Эксперт: Рэжым Лукашэнкі баіцца экспансіі ў Беларусь расійскага бізнесу

Эканаміст — пра тое, як рашэнні беларускіх уладаў, якія здаваліся ўдалымі, становяцца праблемай для іх жа.

«Вокамгненнае» прымяненне мер процідзеяння вываду капіталу з Беларусі паабяцаў замежным інвестарам Аляксандр Лукашэнка. На нарадзе з кіраўніцтвам Саўміна кіраўнік прапаноўваў адначасова пугу і пернік, згадваючы пра прэферэнцыі і ільготы для замежнага бізнесу, і перасцерагаючы ад «нажывы за кошт нашага народа».

Хоць вельмі сумнеўна, што ў 2024 годзе, калі ўлады адно за адным «адціскаюць» прадпрыемствы з замежным капіталам, пад дзвярыма ўрада стаіць чарга замежных бізнесменаў, якія жадаюць укласці грошы ў Беларусі. Да таго ж яшчэ нядаўна падначаленыя Лукашэнкі давалі зразумець, што сыход «недружалюбных» інвестараў для іх не праблема.

Што ж змянілася — айчыннай эканоміцы адчайна не хапае сродкаў, і ўкладанні «дружалюбных» краін не ратуюць? Старшы навуковы супрацоўнік BEROC Дзмітрый Крук мяркуе, што адказы варта шукаць у іншым месцы, і за тэмай замежных інвестараў хаваюцца іншыя, больш глыбокія, асцярогі.

— Чаму выкарыстоўваецца, мякка кажучы, у зусім не дыпламатычных выразах рыторыка пра замежных інвестараў? Проста ў дачыненні да інвестыцыйнага клімату можна сказаць: тое, што памерла, другі раз памерці не можа, — адзначае эканаміст у каментары «Филину».

Таму да абяцанняў і пагроз у адрас замежных бізнесаў, на думку эксперта, можна ставіцца з дастатковай доляй скепсісу. Сёння той, хто ўсё ж пойдзе ў Беларусь, робіць гэта на вельмі спецыфічных умовах, добра ўсведамляючы рызыкі, а абяцанні стандартных «плюшак» і магчымасцяў заробку ў краіне, якая з'яўляецца ізгоем, працаваць не будуць.

— Затое ў дыскурс, звязаны з інвестыцыйнымі пытаннямі, можна заварочваць тое, што хвалюе насамрэч, — кажа Дзмітрый Крук. — І сёння на парадку дня — боязь вываду капіталу. Гэта асцярога была заўсёды, за апошнія 20 гадоў перыядычна ўзнікалі абвастрэнні, калі кампаніі пачыналі больш актыўна выводзіць сродкі.

Цяперашняе абвастрэнне, на мой погляд, звязана з тым, што наступілі ўсведамленне і разуменне працэсу, калі многія бізнесы сыходзілі і сыходзяць з Беларусі і забіраюць пры гэтым грошы, і нават тыя кампаніі, якія застаюцца, для большай эканамічнай пэўнасці таксама хочуць мець падушку бяспекі звонку. З пазіцыі рэжыму, гэта пагроза фінансавай стабільнасці, якая можа ўплываць на макраэканамічныя паказчыкі і становіцца ўсё больш адчувальнай.

У апошнія 1,5-2 гады стан знешняга гандлю быў адносна нядрэнным-і, калі за кошт знешняга гандлю на рахункі грошы паступаюць, на адток сродкаў можна не тое каб заплюшчыць вочы, але не занадта хвалявацца. А цяпер гэтае пытанне зноў выходзіць на першы план, і мяркуючы па стэнаграме, пададзенай у афіцыйных СМІ, паднаготная ўсёй сённяшняй нарады — якраз спыніць вывад капіталу.

Яны ўпалі. Чаму скарачэнне ЗВР — трывожны сігнал для пачатку новага года

Яшчэ адзін важны момант, звяртае ўвагу Дзмітрый Крук, тычыцца прапановы ўрада ў нейкіх выпадках дазволіць продаж маёмасці замежнікамі з «недружалюбных» краін. Лукашэнка адрэагаваў на ідэю рэзка негатыўна.

— Думаю, гэта была нагода яшчэ раз публічна пакрытыкаваць урад, — кажа эканаміст, адзначаючы, што трэнд набірае абароты: кіраўнік усё часцей па розных пытаннях крытыкуе і асабіста Галоўчанку, і ўрад у цэлым. — Хоць далёка ідучыя высновы рабіць я б не спяшаўся, тэндэнцыя ўсё ж выразна праглядаецца.

Тое, што пытанні вываду капіталу і сыходу з краіны інвестараў хвалююць улады, у пэўнай ступені пацвярджаецца свежай пастановай Саўміна аб умовах адчужэння ўласнасці і выхадзе з юрыдычнай асобы ўдзельнікаў-замежнікаў.

— Гэтае пытанне я б разглядаў у двух вымярэннях, — каментуе эканаміст, — Па-першае, зноў-такі, жаданне прадухіліць вывад капіталу. Калі ў першыя два гады пасля падзей 2020-га да сыходу бізнесаў рэжым ставіўся станоўча, маўляў, з'язджаюць нядобранадзейныя, і тым лепш, гэта значыць, гэта разглядалася як развязанне праблемы — то цяпер усё ў большай меры пачынае разглядацца як праблема.

Тое, што бізнес забірае з сабой заробленыя сродкі, назапашаныя актывы, гэтую праблему ўсё больш пагаршае. І прынятая пастанова Саўміна — з аднаго боку, спосаб неяк адрэгуляваць тое, што адбываецца, каб на месца таго, хто сышоў, прыйшоў інвестар, які задавальняе ўлады, і ўдалося прадухіліць вывад з краіны сродкаў ад продажу гэтага бізнесу.

А з іншага боку, думаецца, адыгрывае вялікую ролю такая асцярога. Калі ўпершыню летам 2022 года ўрад прыняў «контрсанкцыі» для замежных саўладальнікаў і акцыянераў 190 кампаній, — акрамя таго, каб зрабіць нешта ў піку «недружалюбным» краінам, важна было не даць запоўніць гэтыя месцы расійскаму бізнесу.

Бо хто захоча прыйсці на змену адыходзячаму замежнаму бізнесу? У вельмі рэдкіх выпадках гэта будуць беларусы: і жадаючых не так шмат, і грошай у іх не так шмат, і разуменне рызык ёсць. А вось расійская экспансія на многія сегменты беларускага рынку за апошнія два гады набірае абароты. І ўдзельнікі нарады ў Лукашэнкі, на мой погляд, разумеюць небяспеку ўзмацнення пазіцый расійскага бізнесу.

Хоць на нарадзе ўсё гаварылася ў цяперашнім разуменні рэжыму паліткарэктна, Захад усяляк лаялі і лаялі, але, калі гаворка зайшла аб уніфікацыі мытнага заканадаўства, у рамках выканання саюзнай праграмы, Лукашэнка вымавіў невялікую тыраду — маўляў, і орган адзіны ствараць не трэба, і ўніфікаваць будзем паволі, «не ўшчамляючы інтарэсы дзяржавы».

І хоць уголас гэта рэжымам не гаворыцца, але шматкроць узрослая залежнасць па ўсіх франтах ад Расіі напэўна хвалюе беларускія ўлады, канстатуе эканаміст. А тое, што два гады таму дазваляла беларускай эканоміцы выжыць, сёння можа яе пахаваць.