«Не злаваць дзеда» альбо «забраць у дзеда запалкі»? Лябедзька адказаў Астапеню
Стратэгія «не злаваць дзеда» памылковая ў тым, што рэпрэсіі адбываюцца незалежна ад таго, «злуюць дзеда» ці «не злуюць». Палітык, дарадца Ціханоўскай па канстытуцыйнай рэформе, адказвае на прапанову экспертаў па вылучэнні дэмакратычнага кандыдата ў прэзідэнты на выбарах 2025 года.
Заснавальнік Цэнтра новых ідэй Рыгор Астапеня і аналітык Арцём Шрайбман на канале «Гадзіннічак цікае» ў парадыйнай манеры паразважалі пра стратэгію дэмакратычных сіл на прэзідэнцкую кампанію-2025. Па іх меркаванні, дэмакратычныя сілы павінны высунуць свайго кандыдата ў прэзідэнты Беларусі ў 2025 годзе, нават калі гэта будзе «гісторыя на адзін дзень ці на тыдзень».
Пра новую стратэгію «не злаваць дзеда» ў інтэрв'ю BGmedia паразважаў палітык, былы старшыня Аб’яднанай грамадзянскай партыі і дарадца Ціханоўскай па канстытуцыйнай рэформе і міжпарламенцкім супрацоўніцтве Анатоль Лябедзька.
— Цяпер асноўныя палітычныя цэнтры якраз займаюцца і стратэгіяй, і планам дзеянняў. Агучаныя вамі аўтары стратэгіі «не злаваць дзеда» маюць магчымасць далучыцца да агульнага працэсу.
На мой погляд, погляд збоку, цяпер існуе попыт на стратэгію «забраць у дзеда запалкі» — інакш спаліць і свой дом, і суседнія. Гэта не проста заява пра рызыкі, гэта часткова факт, які адбыўся: мы бачылі спробу ўцягнуць Беларусь, зрабіць яе саўдзельніцай падпалу ўкраінскага дома. Вось гэта важна.
Калі мы прымаем такую стратэгію, то ў бліжэйшы час неабходна канцэнтравацца на наступных прыярытэтах. Падтрымка Украіны ўсімі магчымымі і даступнымі спосабамі, праз розныя фарматы, таму што на полі бою вырашаецца не толькі будучыня Украіны, не толькі будучыня Беларусі, як мінімум — усяго еўрапейскага кантынента.
Другі прыярытэт — інвестыцыі беларусаў у тое, каб як мага больш аслабіць і знішчыць імперыю Пуціна, таму што гэта імперыя зла і вайны. Гэта крыніца падтрымкі беларускага рэжыму.
І трэцяе — салідарнасць у розных яе формах і праявах. Беларусы павінны цяпер як мага менш тыкаць адзін у аднаго пальцам і больш — падстаўляць адно аднаму плячо, гэта важна.
І ёсць попыт, хай на маленькія, але канкрэтныя дзеянні кожны дзень. Гэтыя дзеянні — не сядзенне на канапе і не пераліванне з пустога ў парожняе ў сацыяльных сетках, чым займаецца значная частка нашых суайчыннікаў.
Што тычыцца стратэгіі любой цаной вылучыць свайго кандыдата ў прэзідэнты, то гэта абсалютная ўтопія. Мы ўжо не мяркуем, мы толькі што назіралі генеральную рэпетыцыю 2025 года — «бязвыбары-2024». Мы ўжо ўбачылі татальную зачыстку ўсяго палітычнага поля: падчас «бязвыбараў» не было нават мінімальных магчымасцяў не толькі для людзей ад апазіцыі, але нават для людзей з нейтральным стаўленнем да рэжыму, да палітыкі Чырвонага дома.
Не варта чакаць, што нешта зменіцца да 2025 года. Наадварот, зачыстка грамадска-палітычнага поля стане яшчэ больш дбайнай, таму трэба думаць пра іншыя формы ўдзелу. Не атрымаецца зарэгістраваць ні апазіцыйнага кандыдата, ні проста кандыдата з нейкай нейтральнай пазіцыяй (нават па формуле «беларусы супраць вайны») — мне здаецца гэта ўтопіяй, якая вядзе нас у тупік без выхаду.
Глядзіце таксама
— Вылучэнне апазіцыйнага кандыдата або падтрымка нейтральнага не ўваходзіць у стратэгію «забраць у дзеда запалкі»?
— Было б ідэальна, калі б такая магчымасць з'явілася. Але з 1995 года мы праводзілі ўжо сем парламенцкіх кампаній, шэсць прэзідэнцкіх — усе яны не былі ні свабоднымі, ні сумленнымі. Але «бязвыбары-2024» аказаліся яшчэ і безальтэрнатыўнымі: кампанія вярнула нас у савецкае мінулае, калі няма ніякага выбару. Гэта значыць, прэзідэнцкая кампанія стане яшчэ і безальтэрнатыўнай: будзе Лукашэнка, будзе яшчэ некалькі крэслаў, расстаўленых на сцэне, але цалкам відавочна, што яны будуць падкрэсліваць усе вартасці беларускага кіраўніка, не будзе нават паху апазіцыйнасці. Трэба зыходзіць з гэтага.
Мне здаецца, у нас павінна заставацца задача — дамагацца свабодных і сумленных выбараў. І я думаю, гэта адзіны шлях, здольны развязаць усе праблемы Беларусі. У Лукашэнкі быў каласальны крэдыт даверу; магчыма з'яўленне такога крэдыту даверу ў таго, хто яго зменіць, але для гэтага патрэбная ўмова — свабодныя дэмакратычныя сумленныя выбары. А як Лукашэнка распарадзіўся крэдытам даверу? Зусім неэфектыўна: завёў краіну ў тупік, дэ-факта ператварыў у рэгіён, падобны на Чачэнію.
Каб выйсці з гэтага тупіка, нам трэба дамагацца правядзення свабодных дэмакратычных выбараў. Яны будуць — калі будзе перамога Украіны, калі будзе вайсковая параза Пуціна, і калі беларусы застануцца салідарнымі. А мы да гэтага часу яшчэ і створым вялікую міжнародную кааліцыю па Беларусі.
Калі застаецца Лукашэнка, то ў нас такі ўдзел. У нас ёсць легітымны лідар, і яе легітымнасць можа быць зменена праз сумленныя свабодныя выбары.
Я не выключаю, што падчас прэзідэнцкай кампаніі магчымы нейкі гібрыд Яся Гаспадара, які ўжо адзначыўся падчас мінулай выбарчай кампаніі. І быў, як мне здаецца, самым прыкметным з усіх удзельнікаў: тыя 265 тухлых кандыдатаў у дэпутаты ад Лукашэнкі настолькі размытыя, настолькі недасканалыя, што іх ніхто не бачыў. А вось нават віртуальны кандыдат Ясь Гаспадар з яго праграмай, з яго наратывамі быў прыкметны.
Таму трэба думаць, як данесці да беларусаў альтэрнатыву — альтэрнатыву рэжыму, паказаць, што яна ёсць, яна рэальная, яна эфектыўная. Вось над гэтым дакладна трэба думаць. Які кандыдат будзе, ці будзе ён наогул, але нашы наратывы павінны прысутнічаць у 2025 годзе. Наша альтэрнатыва павінна быць як мага больш даступнай для большай колькасці беларусаў. Для мяне гэта відавочна, і на гэта дакладна будзе попыт.
Глядзіце таксама
— Ці павінна апазіцыя змякчаць сваю замежнапалітычную дзейнасць? Кажуць, санкцыі, заклікі ўзмацняць санкцыі толькі правакуюць Лукашэнку на ўзмацненне рэпрэсій…
— Рэпрэсіі ўзмацняе прававое бязмежжа, а не дзеянні палітычных актараў. На гэта рэжым штурхае сама прырода рэжыму Лукашэнкі. Калі б рэжым трымаўся на падтрымцы большасці беларусаў — гэта адна сітуацыя. Але цяпер ён абапіраецца толькі на сілавы складнік — у яго няма падтрымкі. І рэжым гэта разумее. Утрымліваць уладу без рэпрэсій, без крыві, без слёз проста немагчыма.
Трэба разумець якасць палітычнай сітуацыі. Рэжым не абапіраецца на падтрымку людзей, выбаршчыкаў, падаткаплацельшчыкаў, ён абапіраецца на ваенны складнік. І яму як цмоку-пажыральніку кожны дзень патрэбныя новыя ахвяры — інакш знікне страх.
А як толькі знікае страх, у людзей з'яўляецца вялікая прага пераменаў.