Валерый Карбалевіч: Калі адных палітвязняў вызваляюць, а іншых арыштоўваюць, то ў чым сэнс?
Палітолаг Валерый Карбалевіч — пра перспектыву перамоў з рэжымам па пытанні вызвалення палітвязняў.
Былыя палітычныя зняволеныя, а таксама сваякі палітвязняў
нядаўна выступілі з публічным зваротам. Яны заявілі, што для вызвалення
палітвязняў робіцца недастаткова і заклікалі лідараў вольнага свету да больш
рашучых дзеянняў, у тым ліку дапусцілі магчымасць перамоў з рэжымам.
Святлана Ціханоўская пазней заявіла, што дэмсілы гатовы разглядаць любыя формы перамоў па ўмовах утрымання і/або вызвалення палітвязняў, у тым ліку з прадстаўнікамі рэжыму.
«Салідарнасць» спытала палітолага Валерыя
Карбалевіча, ці можа рэжым Лукашэнкі пагадзіцца на перамовы па вызваленні
палітвязняў і на якіх умовах.
— Упершыню з 2020 года сваякі палітвязняў пачалі
аб'ядноўвацца і заклікаць палітыкаў пачаць перамоўны працэс па вызваленні іх
блізкіх — у тым ліку шляхам перамоў з рэжымам. Якой можа быць рэакцыя
заходніх краін на гэты заклік?
— Складана казаць, бо ў гэтай тэме вельмі шмат розных
аспектаў, — адзначае Карбалевіч. — Заклік і заява важныя тым, што гэта
спроба актуалізаваць беларускую тэму ў міжнародным парадку дня, бо ў апошні
час яна трохі згубілася з-за вайны ва Украіне.
Калі на гэты заклік звернуць увагу заходнія палітыкі, то, у
прынцыпе, гэта добра, паколькі гэта выцягвае беларускую тэму з ценю і выводзіць
яе на больш высокі ўзровень у парадку дня ў заходняй палітыцы. У гэтым сэнсе
пазітыў, безумоўна, можа быць. Але ўзнікае шэраг праблем і пытанняў.
Перш за ўсё, што азначае сам заклік да рашучых дзеянняў? Рашучыя дзеянні — гэта ўзмацненне
санкцый супраць рэжыму Лукашэнкі ці, наадварот,
спроба ісці на саступкі? Гэта важнае пытанне, ад якога многае залежыць.
Другое пытанне, што задае эксперт, на якіх умовах будуць
праходзіць перамовы, бо Лукашэнка высуне свае.
— Гэта адмена санкцый, прызнанне яго легітымным прэзідэнтам
Беларусі. Узнікае пытанне: ці гатова беларускае дэмакратычнае грамадства
ісці на істотныя прынцыповыя каштоўнасныя саступкі? Увесь пратэст 2020 года быў
пратэстам супраць фальсіфікацыі вынікаў выбараў і пратэстам супраць прызнання
Лукашэнкі прэзідэнтам.
Калі цяпер патрабаваць, каб у абмен на прызнанне Лукашэнкі
прэзідэнтам пачалося вызваленне палітвязняў, то гэта элемент капітуляцыі. Ці
гатова дэмакратычнае грамадства пайсці на гэта?
Магчыма, яно прыйдзе да таго, што чалавечая каштоўнасць і
гуманітарныя праблемы значна вышэй, чым палітычная барацьба. Гэта пытанне для
дыскусіі. Але трэба разумець: калі дамагацца вызвалення, то трэба ісці на
прынцыповыя саступкі.
Яшчэ адзін важны момант, як лічыць палітолаг, выяўляецца ў
наступным: вызваленне палітычных зняволеных тэарэтычна павінна было б быць
часткай павароту ўнутранай палітыкі ўлад, як гэта было ў 2008-2010 гадах,
калі пачалі размарожвацца адносіны паміж Беларуссю і Захадам.
— Гэты паварот павінен азначаць не толькі вызваленне палітвязняў, але і лібералізацыю рэжыму. Ці магчыма такое сёння? Калі гэтага не будзе, то здарыцца сітуацыя, у якой адных вызваляюць, а іншых арыштоўваюць. Тады ў чым сэнс? Толькі памяняюцца прозвішчы палітвязняў. Тым больш цяпер нямала выпадкаў, калі людзі вызваліліся з-за кратаў і за імі прыйшлі зноў.
Тут трэба ставіць пытанне аб змене трэнду ва ўнутранай
палітыцы. Зноў жа, ці гатовыя да гэтага людзі, якія прапануюць гэтую ідэю?
Калі беларускія ўлады пагодзяцца пачаць перамовы і
вызваляць палітвязняў, то тут узнікае яшчэ адно пытанне: як выбіраць, каго
трэба вызваліць і каго вызваліць у першую чаргу? Па якім прынцыпе гэта будзе
адбывацца і хто будзе выбіраць? Напэўна, будзе называць прозвішчы Захад.
Тут нялёгкае гуманітарнае пытанне і праблема. Ёсць горшыя і
лепшыя палітвязні? Маса пытанняў, на якія няма адказу.
Калі справа сапраўды дойдзе да перамоў паміж Захадам і
афіцыйным Мінскам, а гаворка ідзе менавіта пра гэта, то першым пунктам будуць
зусім не палітвязні, а ступень удзелу Беларусі ў вайне ва Украіне.
Менавіта гэтае пытанне хвалюе Захад, таму першым пунктам, прад'яўленым Лукашэнку, будзе вывад расійскіх войскаў з тэрыторыі
Беларусі і спыненне падтрымкі Расіі ў вайне супраць Украіны. І калі Лукашэнка
на гэта пойдзе, тады будзе абмяркоўвацца пытанне пра палітвязняў.
Пры гэтым Карбалевіч упэўнены, што рэжым Лукашэнкі можа
пагадзіцца на перамовы толькі з Захадам.
— Ні на якія перамовы з апазіцыяй улады не пойдуць, пакуль
гэты рэжым існуе ў цяперашнім выглядзе. Лукашэнка не захацеў пайсці на перамовы
ў жніўні-верасні 2020 года, калі на вуліцы стаялі сотні тысяч людзей, тым больш сёння, калі ў Беларусі цішыня, разлічваць на перамовы не варта.