Чаму беларусы і ўкраінцы не разумеюць адно аднаго
Аналітыкі экспертнай сеткі «Наша меркаванне» Вадзім Мажэйка і Роза Турарбекава падрыхтавалі тэкст пра беларуска-ўкраінскі дыялог і будучыню двухбаковых адносін.
Ілюстрацыйнае фота ад чытачоў «НЧ»
У кантэксце саўдзелу Беларусі ў поўнамаштабным уварванні Расіі ва Украіну не толькі фактычна перарваны палітычныя адносіны паміж афіцыйнымі Мінскам і Кіевам, але таксама ўзмацніліся супярэчнасці і канфлікты на ўзроўні людзей і супольнасцей. З мэтай паспрыяць аднаўленню ўзаемаразумення паміж беларусамі і ўкраінцамі Беларуская экспертная сетка «Наша меркаванне» ў партнёрстве з Саветам па знешняй палітыцы «Украінская прызма» пры падтрымцы фонду імя Фрыдрыха Эберта ў канцы 2022 года арганізавала экспертны дыялог у рамках закрытага семінара з чатырох тэматычных панэлей, падчас якога эксперты з дзвюх краін абмеркавалі такія надзённыя пытанні, як правы чалавека, грамадская думка, гандаль і ваенныя дзеянні.
Дыскусіі на экспертным семінары праходзілі з выкарыстаннем «Chatham House Rule», што азначае цытаванне меркаванняў, якія толькі прагучалі, без атрыбуцыі іх з канкрэтным спікерам. Дзякуючы гэтаму дыскусія адрознівалася адкрытасцю і канструктыўнасцю і была нацэлена на выпрацоўку канкрэтных практычных рэкамендацый для палітыкаў і чыноўнікаў.
Правы чалавека: беларусы / беларускі ва Украіне і ўкраінцы / украінкі ў Беларусі
Эксперты і праваабаронцы абмеркавалі наступныя пытанні:
- Як пасля пачатку вайны складваецца сітуацыя з украінцамі ў Беларусі і беларусамі ва Украіне, з якімі цяжкасцямі яны сутыкаюцца і якая пазіцыя ўлад?
- З якімі парушэннямі правоў чалавека такія вымушаныя мігранты сутыкаюцца часцей за ўсё?
- Якія крокі робяць грамадзянская супольнасць, міжнародныя арганізацыі і дэмакратычныя палітыкі?
- Якія меры і каму менавіта трэба зрабіць, каб палепшыць становішча вымушаных мігрантаў падчас вайны?
Украінцы ў Беларусі: тупік з дакументамі
Украінцаў з беларускім ВНЖ у асноўным прапускаюць у Беларусь, але фіксуюцца асобныя выпадкі допытаў, праверак, вярбоўкі і дэпартацыі. А вось тыя ўкраінцы, якія без дакументаў выехалі з непадкантрольных тэрыторый і спадзяюцца праз Беларусь трапіць у ЕС, сутыкаюцца з негатоўнасцю ўкраінскага МЗС і амбасады ў Беларусі выдаваць ім праязныя дакументы. Гэта звязана з асцярогай наконт правакацый і адсутнасцю ў амбасады Украіны рэсурсаў для правядзення праверак такіх людзей перад выдачай дакументаў (з якімі яны потым змогуць праз Польшчу ўехаць і назад ва Украіну).
Магчымае развязанне праблемы — больш старанная праверка такіх людзей пры будучым уездзе ва Украіну; пакуль жа ўкраінцы месяцамі не могуць атрымаць праязныя дакументы ў Беларусі. Паколькі ў Расіі няма ні амбасады, ні консульства Украіны, такія ўкраінцы аказваюцца ў бязвыхадным становішчы. Колькасць такіх украінцаў у лагерах бежанцаў у Беларусі дакладна невядомая; многія з іх у нелегальным статусе, без дакументаў.
Беларусы ва Украіне: легалізацыя і перасячэнне мяжы
Беларусаў, якія апынуліся ва Украіне на момант пачатку поўнамаштабнага ўварвання, затрымлівала паліцыя з прымусовай дастаўкай у міграцыйны аддзел.
Тых, хто спрабаваў уехаць ва Украіну з беларускім пашпартам, выбарча (не) прапускалі — у тым ліку тых, у каго быў пастаянны ВНЖ Украіны. Гэта праблема тычыцца беларусаў як з часовым, так і з пастаянным відам на жыхарства ва Украіне, а таксама тых, хто вымушана з'ехаў ва Украіну пасля 2020 года. І калі ва ўкраінцаў, уцекачоў ад вайны, ёсць хаця б дзяржава, гатовая ім дапамагаць, то падвойныя эмігранты-беларусы аказаліся ў чымсьці ў яшчэ больш уразлівым становішчы.
Пасля пачатку поўнамаштабнага ўварвання міграцыйныя службы спачатку зусім не працавалі (у залежнасці ад блізкасці да лініі фронту), а пазней не ўкладваліся ва ўстаноўленыя законам тэрміны (14 дзён) на разгляд і афармленне дакументаў: гэты працэс расцягваўся да 2-2,5 месяцаў (а ў асобных выпадках міграцыйныя службы паведамлялі, што рашэння не будзе да канца вайны). Таксама эксперты агучылі выпадкі, калі людзі падавалі дакументы на атрыманне статусу ўцекача ва Украіне яшчэ ў 2020 годзе, але на восень 2022 года пастанова так і не была прынята.
Некаторыя беларусы пацярпелі ад страты дакументаў — іх пашпарты, пададзеныя ў міграцыйную службу разам з іншымі паперамі, былі знішчаны праз расійскія абстрэлы, таму гэтыя людзі цяпер не могуць ні выехаць за межы Украіны, ні атрымаць які-небудзь статус ва Украіне. Нягледзячы на аб'ектыўны характар гэтых складанасцей, на беларусаў накладвалі штрафы за парушэнне тэрмінаў знаходжання ва Украіне і абавязвалі на працягу 10 дзён пакінуць Украіну.
«Многія праблемы, якія цяпер усплылі, існавалі ў міграцыйнай службе і ў мірны час, проста цяпер яны абвострыліся». «Міграцыйная служба [Украіны] заўсёды крытычна ўспрымала ўцекачоў», не толькі з Беларусі. Закон аб працаўладкаванні замежнікаў, які здымае мноства абмежаванняў, дагэтуль не падпісаны прэзідэнтам Украіны. У цэлым яго падпісанне магло б забяспечыць велізарны прагрэс у пытанні легальнага афармлення беларусаў ва Украіне, але цяпер незразумела, у якой ступені ён будзе прымяняцца да беларусаў.
Назіраецца таксама палітыка падвойных стандартаў. Фармальна пасля 24 лютага 2022 года для беларусаў нічога не змянілася (у адрозненне ад расійцаў, напрыклад, у дачыненні да якіх быў афіцыйна ўведзены візавы рэжым), але на практыцы амаль цалкам спынена выдача любых ВНЖ. Украіна рыхтуецца ўвесці візавы рэжым з Беларуссю (як ужо зрабіла з Расіяй), гэта значыць нават тыя, у каго ёсць часовы ВНЖ, павінны будуць атрымаць візу. Як сведчыць шэраг прыкладаў з расійцамі, падача дакументаў і атрыманне такой візы з'яўляюцца сур'ёзным бар'ерам.
Мяжа Украіны для грамадзян Беларусі не закрыта, але на практыцы прапускаюць з пастаянным ВНЖ, зрэдку — з часовым ВНЖ, і амаль ніколі — проста з беларускім пашпартам. Абмежаванні залежаць ад настрою і асабістых перакананняў кожнага канкрэтнага памежніка. Напрыклад, адзін з памежнікаў не прапускаў усіх беларусаў на падставе таго, што ў іх нібыта недастаткова сродкаў для знаходжання на тэрыторыі Украіны, нават беларусак з ВНЖ, побач з якімі знаходзіліся мужы — грамадзяне Украіны, якія валодаюць неабходнымі сродкамі. Гэта сістэмная праблема разарваных сем'яў: муж і жонка маюць рознае грамадзянства, і Украіна не выдае дакументаў на знаходжанне другога партнёра ў краіне. Такая практыка парушае еўрапейскія канвенцыі, у сувязі з чым можна чакаць шматлікіх судовых пазоваў.
Усе гэтыя цяжкасці ў аднолькавай ступені тычацца беларускіх добраахвотнікаў ва Украіне, уключаючы байцоў палка імя Каліноўскага (ПКК). Атрыманне грамадзянства практычна немагчымае, хоць для іх гэта адзіны шанец у выпадку захопу ў палон трапіць пад абмен і вярнуцца ваяваць ва Украіну, а не адправіцца ў Беларусь, дзе іх можа чакаць смяротнае пакаранне. Акрамя таго, згодна з пастановай Кабінета Міністраў Украіны, сваякі загінулых «каліноўцаў», якія жывуць у Беларусі, не атрымліваюць належных у такім выпадку дзяржаўных выплат. Хоць гэта прама супярэчыць закону, які абвяшчае, што ўсе замежнікі атрымліваюць такія ж выплаты, як і грамадзяне Украіны. «Узнікае адчуванне, што беларускія байцы ўспрымаюцца як гарматнае мяса».
Асяроддзе і ўмовы для беларусаў ва Украіне
У беларусаў ва Украіне заблакіраваны банкаўскія рахункі, і ў большасці выпадкаў не дапамагаюць аніякія лісты ад украінскіх праваабаронцаў: Нацбанк перанакіроўвае звароты ў СБУ, а СБУ іх проста ігнаруе. «Мы разумеем — ваенны час... Але такім чынам мы вымушаем сваіх саюзнікаў, якія маглі б нам дапамагчы, з'язджаць з Украіны ці нават настройваем іх супраць сябе». Фармальна абмежаванні адносна банкаўскіх аперацый датычацца рэзідэнтаў Беларусі, але нават доказы таго, што канкрэтны чалавек ужо не з'яўляецца рэзідэнтам Беларусі, не дапамагаюць змяніць сітуацыю.
Бачачы такую дзяржаўную палітыку, некаторыя грамадзяне Украіны таксама пачынаюць схіляцца да меркавання, што грамадзянам Беларусі не павінны прадастаўляцца тыя ці іншыя паслугі. Гэта прыводзіць да бытавой дыскрымінацыі.
Праграмы ўкраінскіх праваабарончых арганізацый, нацэленыя на беларускіх актывістаў, значна скараціліся (хоць і не спыніліся цалкам). Многія з такіх праграм з меркаванняў бяспекі не афішуюць, а гэта непазбежна зніжае інфармаванасць патэнцыйных адрасатаў.
Становішча беларусаў ва Украіне неабходна шырока асвятляць у медыя, тлумачыць розніцу паміж «дзвюма Беларусямі», паміж грамадзянскай супольнасцю, актыўнымі беларусамі (якія падтрымліваюць Украіну) і дзяржавай (якая атакуе Украіну). Але магчымасці для раскрыцця ўсіх гэтых праблем у СМІ вельмі абмежаваныя. Таксама і на асабістым узроўні ўсе баяцца прымаць рашэнні на карысць беларусаў. Пад ціскам з боку Службы бяспекі могуць аказацца і канкрэтныя памежнікі або супрацоўнікі міграцыйнай службы.
Украінскія ўлады не гатовы камунікаваць ні з беларускімі палітыкамі, ні з грамадзянскай супольнасцю, а беларусы не гатовы лічыць сваім прадстаўніком полк Каліноўскага. Да таго ж, ПКК, як паказвае практыка, не можа вырашыць нават праблем, якія тычацца непасрэдна яго байцоў. Зрэшты і дзіўна было б чакаць, што ў байцоў на фронце знойдуцца час і кампетэнцыі для палітычнага лабізму.
Рэкамендацыі
- Неабходная празрыстая і зафіксаваная ў афіцыйных украінскіх дакументах сістэма міграцыйнага рэгулявання для грамадзян Беларусі ва Украіне (пастаяннае і часовае пражыванне, перасячэнне мяжы). У цяперашніх жа ўмовах складана як фіксаваць тое, што адбываецца, так і адвакатаваць змены ў існуючых практыках — няма дакументаў, да змены якіх можна апеляваць.
- Варта ўздзейнічаць на ўкраінскія ўлады праз народных дэпутатаў, заходнія амбасады і спецдакладчыка ААН па пытаннях нацменшасцей. Трэба камунікаваць з урадамі краін, якія аказваюць ваенную падтрымку Украіне (краіны ЕС, ЗША), інфармаваць іх пра сітуацыю беларусаў, якія ўцякалі ва Украіну ад рэжыму і пераследу, каб яны маглі задаваць Украіне прамыя пытанні адносна выканання ёю міжнародных абавязацельстваў.
- Украіна па-ранейшаму чакае ад Офіса Святланы Ціханоўскай і астатняй дэмакратычнай супольнасці выразных заяў пра вайну, а таксама выразных прапаноў наконт шляхоў вырашэння палітычнага крызісу ў Беларусі.
- Важна апеляваць да еўрапейскіх партнёраў адносна не толькі адасаблення рэжыму Лукашэнкі і беларусаў, але і наяўнасці ва Украіны міжнародных абавязацельстваў у сферы правоў чалавека, якія яна павінна выконваць, як і сваё заканадаўства. Прынятыя надзвычайныя меры не павінны ставіцца вышэй за закон. Нягледзячы на ваеннае становішча дыскрымінацыя і няроўнае абыходжанне па прыкмеце нацыянальнасці недапушчальныя. Неабавязкова быць актывістам, валанцёрам, пацярпелым ад рэжыму, каб мець правы чалавека. Ваеннае становішча не з'яўляецца падставай для адмовы ў легалізацыі і яе спынення па надуманых прычынах.
- У вырашэнні праблемы бежанцаў без дакументаў найважнейшую ролю павінна адыгрываць УВКБ ААН, якое выклікае прыхільнасць механізмамі выдачы часовых дакументаў. Уплываць на гэту інстытуцыю варта з боку краін ЕС.
Чаму беларускае і ўкраінскае грамадства не разумеюць адно аднаго
Украінцы расчараваны ў беларусах, не разумеюць, чаму беларуская апазіцыя так доўга не магла вызначыцца з пазіцыяй наконт анексіі Крыма; не разумеюць, чаму беларусы падчас сваёй рэвалюцыі не выйшлі на вуліцы так рашуча, як украінцы ў 2013-2014 гадах, і чаму беларусы не пратэстуюць, калі яны супраць вайны.
У беларускім парадку дня другі Майдан ва Украіне ўспрымаецца вельмі драматычна, у Беларусі расійскія каналы кожны дзень паказвалі абстрэлы на Данбасе. Гэта прывяло ў тым ліку да таго, што пасля выбараў 2015 года беларуская апазіцыя нават не заклікала людзей выйсці на вуліцу, баючыся паўтарэння сцэнара расійскага ўварвання ў выпадку поспеху. Нават Мікалай Статкевіч, адзін з найбольш жорсткіх беларускіх палітыкаў, у інтэрв'ю Сяргею Ціханоўскаму ў 2020 годзе расказваў, «як не зваліцца ў Майдан пры змене ўлады» — і гэта была даволі скептычная і крытычная ацэнка ўкраінскага Майдана.
Стаўленне да вайны — адзін з каштоўнасных слупоў у масавай свядомасці беларусаў, вайна для іх — сур'ёзная антыкаштоўнасць. Праз гэту прызму і трэба глядзець на стаўленне беларусаў да вайны — і цяперашняе, і ў 2013-2014 гадах. Негатыўна ацэньваўся не столькі сам Майдан, колькі яго кантэкст і наступствы: вулічныя сутыкненні ў Кіеве, анексія Крыма, ваенныя дзеянні на ўсходзе Украіны. Гэта значыць, з пункту гледжання беларусаў, падзеі ва Украіне 2013-2014 гадоў і іх далейшае развіццё і наступствы ўспрымаюцца як трагедыя, а для ўкраінцаў гэта вайна за незалежнасць, хай і з негатыўным шлейфам.
Прахалоднае стаўленне ўкраінцаў да беларускіх пратэстаў тлумачыцца як яшчэ свежай траўмай уласнага Майдана, так і тым, што Лукашэнка быў самым папулярным замежным палітыкам ва Украіне. Апошняе —следства добрай работы беларускай прапаганды, якой удалося стварыць ілюзію, быццам у Беларусі ўдала рэалізаваны альтэрнатыўны варыянт посткамуністычнай трансфармацыі, без недахопаў, якія ёсць, напрыклад, ва Украіне: гэта значыць у Беларусі няма алігархаў, няма карупцыі, захаваліся дзяржуласнасць і парадак. Гэта вельмі балючыя тэмы для ўкраінскага і расійскага грамадства, Лукашэнка на іх вельмі паспяхова адыграў.
Яшчэ адна прычына папулярнасці Лукашэнкі ва ўкраінскім грамадстве — пазіцыя афіцыйнай Беларусі ў расійска-ўкраінскім канфлікце з 2014 да 2020 года. Беларусі ўдалося захаваць нейтралітэт, а Лукашэнка нават адыграў ролю міратворца пры падрыхтоўцы «Мінскіх пагадненняў».
У выніку ў беларусаў у 2020 годзе ўзнікла ўласная траўма, бо яны не атрымалі таго ўзроўню дапамогі, пра які прасілі, ні ад міжнароднай супольнасці, ні ад Украіны.
Чаму мы так дрэнна ведаем адно аднаго
Беларусы і ўкраінцы так дрэнна ведаюць адно аднаго з-за пасткі відавочнасці: здаецца, што мы жывём побач, бачым адно аднаго, у нас агульны савецкі бэкграўнд, з якога расце ўяўная аднолькавасць, бо мы вучыліся ў адных школах, служылі ў адным войску. Асабліва такое бачанне характэрна для старэйшага пакалення.
«Сацыякультурныя стэрэатыпы вынікаюць з сярэдняй адукацыі, адтуль родам, напрыклад, фраза пра «брацкія народы», якую цяпер выкарыстоўваюць і прапагандысты, і дэмакратычныя сілы з усіх бакоў. А гэта не больш чым ідэалагічны канструкт, які прывязвае нас адно да аднаго, нівелюючы прагматычны складнік, які павінен быць базай, і адсылае да агульнага савецкага мінулага, пастаянна гэта мінулае аднаўляе». Між тым паказчыкі савецкага рэсентыменту (жадання аднавіць СССР) у Беларусі самыя нізкія — яшчэ з сярэдзіны 2010-х гадоў: 20-25%, — тады як ва Украіне да пачатку 2020-х гадоў блізу траціны грамадзян мелі такія пачуцці, у Расіі — дзве траціны.
Яшчэ адна прычына — дамінаванне расійскага інфармацыйнага прадукту, інтэрпрэтацыя падзей скрозь прызму расійскага наратыву, прычым не толькі навінавага, але і мастацкага: у расійскіх серыялах сфарміраваны даволі негатыўны вобраз украінца, а вобразу беларуса і зусім няма, што прыраўноўвае яго да расійца. З прычыны такога змешвання чужых наратываў мы адно аднаго не ведаем ці думаем, што ўсе мы аднолькавыя. А між тым нават за апошнія 30 гадоў розныя сацыяльныя і эканамічныя ўмовы сфарміравалі некалькі розных пакаленняў.
Чаму, на думку ўкраінцаў, беларуская апазіцыя не адразу падтрымала Украіну. Чаму ўкраінская ўлада не ідзе на кантакт
Традыцыйная беларуская апазіцыя з самага пачатку, з 2014 года, выразна і паслядоўна асуджала Расію і падтрымлівала Украіну.
Уражанне, што беларускія дэмакратычныя сілы доўга не маглі публічна вызначыцца са сваім стаўленнем, склалася ва ўкраінцаў таму, што ў 2020 годзе «прачнуліся» многія, якія раней наогул не цікавіліся палітыкай. І задачай людзей, якія воляю выпадку і дзякуючы логіцы палітычнага працэсу апынуліся на чале барацьбы 2020 года, было аб'яднаць супраць Лукашэнкі ўсё грамадства: з рознай ідэалогіяй, рознымі каштоўнасцямі, рознай геапалітычнай арыентацыяй. Адзінае, што было важна — Лукашэнка павінен сысці. І каб не расколваць гэту кааліцыю, лідары імкнуліся не выказваць канкрэтных пазіцый па іншых пытаннях. Таму пратэст 2020 года быў геапалітычна нейтральным, чаго не зразумелі ні на Захадзе, ні ў Расіі, ні ва Украіне.
У 2020 годзе Украіна спачатку дэманстравала скепсіс у дачыненні да беларускай апазіцыі, потым зачараванне пратэстамі, потым — расчараванне, таму што для ўкраінцаў «прадэмакратычны» і «празаходні» — сінонімы. А тут пратэст аказаўся не празаходнім, і ўкраінцы не зразумелі, як можна быць за дэмакратыю і за саюз з Расіяй.
Аднак сёння, асабліва пасля пачатку вайны, пазіцыя лідараў беларускай апазіцыі ясная і выразная, нічым не адрозніваецца ад пазіцыі ЕС або ЗША. Святлана Ціханоўская і ўсе дэмакратычныя палітыкі ў першыя ж дні вайны падтрымалі Украіну і працягваюць прытрымлівацца гэтага прынцыпу. А вось афіцыйны Кіеў не хоча ні публічна камунікаваць з імі, ні тым больш заключаць саюз.
Афіцыйны Кіеў не адказаў на прапанову Офіса Ціханоўскай аб супрацоўніцтве і альянсе. Спробы ператварыць полк Каліноўскага ў прадстаўніцтва Беларусі працуюць на раскол беларускай дэмакратычнай апазіцыі. Але звычайнаму ўкраінскаму спажыўцу полк Каліноўскага больш зразумелы і блізкі, чым Офіс Ціханоўскай, таму што, вядома, сімпатыі большыя менавіта да тых людзей, якія непасрэдна змагаюцца за Украіну. Праблема палягае ў тым, што Украіна дэ-факта паўтарае практыку Расіі, навязваючы Беларусі тую апазіцыю, якая больш падабаецца, і ігнаруючы меркаванне саміх беларусаў.
Чаму беларусы не выходзяць з пратэстам супраць вайны
Што тычыцца розніцы ў стаўленні ўкраінцаў да беларусаў і расійцаў, то ўкраінцы выразна разумеюць, што беларускае грамадства не падтрымлівае гэту вайну, але не разумеюць, чаму людзі не выходзяць на вуліцы з пратэстам. Відавочна, што вайна Расіі супраць Украіны абумовіла агулам негатыўнае стаўленне ўкраінцаў да беларусаў. Паўстала пытанне калектыўнай віны. У той жа час украінцы не могуць цалкам аддзяліць рэжым Лукашэнкі ад беларускага грамадства, таму што рэжым Лукашэнкі існуе ва ўмовах грамадства, якое дазваляе гэта.
Але тое, што беларусы цяпер не бунтуюць, не звязана з незалежнасцю краіны, а тлумачыцца небывалым маштабам рэпрэсій. І рэвалюцыя 2020 года была патоплена ў крыві, таму цяпер і няма аніякіх выступленняў. Мноства людзей ва Украіне, на жаль, не да канца ўсведамляюць бягучую сітуацыю ў Беларусі.
Узровень падтрымкі Лукашэнкі ў Беларусі дакладна вызначыць немагчыма, але пасля пачатку вайны колькасць людзей, якія бачаць сваю будучыню ў сістэме Лукашэнкі, крыху ўзрасла — магчыма, таму, што, на іх думку, улада Лукашэнкі змагла неяк дыстанцыявацца ад вайны. Не ўсім відавочны статус Беларусі як краіны-суагрэсара, многія жыхары Беларусі не карыстаюцца незалежнымі СМІ як крыніцай інфармацыі, паколькі ўлады прыклалі шмат намаганняў для іх разгрому.
Суверэнітэт і акупацыя Беларусі. Стаўленне беларусаў да Расіі
Ва Украіне да 2014 года выгаду ў адносінах з Расіяй бачылі каля 70% грамадзян, тады як у Беларусі з пачатку 2000-х аналагічны паказчык не перавышаў 50%. Ва Украіне з 2014-га да 2020-га колькасць прыхільнікаў гэтай ідэі складала каля 50%, а ў Беларусі — 30-40%, пры гэтым за блізкі саюз з Расіяй выступалі 10-15%. І гэтыя 10-15% насамрэч і з'яўляюцца ядром электарату Лукашэнкі. Большасць беларусаў хочуць нейтралітэту або саюза і з Расіяй, і з Еўропай.
Беларусы разглядаюць адносіны з Расіяй выключна ў эканамічнай плоскасці, а не ў фармаце ваеннага або палітычнага саюза. Даследаванні грамадскай думкі паказваюць, што беларусы не імкнуцца да палітычнай інтэграцыі з Расіяй, а хочуць незалежнага прыняцця рашэнняў, статусу незалежнага суб'екта.
Беларусь з'яўляецца незалежнай дзяржавай, таму што працягвае кіраваць сваёй эканомікай і сістэмай, у тым ліку падатковай. Але ў бліжэйшай перспектыве існуе пагроза перадачы некаторых рычагоў кіравання эканомікай, у тым ліку сістэмай збору падаткаў. Што тычыцца ўводу расійскіх войскаў на тэрыторыю Беларусі, гэта ўжо адбылося з санкцыі Лукашэнкі. Можна ацэньваць урад Лукашэнкі як залежны або непрызнаны, але гэта не марыянеткавы ўрад, і Беларусь — не акупаваная краіна.
Рэкамендацыі
Украінскія эксперты:
- Што можна сёння зрабіць, каб Беларусь і Украіна заставаліся добрымі суседзямі? Перш за ўсё спыніць вайну.
- Было б яшчэ лепш, калі б украінская ўлада пачала дыскусію з беларускай апазіцыяй. З украінскага боку няма цікавасці: функцыі і магчымасці палка Каліноўскага зразумелыя, а вось што можа беларуская апазіцыя?
- Адзін з магчымых крокаў беларускай апазіцыі — заявіць, што ў выпадку змены ўлады для тых беларусаў, якія бяруць удзел у агрэсіі супраць Украіны, амністыі не будзе.
- Перамогай для Украіны цяпер з'яўляецца не проста аднаўленне тэрытарыяльнай цэласнасці ў межах 1991 года, але і гарантыі бяспекі ў доўгатэрміновай перспектыве. Гэта як мінімум патрабуе падзення рэжыму Лукашэнкі, але пытанне ў тым, наколькі сённяшняя беларуская апазіцыя здольна стварыць такую сістэму ўлады і дзяржаўнага кіравання, якая забяспечыць бяспеку Украіны. Бо Украіна зараз усё мерае катэгорыямі бяспекі.
Беларускія эксперты:
- Полк Каліноўскага не можа выступаць палітычным прадстаўніцтвам Беларусі як мінімум датуль, пакуль ён з'яўляецца часткай УСУ і падпарадкоўваецца яго камандаванню.
- У стратэгічным плане Украіна цяпер думае катэгорыямі бяспекі, таму трэба больш выразна сфармуляваць, чаго можна чакаць ад новай Беларусі.
- У рамках бягучага палітычнага дыскурсу ва Украіне наратывы адносна Беларусі можна лічыць правалам — няма глыбокіх экспертных ацэнак адносна таго, што адбываецца ўнутры, звонку і ў дачыненні да Беларусі.