты будуць проста на мяжы, па першым патрабаванні. Над прывабнасцю нашай краіны яшчэ трэба будзе шмат папрацаваць. І пры цяперашняй сістэме ўлады сітуацыю не выправіць ні бязвізам, ні раздачай пашпарта любому, хто на яго паквапіцца.
