Віктар Марціновіч: Трыумф куры

Раніца, аўтобус на Вільню. Спераду садзіцца пара. Дзяўчына падобная да булгакаўскай Маргарыты, адно што валасы ў яе пафарбаваныя ў блонд.



Фота з сайта budzma.by

Мужчына — лысаваты, зухаваты, крыху нервовы, хутчэй нагадвае Понція Пілата, чым Майстра. Яны — закаханыя. Яны песцяць адно аднаго, бы кацяняты. Яны лашчацца так, што палова аўтобуса пачынае ім зайздросціць. Мы заўсёды зайздросцім, калі бачым, як некага любяць, а нас не.

Бус ад’язджае ад сталіцы, бус паглыбляецца ў пахмурныя палеткі Гарадзеншчыны. Закаханыя стамляюцца лашчыцца. Закаханыя шукаюць, чым бы заняцца.

Яна расшпільвае торбу, і дастае адтуль вакуумны пакунак вяндліны, тэтрапак соку і вэнджаныя белавежскія каўбаскі вытворчасці Ваўкавыскага мясакамбіната. Пакункі ўскрываюцца, хлеб разломваецца, кардон з сокам перадаецца з рук у рукі слізкімі ад ежы пальцамі.

Вяндліна і каўбаскі пачынаюць пахнуць. І гэта зусім не духмяны пах. Снедаць разам з закаханымі міжволі пачынае ўвесь аўтобус.

Пара мяняецца. Яны жуюць і крышаць. Яны сапуць. Яны хлюпаюць насамі. Яны размазваюць вэнджаны тлушч па тварах. Яны шчаслівыя. Гэта трыумф жыцця над смерцю. Трыумф каўбасы над голадам. Трыумф прадбачлівасці над неўладкаванасцю астатніх. Бо мы ж не ядзім не таму, што мы культурнейшыя. Мы не ядзім таму, што нам няма чаго. Таму, што ў нас няма сваіх пафарбаваных у блонд Маргарыт, якія парупіліся б пра наш страўнік.

Ад ежы закаханы ружавее, ягоныя вочы наліваюцца чырванню гастранамічнага задавальнення. Да ягоных вуснаў прыліпла ашмецце вяндліны, у яго настолькі інтымны выгляд, што суседзі міжволі адводзяць позіркі: адчуванне, што вось тут, побач з намі, пачало адбывацца нешта вельмі непрыстойнае. Яна глядзіць на яго з асалодай і спакоем маці, што як след дагледзела сваё дзіця. Яна звяртаецца да яго ўсімі гэтымі «коцікамі» і «солнышкамі», але гэта не прынцыпова. «Солнышкі» пад’елі. Смецце сабранае ў цэлафанавы пакецік і падвешанае на ручку крэсла. Яно млосна пагойдваецца ў такт язды. Пах нікуды, вядома, не падзеўся. Кіроўца, па твары якога можна дакладна зразумець, што ён думае пра гэтых «солнышак», адчыняе акно.

І пакуль нашыя коцікі прытуліліся адно да аднаго і заснулі, мне прыходзіць у галаву, што дарога паміж Вільняй і Мінскам — 4 гадзіны. На Мінскім аўтавакзале ёсць піцэрыя «Тэмпа», «Васількі» і «МакДональдс». За тры крокі ад віленскага аўтавакзала ёсць «Чылі Піцца», блінная «Густа» і ўтульненькая грузінская рэстарацыя, дзе вам за тры еўра спякуць фантастычны хачапуры па-аджарску і сервіруюць яго з пляшкай найсмачнейшага «Тархуна». Але «солнышкі» ніколі не пускаюцца ў дарогу, не ўзяўшы з сабой чым падсілкавацца. «Збірацца ў дарогу» для большасці значыць не «ўзяць парасон», а «спакаваць ежы».

Магчыма, я створаны па нейкіх не зусім чалавечых законах, але мне не хочацца есці ў аўтобусе на Вільню. Маё адчуванне дарогі антанімічнае самой ідэі жратвы. Болей за тое, я адчуваю задушлівую трывогу кожны раз, калі ў варшаўскім купэ пачынаюць храбусцець фольгай, каб дастаць з яе труп запечанай яшчэ ў Віцебску куры. Кура смярдзіць так, што атручванне, здаецца, здарыцца не толькі з тымі, хто есць, але і з тымі, хто нюхае.

«Курачкі не хаціце? Не? Ну тады памідорчыкі бярыце!» Гурочкі, грыбочкі, хлеб з салам, крывянка, сальцісон, банкі з саленнямі («Слоік не дапаможаце адкрыць, малады чалавек»? «Ой, у мяне тут квашаная капуста працякла на вашу валізу, ну нічога, высахне»!) — мы бачым гэта нават у кароткатэрміновых цягніках унутры краіны. Сваё цела падарожныя ўспрымаюць як печку, у якую калі не закінеш порцыю сапсаванай ліпеньскай спёкай хатняй дрэні, яно спыніцца назаўсёды.

Тут, безумоўна, ёсць яшчэ момант экзістэнцыйнага страху перад доўгай дарогай. Тут, дзе мы жывём, ёсць маміна печаная свініна. Ці жончына смажаная бульба з селядцом. Там, куды мы едзем, усё будзе не так. Там не ядуць свініны. А калі ядуць — гэта будзе няправільная свініна. Якая-небудзь чорная, валасатая, горкая і зусім без сала. Там бульбу робяць не саломкай, а бляшаначкамі. Хіба чалавек можа есці бульбу бляшаначкамі? І як зразумець гэтыя іхнія цэпеліны ці чанахі? Яны ж нават халаднік не на вадзе робяць, а на кефіры!

І вось уключаюцца абарончыя механізмы. Трэба застрахавацца ад бульбы бляшанкамі. Кура фальгуецца нават для пералёту ў Вену на «Аўстрыян». На борце прыстойна кормяць, мёртвая птушка пакідаецца ў заплечніку. Перамовы з еўрапейскімі мытнікамі будуць цяжкімі.

Калі ездзіш няшмат, нават дарога ў Барысаў з Мінска можа падацца вельмі доўгай. Адсюль — бутэрбродзікі, пячэнькі, гурочкі, чыпсікі.

Не, у нейкім сэнсе ўсё гэта глыбока кранальнае. У цягніковай куры бачна такое здранцвенне беларуса перад навакольным вялікім і загадкавым сусветам, што, калі тэарэтызуеш на гэтую тэму (а не сядзіш побач, нюхаючы пахі), хочацца абняць і замілавацца. Але вось што: шмат пра агульную культуру нацыі можна зразумець па тым, як нацыя вандруе. Бо вандроўка — гэта менавіта выхад людзей з утульнага асяроддзя ў вонкавы космас. І тут дарэчы прыклад японцаў, у якіх не толькі ёсць сталая культура цягніковай ежы, але нават і нешта кшталту культу яе.

На кожнай вялікай станцыі японскіх цягнікоў ёсць свая традыцыя выканання бента — кантэйнерчыка з рыбай, рысам, мясам ды гароднінай, які вандроўнік бярэ з сабой, каб пад’есці ў дарозе. Бэнта бака — скрыначка для аднаразовай ежы, у буфеце на кожнай станцыі розная. Як розняцца і рэцэптуры, а таксама і «меню». Для гурманаў ёсць нават спецыяльны маршрут па Японіі, скіраваны на тое, каб пакаштаваць бента ў кожным з прынцыповых для разумення гэтай культуры станцыі. Пра адрозненні ў спажыванні цягніковага бента і дамашняй печанай куры можна сказаць шмат, але галоўнае палягае ў тым, што бента не пахне. Кожны з кавалачкаў у бента бака сфармаваны так, каб яго можна было з’есці за адзін укус, не адрываючы зубамі. Ні крошак, ні смецця. Мне здаецца, раздзеленыя на сектары падносікі еўрапейскіх авіякампаній павінны быць удзячныя за свой дызайн менавіта прадуманасці бента бата. А вы кажаце, «солнышка».

Гэты тэкст можна было б скончыць пажаданнем, каб свая культура смачнай цягніковай і аўтобуснай ежы паўстала і ў нас. Але я рэаліст і ведаю, што ёсць рэчы, якія ніколі не мяняюцца. І таму замест гэтага хацеў бы проста супакоіць тых, хто выпраўляецца ў Вільню на бусе ці Варшаву на чыгунцы: гэтыя гарады нічым не горшыя за ваш родны горад. Не варта баяцца іх.

І тым больш не варта баяцца дарогі. Яна вас не пакрыўдзіць. А калі раптам і пакрыўдзіць (з кожным з нас за нашыя грахі здаралася такое), смярдзючая кура з фольгі вас наўрад ці абароніць.

Віктар Марціновіч, budzma.by